د اپلاتون د اروا تيوري

د اپلاتون ليکنې لړۍ يوه برخه: اپلاتونيزم اپلاتوني ښوونځی (1509–1511) ژوند کارونه د غار منطق د بڼو تيوري د نېکمرغۍ بڼه د اروا تيوري د پوهې تيوري د لمر انډول وېشل شوې کرښې مشابهت سياسي فلسفه فيلسوف پاچا د دولت کښتۍ د اېتیپرو ستونزه د ګيګز کړۍ د اير افسانه ډېمورج اتلانتيس اړوند ليکنې شننې اپلاتوني ښوونځی منځنۍ اپلاتوني فلسفه نوې اپلاتوني فلسفه د اپلاتون منطقي تعبيرونه د اپلاتون ناليکلي عقايد اړوند وېشنيزې فلسفه د زده کړې يو داسې ډگر دی چې بېلابېل نور ډگرونه لکه ښکلا پېژندنه، پوهنپوهنه, اخلاقيات، منطق او مېټافزيک په ځان کې رانغاړي، اپلاتون د اپلاتون د اروا تيوري يا د روح نظريه ، چې د سوکرات له لارښوونو يې الهام اخیستی وه، يوه روحیه ګڼل کېده ( لرغونې يوناني:  [psūkhḗ] Error: {{Lang}}: text has italic markup (help) "breath" ) د یو شخص جوهر وي، او دا هغه څه دي چې پرېکړه کوي چې خلک څنګه چلند کوي. اپلاتون دا جوهر د انسان د وجود یو نامناسب، ابدي اشغالګر ګڼلی. اپلاتون وویل چې حتی تر مرګ وروسته هم اروا موجوده وي او د فکر کولو توان لري. هغه په دې باور و چې لکه څنګه چې بدنونه مړه کیږي، روح په دوامداره توګه په راتلونکو بدنونو کې بیا زېږيږي چې دې حالت ته ( metempsychosis ) وايي. اپلاتون روح په دریوو برخو وېشلی دی: لوژیستیکون (دلیل)، تیموایډز (اروا) او ایپیتیمیتیکون (اشتها). د اروا تصور اپلاتون د فلسفې په تاریخ کې لومړنی کس و چې په دې باور وو چې روح د ژوند سرچینه او ذهن دواړه دي. د اپلاتون په خبرواترو کې، موږ وینو چې روح ډېری متفاوت رول لوبوي. د نورو شیانو په مینځ کې، اپلاتون په دې باور دی چې روح هغه څه دی چې بدن ته ژوند ورکوي (کوم چې په ټولو قوانینو او فیډرس کې بیان شوی) د ځان حرکت په برخه کې: ژوندی پاتې کیدل د ځان د حرکت کولو توان لري؛ روح د ځان محرک دی. هغه دا هم فکر کوي چې روح د اخلاقي ملکیتونو ژغورونکی دی (یعنې کله چې زه نیک یم، دا زما روح دی چې زما د بدن سره مخالف دی). روح هم ذهن دی: دا هغه څه دي چې په موږ کې فکر کوي. موږ په ډېری ډیالوګونو کې د اروا د مختلف رولونو تر مینځ دا عادي حرکت وینو. تر ټولو لومړی، په جمهوریت کې: ایا د روح کوم کار شته چې تاسو یې په بل څه نشي ترسره کولی، لکه د یو څه ساتنه ، حکم کول، عمدي کول او داسې نور؟ ایا موږ کولی شو دا شیان په سمه توګه د روح پرته بل څه ته وټاکو، او ووایو چې دا د هغه ځانګړتیا ( ایډیا ) دي؟ نه، بل څه نه. د ژوند کولو په اړه څه؟ ایا موږ به انکار وکړو چې دا د روح فعالیت دی؟ بلکل همدا دی. فایدو په خورا مشهور ډول پوهانو ته ستونزې رامینځته کړې چې هڅه یې کوله د اپلاتون د روح نظریه د دې اړخ احساس وکړي. په دې اساس، فایدو مفسرینو ته د دې لارې له لارې یو ریښتینی ننګونه وړاندې کوي چې اپلاتون د روح د مختلف مفکورو ترمینځ تیریږي. د ژوند په سایکلیکل او شکلي دلیلونو کې، د بیلګې په توګه، روح د ژوند سره تړلي یو څه په توګه وړاندې کیږي، چیرې چې په ځانګړې توګه په وروستي دلیل کې، دا اړیکه د ژوند سره د روح د مفکورې ارتباط له لارې په کلکه سره ویل کیږي. دا اړیکه نوره هم په فیډرس او قوانینو کې رامینځته شوې چیرې چې د روح تعریف د ځان حرکت په توګه ورکړل شوی. ډبرې، د بیلګې په توګه، حرکت نه کوي مګر دا چې بل شی یې حرکت وکړي. بې جانه، بې ژونده شیان تل ویل کیږي چې دا ډول چلند کوي. برعکس، ژوندي موجودات د ځان د حرکت کولو توان لري. اپلاتون دا مشاهده د خپل مشهور عقیدې د روښانه کولو لپاره کاروي چې روح یو ځان حرکت دی: ژوند ځان حرکت دی، او روح د حرکت په واسطه بدن ته ژوند راوړي. په عین حال کې، د یادښت او تړاو په دلیلونو کې، د ژوند سره اړیکه نه ده تشریح شوې یا کارول کیږي. دا دوه دلیلونه روح د یو پوه (یعنی ذهن) په توګه وړاندې کوي. دا د تړاو په دلیل کې خورا روښانه دی ، چیرې چې روح د هغه شکلونو سره د هغې د تړاو له امله تل پاتې دی چې موږ یې د معرفت په عملونو کې ګورو. دا په بشپړه توګه روښانه نه ده چې د روح دا دوه رولونه څنګه یو له بل سره تړاو لري. سارا براډي په مشهوره توګه شکایت وکړ چې "د فایډو لوستونکي ځینې وختونه اپلاتون ته د روح په توګه د ذهن یا هغه څه چې فکر کوي د روح سره د هغه څه په توګه چې بدن متحرک کوي د ګډوډولو دنده په غاړه اخلي." په نورو کې شامل دي II. ایم کرومبی او ډوروتیا فریډ. وروستي پوهانو دا تور رد کړ او استدلال یې وکړ چې د روح په اړه د اپلاتون د تیورۍ د نوښت برخه دا ده چې دا لومړی کس و چې د روح مختلف ځانګړتیاوې او قوتونه یوځای کړي چې وروسته په لرغوني او منځني پیړیو فلسفه کې عام شول. د اپلاتون لپاره، روح د خپلو افکارو په واسطه شیان حرکت کوي، لکه څنګه چې یو عالم دا بیانوي، او په وینا، روح دواړه حرکت کوونکی دی (یعنې، د ژوند اصول، چیرته چې ژوند د ځان حرکت په توګه تصور کیږي) او یو مفکر درې اړخیزه اروا اپلاتون وايي اروا له دریوو برخو څخه جوړه ده چې د بدن په مختلفو برخو کې موقعیت لري: لوګو ( λογιστικόν )، یا لوژیستیکون ، چې په سر کې موقعیت لري، د دلیل سره تړاو لري او نورې برخې تنظیموي. تایموس (θυμοειδές)، یا thumoeides ، چې د سینې سیمې ته نږدې موقعیت لري، د روح سره تړاو لري. eros (ἐπιθυμητικόν)، یا epithumetikon ، چې په معدې کې موقعیت لري، د یو چا د غوښتنو سره تړاو لري. اپلاتون په خپل رساله کې جمهوریت ، او همدارنګه په فیډرس کې د کیریوت د تمثیل سره سره، اپلاتون ټینګار وکړ چې د رواني درې برخې هم د ټولنې له دریو طبقو سره مطابقت لري ( لکه حاکمان، اردو او عادي وګړي). د ایپیتیمیتیکون دنده د خوښۍ تولید او لټول دي. د لوژیستیکون دنده دا ده چې په نرمۍ سره د زده کړې د مینې له لارې حاکم شي. د تایموایډز دنده دا ده چې د لوژیستیکون لارښوونو اطاعت وکړي پداسې حال کې چې د بهرني یرغل او داخلي ګډوډي څخه په کلکه دفاع کوي. که په ښار کې وي یا یو فرد، عدالت ( δικαιοσύνη, dikaiosyne ) د ټول حالت په توګه اعلان شوی چې هره برخه یې خپله دنده سرته رسوي، پداسې حال کې چې نرمښت د ټول حالت دی چیرې چې هره برخه په دندو کې د مداخلې هڅه نه کوي. د نورو څخه. بې انصافي ( ἀδικία, adikia ) د بشپړ برعکس حالت دی، ډیری وختونه په ځانګړې بڼه کې چې جذب یې د اشتها اطاعت کوي، پداسې حال کې چې دوی په ګډه په بشپړ ډول منطق له پامه غورځوي یا یې د خپلې خوښې په لټه کې کاروي. په جمهوریت کې د کتاب په څلورمه برخه کې، د جمهوریت په څلورمه برخه کې، سقراط او د هغه مخاطبین ( ګلاکون او اډیمینټس ) هڅه کوي ځواب ورکړي چې آیا روح یو دی یا له برخو څخه جوړ شوی. سقراط وايي: ښکاره خبره ده چې یو شی به هیڅکله د یو شی او په ورته وخت کې په ورته درناوی کې مخالف نه وي. نو که هرکله موږ د ذهن په کارونو کې دا تناقض ومومو موږ به پوه شو چې دا یو شی کار نه دی بلکې کثرت دی." (دا د اپلاتون د عدم تضاد د اصولو یوه بېلګه ده. ) د مثال په توګه، داسې ښکاري چې د هر انسان یوازې یو روح دی، نو دا ناشونې ده چې یو شخص په یو وخت کې د یو څه هیله ولري، مګر په هماغه شیبه کې د ورته شی څخه ډډه وکړي، لکه څنګه چې یو څوک د جرم کولو لپاره لیوالتیا لري. هم له دې سره مخالفت. سقراط او ګلاکون دواړه موافق دي چې دا باید د روح لپاره ممکنه نه وي چې په یو وخت کې دواړه په یو حالت کې وي او د هغې مخالف وي. له دې څخه دا معلومه شوه چې د روح لپاره باید لږترلږه دوه اړخونه وي. اپلاتون د "دلیل" او "اشتهال" په نومونو نومولو سره، د دریم اړخ، "روح" په ګوته کوي، کوم چې په سالم روح کې باید د دلیل سره سمون ولري. دلیل (λογιστικόν) منطقي یا لوژیستیکون (له لوګو څخه) د روح د فکر برخه ده چې له حقیقت سره مینه لري او د زده کړې هڅه کوي. اپلاتون په اصل کې په دې برخه کې تسلط لرونکی روح د اتنین مزاج سره پېژني. اپلاتون دا خبره کوي چې لوژیستیکون به د روح تر ټولو کوچنۍ برخه وي (لکه څنګه چې واکمنان به په جمهوریت کې ترټولو کوچنی نفوس وي)، مګر دا، په هرصورت، یو روح یوازې هغه وخت اعلان کیدی شي چې ټولې درې برخې موافقه وکړي چې لوژیستیکن باید قاعده اروا (θυμοειδές) د اپلاتون په وینا، روحیه یا تایموایډز (د تایموس څخه) د روح هغه برخه ده چې موږ یې په غوسه کوو یا په غوسه کېږو. هغه دې برخې ته 'لوړ روح' هم وايي او په پیل کې د دې برخې تسلط روح د تراسیانو ، سیتیانو او "شمالي سیمو" خلکو سره پیژني. اشتها (ἐπιθυμητικόν) اشتها یا ایپیتیمیتیکون (له epithymia څخه، په لاتین کې د concupiscentia یا desiderium په توګه ژباړل شوی). بیا زېږون د اروا د بیا زېږون په اړه د اپلاتون نظریه د سقراط او پیتاګورس نظرونه سره یوځای کړل، د انسانانو الهی امتیازات د مختلفو حیواناتو ډولونو ترمنځ د بیا زیږون لاره سره مخلوط کړه. هغه په دې باور و چې د نیکانو لپاره د انسان جایزه یا د مجرمینو لپاره سزا د نړۍ په مختلفو برخو کې نه، بلکې په مستقیمه توګه په ځمکه کې ساتل کیږي. د مرګ وروسته، یو مجرم روح به لومړی په یوه ښځه کې (د اپلاتون د عقیدې سره سم چې ښځې د طبیعي پیمانه ټیټه کچه نیولې وه)، او بیا د حیواناتو په ډولونو کې، د څلور اړخیزو څخه مارانو او کبانو ته راښکته کیږي. د دې تیوري له مخې، ښځې او ټیټ حیوانات یوازې د دې لپاره رامینځته شوي چې د تخریب شویو روحونو لپاره د استوګنې ځای چمتو کړي. اپلاتون ډیری وخت وايي چې د بیا زیږون تر مینځ د وروسته ژوند یو جلا اجر او سزا مرحله شتون لري. یوازې په تیمیوس او قوانینو کې د جزا او سزا مرحله له منځه ځي؛ په دې دوو متنونو کې، سزا پخپله بیا زیږون ویل کیږي. وروستي پوهان استدلال کوي چې د بیا زیږون تیوري په ریښتیا ریښتیا ده. په تیمیوس کې، د بیلګې په توګه، دا د یوې ساینسي تیورۍ په توګه ښکاري چې د غیر انساني حیواناتو نسل تشریح کوي؛ په بل ځای کې، دا د نورو فلسفي ژمنو پایله ښکاري چې اپلاتون یې استدلال کوي، لکه دا فضیلت تل انعام ورکول کیږي او بد مجازات کیږي، او دا چې د روح د مجازاتو یوازینۍ لار د هغه مجسم کول دي. هم وګوره درې اړخیزه (الهیات) د سیګمنډ فرویډ د id، ego او superego مفکورې سرچينې بهرنۍ اړیکې "اپلاتون: اخلاقي ارواپوهنه" . د فلسفې انټرنیټ انسایکلوپیډیا