ارستويي بيالوژي
 ارستويي بيالوژي د بیولوژي تیوري ده، چې د سیستماتیک مشاهدې او د معلوماتو راټولولو باندې ولاړه ده، په عمده توګه د ژوولوژیکي ، د ساینس په اړه د ارستو په کتابونو کې مجسم شوي. د هغه ډیری مشاهدې د لیسبوس ټاپو کې د هغه د پاتې کیدو پرمهال ترسره شوې ، پشمول په ځانګړي توګه د هغه د پیره لاګون د سمندري بیولوژي توضیحات چې اوس د کالوني خلیج دی . د هغه تیوري د هغه د شکل په مفهوم ولاړه ده، کوم چې د افلاطون د بڼې د تیورۍ سره په ښکاره ډول توپیر لري. دا تیوري پنځه لوی بيالوژيکي پروسې بیانوي، لکه میټابولیزم ، د تودوخې تنظیم کول ، د معلوماتو پروسس کول، جنین پیدا کول ، او میراث . هر یو په یو څه تفصیل سره تعریف شوی و، په ځینو مواردو کې د دې لپاره کافي و چې عصري بيالوژيستانو ته وړتیا ورکړي چې د بیان شوي میکانیزمونو ریاضياتي ماډلونه رامینځته کړي. د ارستو طریقه هم د ساینس سټایل سره ورته وه چې د عصري بيالوژيستانو لخوا د یوې نوې ساحې سپړلو په وخت کې کارول کیږي، د سیسټمیک معلوماتو راټولولو، د نمونو کشف، او له دې څخه د احتمالي لاملونو توضیحاتو سره. هغه په عصري مفهوم کې تجربې ندي ترسره کړي، مګر د ژوندیو حیواناتو مشاهده او تحلیلونه یې ترسره کړي. هغه د مرغانو، تی لرونکو او کبانو شاوخوا 500 ډولونه نومولي دي. او هغه په لسګونو حشرات او نور غیر فقاري حیوانات توپیر کوي. هغه د سلو څخه زیاتو حیواناتو داخلي اناتومي تشریح کوي، او شاوخوا 35 یې تحلیل کړي. د بیولوژي په اړه د ارستو لیکنې، د ساینس په تاریخ کې لومړی، په څو کتابونو کې ویشل شوي، د هغه د لیکنو څلورمه برخه جوړوي چې ژوندي پاتې دي . د بیولوژي اصلي متنونه د حیواناتو تاریخ, د حیواناتو نسل, د حیواناتو حرکت, د حیواناتو پرمختګ, د حیواناتو برخې, او په روح باندې, او همدارنګه د اناتوميانو ورک شوي انځورونه چې د تاریخ سره یوځای شوي وو . د خپل شاګرد، تیوفراستوس ، چې د نباتاتو په اړه یې یو اړخیز تحقیقات لیکلي، په لرغوني یونان کې د پرتلې وړ ساحې هیڅ څیړنه نه وه ترسره شوې، که څه هم په مصر کې هیلینیسټیک درمل د انسان د بدن میکانیزمونو په اړه د ارستو تحقیقاتو ته دوام ورکړ. د ارستو بیولوژي په منځنیو پیړیو کې په اسلامي نړۍ کې نفوذ درلود. په لاتین کې د عربي نسخو او تفسیرونو ژباړه د ارستو پوهه بیرته لویدیز اروپا ته راوړه، مګر یوازینی بيالوژيکي کار چې په پراخه توګه د منځنیو پیړیو په پوهنتونونو کې تدریس کیږي د روح په اړه . د منځنیو پیړیو سکالیسټیزم سره د هغه د کار تړاو، او همدارنګه د هغه په تیوریو کې تېروتنې د دې لامل شوي چې لومړني عصري ساینس پوهان لکه ګیلیلیو او ویلیم هاروي ارستو رد کړي. د هغه د تېروتنو او دویم لاس راپورونو نیوکې د پیړیو لپاره دوام درلود. هغه د ژوولوژیستانو په منځ کې غوره منل موندلي، او د سمندري بیولوژي په برخه کې د هغه ځینې اوږد مهاله مشاهدې په عصري وختونو کې ریښتیا موندل شوي. متن[سمول] د ارستو شاه ليد[سمول]ارستو (384-322 مخزېږديز) په اتن کې د افلاطون په اکاډمۍ کې زده کړه وکړه، شاوخوا 20 کاله هلته پاتې شو. د افلاطون په څیر، هغه په خپله فلسفه کې د عالمانو په لټه کې و، مګر د افلاطون برعکس هغه د مفصلو او سیستماتیک کتنو سره خپل نظرونه تائید کړل، په ځانګړې توګه د لیسبوس ټاپو طبیعي تاریخ ، چیرې چې هغه شاوخوا دوه کاله تیر کړل، او په شاوخوا سمندرونو کې یې سمندري ژوند . دا، په ځانګړې توګه د ټاپو په مرکز کې د Pyrrha lagoon. [1] دې مطالعې هغه لومړنی ساینس پوه کړ چې لیکلي کار یې ژوندی دی. تر شپاړسمې پیړۍ پورې د ژوولوژي په اړه د دې ډول مفصل کار هڅه نه وه شوې. په دې اساس ارستو څه د پاسه دوه زره کاله ډېر نفوذ درلود. هغه بیرته اتن ته راستون شو او خپل ښوونځی یې تاسیس کړ، لایسیم ، چیرې چې هغه د خپل ژوند وروستي درجن کاله تدریس کاوه. د ژوولوژي په اړه د هغه لیکنې د هغه د ژوندي پاتې کارونو شاوخوا څلورمه برخه جوړوي. [۱] د ارستو شاګرد تیوفراستس وروسته بیا د نبات په اړه ورته کتاب لیکلی، <i id="mwXQ">د نباتاتو تحقیقات</i> . [۲] د ارستو په بڼه[سمول].jpg) د ارستو بیولوژي د هغه د بڼې د تیورۍ پر بنسټ جوړه شوې، چې د افلاطون له تیوري څخه اخیستل شوې، مګر د پام وړ توپیر لري. د افلاطون شکلونه ابدي او ثابت وو، د "خدای په ذهن کې بلیوپرنټ" وو. د افلاطون په نظر، په نړۍ کې ریښتیني شیان کیدای شي د دې بشپړ شکلونو سره [4] وي. ارستو د افلاطون نظر واورید او هغه یې د دریو بيالوژيکي مفکورو په مجموعه کې جوړ کړ. هغه ورته یوناني کلمه کاروي، Script error: The function "Lang" does not exist. ( eidos )، په دې معنی چې لومړی د لیدلو ځانګړتیاوو ټولګه چې په ځانګړي ډول یو ډول څاروی مشخصوي. ارستو د γένος (genos) کلمه د یو ډول په معنی کارولې. [lower-alpha ۱] د بیلګې په توګه، د مرغۍ په نوم یو ډول حیوان چې بڼکې، چونګښې، وزرونه، سخته هګۍ او ګرمه وینه لري. [۳] ارستو بیا یادونه وکړه چې د مرغیو په ډول کې د مرغیو ډیری ډولونه شتون لري - کرین ، عقاب ، کانګان ، مرغۍ ، مرغۍ او داسې نور، لکه څنګه چې د کب په ډول کې د کبانو ډیری ډولونه شتون لري. هغه کله ناکله دغو اتوما ایډی ، نه ویشل کیدونکي بڼې بللې. انسان یو له دغو نه ویشل کیدونکي شکلونو څخه دی: سوکرات او موږ ټول په انفرادي ډول مختلف [lower-alpha ۲] ، مګر موږ ټول د انسان بڼه لرو. [4] په نهایت کې، ارستو ولیدل چې ماشوم یوازې هیڅ ډول بڼه نه اخلي، مګر د مور او پالر لخوا ورکول کیږي، کوم چې یوځای کیږي. دا تخمونه په دې توګه شکل لري، یا په عصري شرایطو کې معلومات لري. ارستو دا روښانه کوي چې هغه ځینې وختونه د لرګیو د نقاشۍ په ورکولو سره د [lower-alpha ۳] احساس اراده لري. دا خپله بڼه د لرګیو څخه اخلي (د هغې مادي لامل)؛ هغه وسیلې او نقاشي تخنیک چې د دې جوړولو لپاره کارول کیږي (د دې اغیزمن لامل)؛ او د دې لپاره جوړه شوې طرحه (د هغې eidos یا سرایت شوي معلومات). ارستو نور د شکل په معلوماتي ماهیت ټینګار کوي او استدلال کوي چې یو بدن د عناصرو لکه ځمکې او اور څخه جوړ دی، لکه څنګه چې یوه کلمه په یو ځانګړي ترتیب کې د حروفونو څخه جوړه شوې ده. [lower-alpha ۴] [۳] سیسټم[سمول]روح د سیسټم په توګه[سمول] لکه څنګه چې د تکامل بيالوژيست ارمند لیروی لخوا تحلیل شوی، د ارستو بیولوژي پنځه لوی د تړلو پروسې شاملې دي: [5]
پروسې[سمول]میتابولیزم[سمول] د میټابولیزم په اړه ارستو هڅه وکړه چې تشریح کړي چې څنګه خواړه د بدن لخوا پروسس کیږي ترڅو د بدن د جوړولو او ساتنې لپاره تودوخې او مواد دواړه چمتو کړي. د حیواناتو په برخو کې تشریح شوي د ژوندیو ټیټراپډونو لپاره میټابولیک سیسټم [lower-alpha ۶] د خلاص سیسټم په توګه ماډل کیدی شي، د بدن له لارې د موادو جریان یوه څانګه. [۹] سیسټم په لاندې ډول کار کاوه. منځ ته راغلي مواد، خواړه، بدن ته ننوځي او په وینه کې جوړیږي؛ کثافات د ادرار، بائل او فاضله موادو په توګه خارجیږي، او د اور عنصر د تودوخې په توګه خوشې کیږي. وينه په غوښه جوړه شوې، پاتې نور د ځمکې نور نسجونه لکه هډوکي، غاښونه، غضه او سينوس جوړوي. پاتې وینه په غوړو کې جوړیږي، که نرم سوټ وي یا سخت سور. د بدن له شاوخوا څخه یو څه غوړ په مني کې جوړیږي. [۹][۱۰] ټول نسجونه د ارستو په نظر په بشپړه توګه یو شان برخې دي چې هیڅ ډول داخلي جوړښت نلري. د مثال په توګه د کارټلیج ټوله لاره یو شان وه، په اتومونو ویشل شوې نه وه لکه څنګه چې ډیموکریټس (c. 460-c. 370 مخزېږديز) استدلال کړی و. [12] د یونیفورم برخې د ارستو د ځانګړتیاوو په اندازه تنظیم کیدی شي، تر ټولو سړه او وچ، لکه ویښتان، تر ټولو ګرم او تر ټولو لوند، لکه شیدې.[۹][۱۰] د میټابولیزم په هره مرحله کې، پاتې شوي مواد د فاس، ادرار، او بائل په توګه بهر کیږي.[۹][۱۰]  د ارستو د تودوخې د مقرراتو حساب هڅه وکړه چې تشریح کړي چې څنګه یو حیوان ثابت تودوخه ساتي او د تنفس لپاره د سینې دوامداره حرکت ته اړتیا لري. د تودوخې او تنفس تنظیم کولو سیسټم چې په ځوانۍ او زوړ عمر کې بیان شوی، ژوند او مرګ 26 په کافي اندازه توضیح شوی ترڅو ماډلینګ ته د منفي عکس العمل کنټرول سیسټم په توګه اجازه ورکړي (هغه څوک چې د ګډوډۍ په مخالفت سره مطلوب ملکیت ساتي) ، د یو څو انګیرنو سره لکه د مطلوب تودوخې په توګه د حقیقي تودوخې سره پرتله کول. [۱۱] سیسټم په لاندې ډول کار کاوه. د بدن څخه تودوخه په دوامداره توګه له لاسه ورکوي. د خواړو محصولات زړه ته رسي او نوي وینې ته پروسس کیږي ، د میټابولیزم په جریان کې اور خپروي ، کوم چې د وینې تودوخه خورا لوړه کوي. دا د زړه د حرارت درجه لوړوي، د سږو حجم زیاتوي، په پایله کې په خوله کې د هوا جریان زیاتوي. د خولې له لارې راوړل شوې سړه هوا د زړه تودوخه راټیټوي، نو د سږو حجم په همدې توګه کمیږي، د تودوخې نورمال ته راستنیږي. [lower-alpha ۷] [۱۱] میکانیزم یوازې هغه وخت کار کوي چې هوا د حوالې د تودوخې په پرتله سړه وي. که هوا له دې څخه ډیره ګرمه وي، سیسټم د مثبت غبرګون دوره بدلیږي، د بدن اور مړ کیږي، او مرګ تعقیب کیږي. سیسټم لکه څنګه چې تشریح شوي د تودوخې بدلونونه کموي. که څه هم ارستو وړاندوینه کړې وه چې د هغه سیسټم به د سږو د حرکت (تنفس) لامل شي، کوم چې د اضافي انګیرنې لکه ځنډ یا غیر خطي غبرګونونو په صورت کې ممکن دی. [۱۱] [۱۳]د معلوماتو پروسس کول[سمول] د 20 او 21 پیړۍ دلچسپي[سمول].jpg) ژوپوهانو په مکرر ډول ارستو د تېروتنې او د نه تایید شوي دوهم لاس راپورونو لپاره ملنډې وهلې. په هرصورت، عصري مشاهدې یو له بل څخه وروسته د هغه ډیرې حیرانونکې ادعاوې تایید کړې، [۱۴] په شمول د آکټوپس فعال کیموفلاج [۱۵] او د لامبو کولو په وخت کې د خپلو سونګونو سره د هاتیانو د سنورکل وړتیا. [۱۶] ارستو په لویه کچه د عصري ساینس پوهانو لپاره نامعلوم پاتې دی، که څه هم ژوولوژیست شاید هغه د "بیولوژي پلار" په توګه یاد کړي؛ د [83] بیو د ساتنې ټولنه یادونه کوي چې هغه " کرسټاسیان ، ایکینوډرم ، مولسکس او کب " په ګوته کوي، چې سیټاسیان تي لرونکي حیوانان دي، او دا چې سمندري فقرات کیدای شي اوویپروس یا ویویپروس وي، نو هغه "اکثرا د سمندري پلار په توګه پیژندل کیږي. بیولوژي ". [lower-alpha ۸] [۱۷] د تکامل ژوپوه ارمند لیروي د ارستو په بیولوژي کې دلچسپي اخیستې ده. [lower-alpha ۹] [86] د هومولوژي مفهوم د ارستو سره پیل شو، [lower-alpha ۱۰] او د تکامل پرمختیا بيالوژيست لیوس I. Held تبصره وکړه چې [۱۹]
کار[سمول]ارستو داسې څه نه دي لیکلي چې د بیولوژي د عصري، متحد درسي کتاب سره ورته وي. پرځای یې، هغه یو لوی شمیر "کتابونه" لیکلي، کوم چې یوځای اخیستل شوي، ساینس ته د هغه د چلند نظر ورکوي. ځینې یې یو بل ته اشاره کوي، پداسې حال کې چې نور، لکه د اناتومي انځورونه ورک شوي، مګر د حیواناتو په تاریخ کې راجع شوي، چیرې چې لوستونکي ته لارښوونه کیږي چې ډیاګرامونه وګوري ترڅو پوه شي چې د حیواناتو برخې څنګه بیان شوي. ترتیب شوی [۲۰] د ارستو اصلي بيالوژيکي اثار هغه پنځه کتابونه دي چې ځینې وختونه د حیواناتو (De Animalibus) په توګه ګروپ شوي، د بیلګې په توګه، د دودیز لنډیزونو سره چې په قوسونو کې ښودل شوي:
د روح سره یوځای (De Anima) (DA). [65] برسېره پر دې، د اوو لنډو کارونو یوه ډله، چې په دودیز ډول د پاروا نیچرالیا ("د طبیعت په اړه لنډې مقالې") جوړوي، هم په عمده توګه بيالوژيکي دي:
یادښتونه[سمول]
سرچينې[سمول]
|
