ارستو اړوند شننې

د ارستو لړۍ يو برخه ارستو " ارستويي فزيک" "ارستويي بيالوژي" ارستويي اخلاق ارستويي منطق ليکنې او پنځونې مېټا فزيک فعال عقل پېښه له حقيقت سره د تړاو تيوري ارستويي فزيک لېوالتيا پېښه (فلسفه) د ښځو په اړه د ارستو نظر وېشنيزه:ارستويي فلسفې څارونکي ارستويي ښوونځی اسلامي يهودي ښوونيزه فلسفه نوی ارستويي ښوونځی اړوند ليکنې شکيانو ښوونځی د ارستو فلسفه کتابتون لايسيوم سنکيزم د شتون کټګوري يعقوب کندي اپلاتونيزم کينډۍ:C دارستو په اړه د توماس ایکیناس د نظرونو څخه يوه دا نسخه ده چې په 1595 کال يې په دې پاڼه پخپله ارستو انځور کاږي. ارستو اړوند شننې د ارستو د اثارو د تشریح او روښانه کولو لپاره په ځانګړې توګه په لرغونې او منځنۍ پیړۍ کې تولید شوي ادبیاتو لوی ډله ته اشاره کوي. د ارستو شاګردانو لومړی کس و چې د هغه په لیکنو یې تبصره وکړه، یو دود چې د پیریپیټیک ښوونځي لخوا د هیلینیسټیک دورې او رومن دورې په اوږدو کې دوام درلود. د وروستي روم امپراتورۍ نیوپلاټونیسټانو د ارستو په اړه ډیری تبصرې لیکلي، هڅه یې کوله چې هغه په خپله فلسفه کې شامل کړي. که څه هم د لرغوني یونان تبصرې تر ټولو ګټورې ګڼل کیږي، خو بیا هم د بازنطین امپراتورۍ د عیسوي پوهانو لخوا او د ډیرو اسلامي فیلسوفانو او لویدیځ پوهانو لخوا چې د هغه متنونه یې په میراث کې درلودل، تبصرې دوام لري. یوناني مبصرین د ارستو لومړنیو شاګردانو د هغه په لیکنو تبصره وکړه، مګر ډیری وختونه د هغه د کار پراخولو په نظر کې نیولو سره. په دې توګه تیوفراستس د ارستو لخوا اختراع شوي څلورو سربیره په لومړي شکل کې د سیلوژیزم پنځه مزاجونه اختراع کړل او د فرضي سیلوژیزم اصول یې په ډیر دقت سره بیان کړل. هغه اکثرا د خپل مالک سره هم اختلاف درلود، د حیواناتو او طبیعي پیښو په اړه د ډیرو معلوماتو راټولولو په شمول، کوم چې ارستو له پامه غورځولی و. د رومي امپراتورۍ په لومړیو کې موږ د پیریپیټیک فیلسوفانو په منځ کې لږ مشهور نومونه موندلي. د دمشق نیکولاس د ارستو د فلسفې په اړه څو اثار لیکلي. او د Aegae سکندر هم د ارستو په اړه تبصرې لیکلي. لومړنۍ تبصرې چې ژوندي پاتې دي، هغه دي چې په دوهمه پیړۍ کې د ادراستس او اسپاسیوس لخوا لیکل شوي. د Aphrodisias الکساندر (په 200) کې د وروستیو ارستو لخوا د یونانیانو، لاتینانو او مسلمانانو په منځ کې د ارستو ترټولو غوره ژباړونکي ګڼل کیده. د خپلو تبصرو د شمېر او ارزښت له امله، هغه د "تبصره" په نامه یادېږي. د هغه ډیری اثار لاهم پاتې دي، چې په منځ کې یې د قسمت په اړه یوه مقاله ده، په کوم کې چې هغه د الهی عقیدې ملاتړ کوي. ډېری نیوپلاټونیسټانو د ارستو د لیکنو تشریح او توضیح کولو دنده ترسره کړې، په ځانګړې توګه د ډیلیکیک په موضوع کې، کوم چې افلاطون نیمګړی پاتې شوی و. پورفیري (دریمه پیړۍ) د کټګوریو په اړه یو کتاب ولیکه، کوم چې د ارستو د کټګوریو بشپړولو لپاره دومره مناسب و، چې معمولا د دې مقالې سره مخ کېده. پورفیري هڅه وکړه چې وښيي چې افلاطون او ارستو یو له بل سره همغږي دي، په ځانګړې توګه د ارستو د کټګوریو د مطابقت په اړه د افلاطون د تیوري د فورمو سره. د پورفیري شاګرد Iamblichus د افلاطون او ارستو د همغږي کولو دې پروسې ته دوام ورکړ، او ډیکسیپس ، د امبلیچس شاګرد، د ارستو د کټګوریو په وړاندې د پلاټینوس اعتراضونو ته ځواب ولیکه، کوم چې لاهم دوام لري. تیمستیوس (څلورم پیړۍ)، چې په قسطنطنیه کې یې په خورا بریالیتوب سره تدریس کاوه، د ارستو ډیری اثار یې تشریح کړل، په ځانګړې توګه د پوستر تحلیل ، فزیک ، او د روح په اړه کتاب. په پنځمه پیړۍ کې، امونیس هرمیا د افلاطون او ارستو استازیتوب وکړ په دې موافقه کې چې خدای د بې پیلوټه کائنات مصنوعي جوړونکی دی. اولمپیوډورس ، د الکساندریا فیلسوف، د ارستو د هوا او کټګوریو په اړه تبصرې لیکلي. د کلیسیا سیمپلیسیوس (شپږمه پیړۍ) د ارستو په اړه پراخې تبصرې لیکلي، او د ډیرو نورو نیوپلاتونستانو په څیر یې هڅه وکړه چې د پیتاګوریانو ، د افلاطون ، افلاطون او سټوکس نظریات د ارستو سره پخلا کړي. هغه د نړۍ د ابدیت په اړه د ارستو له نظریې څخه هم په کلکه دفاع وکړه. په شپږمه پیړۍ کې، بویتیوس ، چې د ارستو د منطقي کارونو په اړه تبصرې په لاتیني ژبه کې د لویدیځ لپاره یوازینۍ تبصرې وې، د ارستو او افلاطون د ټولو اثارو په لاتین کې د ژباړلو طرحه جوړه کړه، او د دوی موافقت یې څرګند کړ. یو لوی پلان، چې هیڅکله یې نه دی عملي کړی. نورو خپل ځانونه د هغه ګډوډۍ په لرې کولو کې ګمارلي چې دا ډول هڅو رامینځته کړي، لکه جان فیلوپونس ، چې په شپږمه پیړۍ کې یې ټینګار وکړ چې ارستو په بشپړ ډول د پورفیري او پروکلوس لخوا د نیوپلاتونستانو په نظریو کې د هغه د عقیدې په شاملولو کې، یا حتی د افلاطون سره د پخلاینې په برخه کې غلط پوه شوی و. پخپله د نظرونو په موضوع کې، د ارستو د کارپس د عیسوي تفسیر وړاندیز کوي. نورو بیا اختصار، مرکبات، لنډیزونه لیکلي دي. او هڅه یې وکړه چې د ارستو اثار یو څه ساده او په ښکاره ډول منظم شکل ته واړوي لکه د دمشق جان د اتمې پیړۍ په مینځ کې چې د ارستو د ځینو اثارو لنډیز یې جوړ کړ او د لیکوال مطالعه یې د دیني زده کړې لپاره معرفي کړه. د دمشق جان د عربانو تر سرپرستۍ لاندې ژوند کاوه او په لومړي سر کې د خلیفه منشي و، خو وروسته یوې خانقا ته ستون شو. اسلامي مفسرین په نهمه پیړۍ کې په بغداد کې د ثابت بن قره د افلاطون مکتب ارستو او د هغه مفسرین په عربي ژبه وژباړل. اسلامي پوهانو د ارستو د لیکنو، په ځانګړې توګه د هغه د مابعدالطبعي او منطقي لیکنو او همدارنګه د هغه د فزیک مطالعې ته اشاره وکړه. دوی د ارستو په اړه تبصرې لیکلي، او نور یې هم د خلاصې منطقي عنصر پراختیا کړې. ډیری دا تبصرې اوس هم شتون لري. الکندي ، چې د ارستو منطق باندې یې تبصره لیکلې، په نهمه پیړۍ کې د مامون په مشرۍ کې ژوند کاوه. الفارابي ( لسمه پېړۍ ) د ارستو د اورګانون په اړه تبصرې ليکلې، چې د پوهانو له خوا ترې ډېره ګټه پورته شوه. د هغه په اړه داسې ویل کیږي چې هغه د ارستو د اوریدلو په اړه مقاله څلویښت ځله لوستلې، او د هغه بیان دوه سوه ځله، پرته له دې چې ستړي شي. ډاکټرانو د فلسفې مطالعه وکړه، او نظریات یې جوړ کړل. په دوی کې Avicenna (c. 980-1037) وه، چې له بخارا څخه د کسپین سمندر ختیځ ته راغلې وه. هغه د ارستو په اړه تبصره لیکلې ده. الغزالي (1058-1111) د منطق او مابعدالطبیعاتو مجموعه لیکلې ده. Averroes (1126-1198)، کله ناکله په ساده ډول د "تبصره کوونکي" په نوم یادیږي، په ځانګړې توګه د ارستو د تبصرې په توګه پیژندل شوی. هغه ډیری وختونه د ورته کار په اړه دوه یا درې بیلابیل تبصرې لیکلي، او د ارستو په کارونو کې د ایورویس لخوا شاوخوا 38 تبصرې پیژندل شوي. که څه هم د هغه لیکنو یوازې په اسلامي هیوادونو کې لږ اغیز درلود، د 12 او 13 پیړیو د لاتیني ژباړې وروسته د هغه اثارو په لاتیني لویدیځ کې خورا لوی اغیز درلود. بازنتینی شنونکي د ارستو مفسرینو لړۍ د بازنطین امپراتورۍ تر وروستیو کلونو پورې دوام درلود. په 12 پیړۍ کې انا کامنینا د پوهانو یوه ډله جوړه کړه چې پکې د افیسس مفسرین مایکل ، او د نیکیا یوستراتیس شامل وو چې ځان یې په ډیلیکټیک او اخلاقي تړونونو کې کار کاوه او د کوم لپاره چې هغه د سټوکس او افلاطونانو څخه پورته پورته کولو څخه ډډه کوي. په فلسفي بحثونو کې د هغه استعداد. نیکفورس بلیمایډس د جان III دوکاس واتزیز د کارونې لپاره منطقي او فزیکي نسخې لیکلي؛ جورج پچیمیرس د ارستو د فلسفې یوه نمونه، او د هغه د منطق یوه مجموعه جوړه کړه: تیوډور میتوکایټس ، چې په خپل وخت کې د هغه د فصاحت او زده کړې لپاره مشهور و، د ارستو د کتابونو یو تمثیل د فزیک ، روح په اړه پریښودلی دی. په اسمانونو او داسې نور په همدې دوره کې د سوفونياس تبصرې او تمثيلونه وليدل شول. د بازنطین څخه وروسته دوره کې، یو له خورا مهم ارستو مفسرینو څخه تیوفیلوس کوریډالیس دی. د بازنطیني دورې یو مفسر، الینوس ، یوازې په عربي سرچینو کې د حوالو او اقتباساتو څخه پیژندل شوی. په لوېديځ لاتين کې شنونکي په لاتیني لویدیځ کې علمي فلسفه په قاطع ډول هغه وخت رامینځته شوه کله چې د ارستو اثار په پراخه کچه شتون درلود ، په لومړي سر کې د مبصرینو د ژباړې له لارې او د دوی اساس متن له عربي څخه ، او وروسته د ارستو اصلي متن د یوناني ژباړې له لارې (په ځانګړي توګه د موربیک ویلیم لخوا) او د یوناني مبصرین. البرتوس مګنوس ، توماس اکیناس ، ډنس سکوتس ، او د اوکام ویلیم ، د ډیرو نورو په منځ کې، د ارستو د تبصرو په بڼه مهم فلسفي اثار لیکلي. پر همدې بنسټ د څوارلسمې پېړۍ پوه نیکول اوریسمې د ارستو اخلاقي اثار په فرانسوي ژبه ژباړلي او په اړه یې پراخې تبصرې لیکلي دي. د شننو نوملړ د ارستو د ټولو اثارو په اړه د منځنیو پیړیو او رینسانس تبصرو لیست د چارلس ایچ لوهر لخوا ترتیب شوی دی: 1967: "د منځنیو پیړیو ارستو تبصرې: لیکوالان AF"، رواج ، 23، 313-413. 1968: "د منځنیو پیړیو ارستو تبصرې: لیکوالان GI"، رواج ، 24، 149-245. 1970: "د منځنیو پیړیو ارستو تبصرې: لیکوالان جیکوبس-جوهانس جف"، روایت ، 26، 135-216. 1971: "د منځنیو پیړیو ارستو تبصرې: لیکوالان جوهانس دي کانتي – مینګوډس"، روایت ، 27، 251-351. 1972: "د منځنیو پیړیو ارستو تبصرې: لیکوالان نارسیسس – ریچارډس"، روایت ، 28، 281-396. 1973: "د منځنیو پیړیو ارستو تبصرې: لیکوالان رابرتوس – ولګیلمس"، Traditio ، 29، 93-197. 1974: "د منځنیو پیړیو ارستو تبصرې: ضمیمه لیکوالان"، رواج ، 30، 119-144. 1974: "د رینیسانس لاتین ارستو تبصرې: لیکوالان AB"، په رینانسانس کې مطالعات ، 21، 228-289. 1975: "د رینیسانس لاتین ارستو تبصرې: لیکوالان C"، د رینسانس درې میاشتنۍ ، 28، 689-741. 1976: "د رینیسانس لاتین ارستو تبصرې: لیکوالان DF"، د رینسانس درې میاشتنۍ ، 29، 714-745. 1977: "د رینیسانس لاتین ارستو تبصرې: لیکوالان GK"، د رینسانس درې میاشتنۍ ، 30، 681-741. 1978: "د رینیسانس لاتین ارستو تبصرې: لیکوالان LM"، د رینسانس درې میاشتنۍ ، 31، 532-603. 1979: "د رینیسانس لاتین ارستو تبصرې: لیکوالان N-Ph"، د رینسانس درې میاشتنۍ ، 32، 529-580. 1980: "د رینیسانس لاتین ارستو تبصرې: لیکوالان Pi-Sm"، د رینسانس درې میاشتنۍ ، 33، 623-734. 1982: "د رینیسانس لاتین ارستو تبصرې: لیکوالان سو-ز"، د رینسانس درې میاشتنۍ ، 35، 164-256. مقالې په لاندې ټوکونو کې د چارلس ایچ لوهر لخوا بیا چاپ شوي: د لاتین ارستو تبصرې. I.1. د منځنیو پیړیو لیکوالان. AL (Corpus Philosophorum Medii Aevi. Subsidia, 17), Firenze: Sismel Edizioni del Galluzzo, 2013. د لاتین ارستو تبصرې. I.2. د منځنیو پیړیو لیکوالان. MZ (Corpus Philosophorum Medii Aevi. Subsidia، 18)، Firenze: Sismel Edizioni del Galluzzo، 2010. د لاتین ارستو تبصرې. II. د رینسانس لیکوالان (Corpus Philosophorum Medii Aevi. سبسایډیا، 6)، فیرینز: لیو ایس اولسکي، 1988. د لاتین ارستو تبصرې. III. Index initiorum - Index finium (Corpus Philosophorum Medii Aevi. سبسیډیا، 10)، فیرینز: لیو ایس اولشکي، 1988. د لاتین ارستو تبصرې. V. د ثانوي ادبیاتو کتابتون (Corpus Philosophorum Medii Aevi. Subsidia, 15), Firenze: Sismel Edizioni del Galluzzo, 2005. دا هم وګوره د لرغونو مبصرینو پروژه ارستو تبصره په اریستولیم ګریکا کې د افلاطون تبصرې موافقتونه د ارستو لخوا اغیزمن شوي لیکوالانو لیست د ارستو په اړه د رینسانس مفسرینو لیست سرچينې سرچینې جوهان جاکوب بروکر ، (۱۸۳۷)، د فلسفې تاریخ، له لومړیو وختونو څخه ، ۳۴۹-۵۳ مخونه اډوارډ ګرانټ، (1996)، په منځني پیړیو کې د عصري علومو بنسټونه: د دوی مذهبي بنسټیز او فکري شرایط ، 30 پاڼه. د کیمبرج پوهنتون پریس جورج ویلهیم فریدریش هیګل ، (۱۸۹۶)، د فلسفې د تاریخ په اړه لیکچرونه، دویمه برخه. د منځنۍ دورې فلسفه ، 34-35 مخونه ریچارډ سورابجي ، د فلسفې په روټلج انسایکلوپیډیا کې د "ارستو مبصرینو" ننوتل (1998) ویلیم ویویل ، (۱۸۳۷)، د استخراجي علومو تاریخ: له لومړیو څخه تر اوسني وخت پورې ، ۲۷۱-۵ مخونه مخ پر وړاندی لوستل Fabrizio Amerini، Gabriele Galluzzo (eds.)، (2013)، د ارستو د میټافزیک په اړه د لاتیني منځنیو پیړیو تبصرو یو ملګری ، لیډن-بوسټون: بریل. اندریا فالکن (ایډ.)، (2016)، په لرغونتوب کې د ارستو د استقبال لپاره د بریل ملګری ، لیډن بوسټن: بریل. Roy K. Gibson، Christina Shuttleworth Kraus، (eds،) (2002)، د کلاسیک تفسیر: تاریخونه، تمرینونه، تیوری ، لیډن-بوسټون: بریل. لويډ اې نيوټن (اډ.)، (2008)، د ارستو د کټګوريو په اړه د منځني دورې تبصرې (ليډن، بريل، 2008) (د مسيحي دود ته د بريل ملګري، 10). ریچارډ سورابجي (ایډ.)، (1990)، ارستو بدل شوی: د لرغوني تبصره کونکي او د دوی نفوذ ، ډکورت. ریچارډ سورابجي (اډ.)، (2005)، د مفسرینو فلسفه 200-600 AD. یوه سرچینه کتاب د کارنیل پوهنتون مطبوعات (3 جلدونه). Miira Tuominen، (2009)، د افلاطون او ارستو په اړه لرغوني مبصرین ، درهم: عقل. بهرنۍ اړیکې   A Bibliographical Guide to the Aristotelian Commentators Archived 2013-06-05 at the Wayback Machine. (PDF) The Neoplatonic Commentators on Aristotle's Metaphysics with an annotated bibliography on the Ancient Greek Commentators The Stoic Theory of Categories and Plotinus' Criticism of Aristotle Ancient Greek Commentators on Aristotle's Categories Latin Medieval Commentators on Aristotle's Categories Commentaria in Aristotelem Graeca et Byzantina Archived 2021-07-12 at the Wayback Machine.