شننيزه فلسفه

شننيزه يا تحلیلي فلسفه یو فلسفي ښوونځی دی چې د شلمې پېړۍ په پیل کې په انګلیسي ژبو هېوادونو کې غالب ښوونځی شو. نن ورځ، په انګلستان، متحده ایالاتو، کاناډا، استرالیا، نیوزیلینډ او سکینډیاویا کې، ډېری پوهنتونونو د فلسفې په پوهنځيو کې د "تحليلي فلسفې" ډیپارټمنټونو لري.^[۱]

د یوه فلسفي مکتب په توګه تحليلي فلسفې ښوونځی ^[۲]^[۳] چې په استدلال کې په روښانتیا او دقت ټینګار کوي، د رسمي منطق عام استعمال، مفکورې تحلیل، او ریاضياتو او طبیعي علومو ته پاملرنه د هغې له ځانګړتیاوو څخه دي.^[۴]^[۵]^[۶]

د یوې تاریخي پروسې په توګه، تحلیلي فلسفه د شلمې پېړۍ په پیل کې د فلسفې ځینې پرمختګونو ته اشاره کوي، چې د اوسني تحلیلي مکتب تاریخي ریښه ده. په دې تاریخي پرمختګونو کې مشهور فیلسوفان ګوټلوب فوريګي، برټرانډ روسيل، لودویګ ویتګینسټین، جورج اېډوارډ مور، روډولف کارنیپ، کارل پوپر، [ویلارډ کوین]] او منطقي مثبت پوهان. په دې ځانګړي مفهوم کې، تحلیلي فلسفه د ځانګړتیاوو له مخې ځانګړتیاوې لري (ډېری یې د ډېری معاصر تحلیلي فیلسوفانو لخوا رد شوي دي) لکه:

- د منطقي مثبتیت اصول چې وايي د ځانګړي فلسفې حقیقتونو په څیر هیڅ شی شتون نلري او د فلسفې هدف په منطقي توګه د افکارو روښانه کول دي. دا نظر د بنسټپالو دود سره توپیر لري چې فلسفه د یو ځانګړي ډول ساینس (د پوهې یوه څانګه) ګڼي چې د هرې موضوع بنسټیز دلیلونه او اصول څیړي. ) مخ . ^[۷] د پایلې په توګه، ډیری تحلیلي فیلسوفانو خپلې پوښتنې د طبیعي علومو د پوښتنو پایله یا انحصار ګڼلې ده. دا چلند د جان لاک سره پیل کیږي چې د طبیعي ساینس پوهانو لکه نیوټن د لاسته راوړنو لپاره د یو ماتحت کارګر په توګه خپل رول بیانوي. د شلمې پیړۍ په جریان کې، د فلسفې او ساینس تر منځ د دې ډول اړیکو ترټولو اغیزمن مدافع وکیل ولارډ کوین و.^[۸]

- هغه اصول چې د افکارو منطقي وضاحت یوازې د فلسفي وړاندیزونو منطقي بڼه په تحلیل سره ممکن دی.^[۹]د پروپوزل منطقي بڼه د وړاندیز د څرګندولو یوه لاره ده (اکثرا د رسمي ګرامر او د [[رسمي سیسټم دا نور استازیتوب کوي لکه وړاندیزونه د ورته ډول دي. که څه هم تحلیلي فیلسوفان په پراخه کچه د عادي ژبې د سم منطقي بڼه په اړه اختلاف لري.^[۱۰]

د عمومي فلسفې سیسټمونو پرېښودل او پر ځای یې لنډو او دقیقو پوښتنو ته ځواب ویل^[۱۱] او په نورماله ژبه یې بیان کړي.^[۱۲] د برټرنډ رسل په وینا: تجربويزم عصري تحليل [...] د لاک، برکلي او هوم له ميتود سره توپير لري، ځکه عصري تجربې له رياضي سره ټينګې اړيکې لري او يو پياوړی منطقي ميتود يې جوړ کړی دی. د پایلې په توګه، کله چې د ځانګړو پوښتنو سره مخ شي، هغه کولی شي دقیقو ځوابونو ته ورسیږي چې یو ساینسي او فلسفي کیفیت لري. د سیسټم جوړونې فلسفې په پرتله، دا ښوونځی د دې وړتیا لري چې یو له بل سره د پوښتنو سره معامله وکړي، د دې پرځای چې د ټولې نړۍ لپاره د پام وړ میتود ایجاد ته اړتیا ولري. د دې ښوونځي طریقه د ساینس میتود سره ورته ده. زه په دې کې شک نه لرم چې د فلسفې پوهه، د امکان تر حده، باید د دې میتودونو په واسطه تعقیب شي. همچنان ، زه هیڅ شک نلرم چې ډیری لرغوني مسایل د دې میتود لخوا په بشپړ ډول حل کیدی شي.^[۱۳]

جولېز ويلېمين فرانسې ته تحلیلي فلسفه معرفي کړه.

تحلیلي فلسفه معمولا د نورو فلسفې دودونو سره مخالفه ده چې په شمول براعظمي فلسفه، لکه موجودیت او پشنپوهنه او همدارنګه تومیزم، هندي فلسفه او [[[مارکسزم]] کېښودل شو.

تاريخچه

انګلیسي ایډیالیزم، د فرانسیس برادلي او توماس هیل ګرین په طرز کې، د 19 پیړۍ په پای کې په انګلستان کې د فلسفې حاکمیت شو. د همدې فکري بنسټ پر بنسټ، د تحلیلي فلسفې مخکښانو جورج اډوارډ مور او برټرنډ رسل لومړنۍ تحلیلي فلسفه څرګنده کړه.

له پیل څخه، د تحلیلي فلسفې یو بنسټ د مفکورې وضاحت دی^[۱۴]د دې له مخې، مور او رسل د هیګلیزم پریښوده، ځکه چې دوی دا د ابهام او ابهام څخه ډک لیدلی و، دا مسله د بیلګې په توګه، د مور په مقاله کې د عام احساس دفاع او د [[تقویه]. د داخلي اړیکو نظریه]] رسل څرګند دی.^[۱۵] په عصري منطق کې د پرمختګونو څخه اغیزمن شوي، لومړني رسل ادعا وکړه چې فلسفي پوښتنې د پیچلو مفکورو د اړینو برخو په معاینه کولو سره حل کیدی شي.^[۱۴]جنبهٔ مهمی از ایدئالیسم انگلیسی، کل‌گرایی منطقی بود. به این معنا که ویژگی‌های جهان نمی‌توانند بدون دانستن کل جهان به‌صورت کامل دانسته شوند. کل‌گرایی منطقی رابطهٔ نزدیکی با این ایده دارد که روابط بین اشیاء در واقع روابط داخلی (مربوط به خواص داخلی اشیاء) هستند. راسل با همراهی ویتگنشتاین اتمیسم منطقی و نظریهٔ روابط خارجی را منتشر کرد، باوری که جهان را تشکیل شده از حقایق مستقل می‌داند. رسل او د هغه همکار الفرډ نارت وایټ هیډ د خپل مسلک په پیل کې د ګوټلوب فریګ څخه ډیر اغیزمن وو. فرج د مسند منطق جوړونکی و. یو منطق چې د جملو پراخه لړۍ ته اجازه ورکوي چې په منطقي توګه د زاړه Aristotelian logic په پرتله تخریب شي. همدارنګه، فریج د شلمې پیړۍ په پیل کې په آلمان کې د د ریاضیاتو د فیلسوف په توګه اغیزمن و. د «د ریاضیاتو فلسفه» اډمنډ هوسرل کتاب برعکس، کوم چې د ذهنيزم په تیورۍ سره د ثابتولو هڅه کوي چې د اصلي شمیرې مفهوم د شیانو د طبقه بندي کولو او شمیرلو لپاره د رواني غوښتنې څخه سرچینه اخلي. او د منطق پوه ذهن د محاسبې بنسټ دی، ^[۱۶] Frege هڅه وکړه چې وښيي چې ریاضي او منطق د ریاضي پوهانو او منطق پوهانو له قضاوتونو او ذهني حالتونو څخه خپلواک دي. برسېره پر دې، فریګ د منطق او ریاضیاتو فلسفه د "د ریاضیاتو بنسټیزات" او "د ریاضیاتو بنسټیز قانون" په کتابونو کې چې هغه د مفهوم منطقي لید ته د شمیر بدیل معرفي کړ. د فریګ په څیر، رسل هڅه وکړه چې وښيي چې ریاضیات د "[ریاضي اصول]" په کتاب کې منطقي بنسټونو ته راټیټ کیدی شي. له هغه وروسته د د ریاضیاتو اصول کتاب چې ده د Whitehead په مرسته لیکلی، ډېر فیلسوفان یې هڅولي چې ریاضي منطق ته وده ورکړي. برسېره پردې، رسل د فریج مستند منطق د خپل اصلي فلسفي میتود په توګه غوره کړ، کوم چې رسل باور درلود چې د فلسفي پوښتنو بنسټیز جوړښت څرګندولی شي. د بېلګې په توګه، په فارسي ژبه کې د "اس" کلمه درې مختلفې معناوې لري، چې د اسنادو منطق په لاندې ډول بیانوي:

په جمله کې "هلته یو ویده پیشو شتون لري"، "هلته" د سند ډول دی او پدې معنی چې "X، P دی" (د P(x) په توګه مشخص شوی).
په جمله کې "یو پیشو شتون لري"، "هلته" شتون لري او پدې معنی ده چې "هلته یو ایکس" (x∃)
په جمله کې "درې نیمه شپږ ده." "is" د مساوي ډول دی او پدې معنی چې x د y سره ورته دی. (x=y)

رسل هڅه وکړه چې د منطقي پوښتنو د حل لپاره د دې منطقي توپیر څخه کار واخلي. د مثال په توګه، دا طریقه د هغه د مثبت توضیحاتو په تحلیل کې د د تاثیراتو څپرکی کې لیدل کیدی شي.

سرچينې

↑ "Without exception, the best philosophy departments in the United States are dominated by analytic philosophy, and among the leading philosophers in the United States, all but a tiny handful would be classified as analytic philosophers.
↑ See, e.g. , Avrum Stroll, Twentieth-Century Analytic Philosophy (Columbia University Press, 2000), p. 5: "[I]t is difficult to give a precise definition of 'analytic philosophy' since it is not so much a specific doctrine as a loose concatenation of approaches to problems."
↑ See Hans-Johann Glock, What Is Analytic Philosophy (Cambridge University Press, 2008), p. 205: "The answer to the title question, then, is that analytic philosophy is a tradition held together both by ties of mutual influence and by family resemblances."
↑ Brian Leiter (2006) webpage "Analytic" and "Continental" Philosophy Archived ۱۵ نوامبر ۲۰۰۶, at the Wayback Machine..
↑ Glock, H. J. (2004).
↑ Colin McGinn, The Making of a Philosopher: My Journey through Twentieth-Century Philosophy (HarperCollins, 2002), p. xi. : "analytical philosophy [is] too narrow a label, since [it] is not generally a matter of taking a word or concept and analyzing it (whatever exactly thatthat might be).
↑ See Aristotle Metaphysics (Book II 993a), Kenny (1973) p. 230.
↑ See, e.g. , Quine's papers "Two Dogmas of Empiricism" and "Epistemology Naturalized".
↑ A.P. Martinich, "Introduction," in Martinich & D. Sosa (eds.
↑ Wittgenstein, op. cit. , 4.111
↑ Scott Soames, Philosophical Analysis in the Twentieth Century Vol. 1 (Princeton UP, 2003), p. xv: "There is, I think, a widespread presumption within the tradition that it is often possible to make philosophical progress by intensively investigating a small, circumscribed range of philosophical issues while holding broader, systematic questions in abeyance.
↑ See, e.g. , the works of G.E. Moore and J.L. Austin.
↑ A History of Western Philosophy (Simon & Schuster, 1945), p. 834.
↑ ^۱۴٫۰ ^۱۴٫۱ Mautner, Thomas (editor) (2005) The Penguin Dictionary of Philosophy, entry for 'Analytic philosophy, pp. 22–3
↑ "Analytic philosophy opposed right from its beginning English neo-Hegelianism of Bradley's sort and similar ones.
↑ Willard، Dallas.

[Searle03P1-1] "Without exception, the best philosophy departments in the United States are dominated by analytic philosophy, and among the leading philosophers in the United States, all but a tiny handful would be classified as analytic philosophers.

[2] See, e.g. , Avrum Stroll, Twentieth-Century Analytic Philosophy (Columbia University Press, 2000), p. 5: "[I]t is difficult to give a precise definition of 'analytic philosophy' since it is not so much a specific doctrine as a loose concatenation of approaches to problems."

[3] See Hans-Johann Glock, What Is Analytic Philosophy (Cambridge University Press, 2008), p. 205: "The answer to the title question, then, is that analytic philosophy is a tradition held together both by ties of mutual influence and by family resemblances."

[LeiterWeb-4] Brian Leiter (2006) webpage "Analytic" and "Continental" Philosophy Archived ۱۵ نوامبر ۲۰۰۶, at the Wayback Machine..

[5] Glock, H. J. (2004).

[6] Colin McGinn, The Making of a Philosopher: My Journey through Twentieth-Century Philosophy (HarperCollins, 2002), p. xi. : "analytical philosophy [is] too narrow a label, since [it] is not generally a matter of taking a word or concept and analyzing it (whatever exactly thatthat might be).

[7] See Aristotle Metaphysics (Book II 993a), Kenny (1973) p. 230.

[8] See, e.g. , Quine's papers "Two Dogmas of Empiricism" and "Epistemology Naturalized".

[9] A.P. Martinich, "Introduction," in Martinich & D. Sosa (eds.

[10] Wittgenstein, op. cit. , 4.111

[11] Scott Soames, Philosophical Analysis in the Twentieth Century Vol. 1 (Princeton UP, 2003), p. xv: "There is, I think, a widespread presumption within the tradition that it is often possible to make philosophical progress by intensively investigating a small, circumscribed range of philosophical issues while holding broader, systematic questions in abeyance.

[12] See, e.g. , the works of G.E. Moore and J.L. Austin.

[13] A History of Western Philosophy (Simon & Schuster, 1945), p. 834.

[PenguinDicP22-14] ۱۴٫۰ ^۱۴٫۱ Mautner, Thomas (editor) (2005) The Penguin Dictionary of Philosophy, entry for 'Analytic philosophy, pp. 22–3

[15] "Analytic philosophy opposed right from its beginning English neo-Hegelianism of Bradley's sort and similar ones.

[16] Willard، Dallas.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]