ټاميزم

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

ټامیسټان د توماس اکیناس پیروان دي.

توماس ایکیناس

د توماس اکیناس یا توماس دی سینټ یا توماس داکین (۱۲۲۵-۱۲۷۴ ع) لیکنې د لرغونې زمانې (یونان او لرغوني روم) له فکر څخه عصري نړۍ ته د لویدیځ تمدن د لیږد یو مهم ټکی ګڼل کیدی شي. هغه، د دیارلسمې پیړۍ د نورو ډومینیکانو په سر کې، د ارسطو د ځینو نظریاتو پر بنسټ، د نیو- افلاطون د طریقې مختلف تفسیر وړاندې کړ چې په منځني پیړیو کې یې کلیسا واکمنه کړه او په راتلونکو پیړیو کې یې د عصري عقلیت لپاره لاره پرانیستله. . نو-افلاطونستان په عمومي ډولونو باور درلود چې د افرادو څخه خپلواکه وه او دا چې د حقیقت پوهیدل د دې عمومي بڼو په لاسته راوړلو پورې اړه لري. د دوی په اند، د افرادو او فنا کېدونکي حسي (تجربه) ژوند څخه د عمومي بڼو د حقیقتونو ابدي او ابدي نړۍ ته هیڅ لاره نشته. د فاني بدن او تل پاتې روح تر مینځ دوه ګونی د حسي نړۍ (فردونو) او د عمومي شکلونو نړۍ دوه اړخیزه انعکاس دی. د عمومي شکلونو د ارسطو د تفسیر سره، توماس اکیناس دا ممکنه وموندله چې د انفرادي دلیلونو د خلاصون له لارې دوی ته لاسرسی ومومي. د هغه په وینا، د انسان ذهن کولی شي د انفرادي پیښو په تحلیل او د تجرید پروسې ته په لاره اچولو سره د عمومي بڼو درک ته ورسیږي. د دې نوې کړنلارې پایله دا وه چې تجربوي کتنو ته اهمیت ورکول او له دې کتنو څخه د خلاصې پایلو لپاره د دلیل مشروع کول. د توماس اکیناس ارسطو په حقیقت کې د عصري ساینسي تګلارو د پراختیا لپاره زمینه برابره کړه. اکیناس باور درلود چې فلسفه او الهیات نه یوازې له یو بل سره په ټکر کې نه دي، بلکې حقیقت ته د رسیدو لپاره یو بل بشپړوي. د ده په اند، انساني پوهه د هراړخیز نظام یوه لویه مجموعه ده، چې په بنسټ کې یې علوم، د فلسفې له علومو پورته او په سر کې یې الهیات دي. وحی او وحی، چې د علم د اهرام په سر کې څارونکی دی، د دې لامل نه کیږي چې انساني ارزښتونه او حقایق د اهرام په بنسټ کې له منځه یوسي او بې ارزښته شي. فلسفه د استدلال په واسطه د موندلو اصولو پر بنسټ حرکت کوي او الهیات خپل الهام له الهام الهام څخه اخلي. اکیناس ټینګار کوي چې الهی وحی په هیڅ ډول د هغه څه سره متناسب نه ده چې انسانان یې د خپل طبیعي دلیل سره کشف کړي. (1) په خپل "د علومو مجموعه" (کتاب II) کې، هغه د ټولنیزو او اقتصادي مسلو په اړه فکري بحثونه کوي. د اقتصادي فکر ځینې خورا مهم تاریخ پوهان په دې نظر دي چې په اقتصاد کې د اکیناس بحثونه، په ځانګړې توګه د مناسب قیمت په اړه، د اقتصادي فعالیتونو لپاره د عصري تګلارې د ډیزاین پیل ټکی دی. د توماس اکیناس فلسفه اوس هم په کلیساګانو کې تدریس کیږي، هغه په دین کې راپورته شوي پوښتنو ته د ځواب ویلو لپاره عقیده او دلیل کارولی. هغه باور درلود چې دلیل باید د دین خدمت وکړي، البته، هغه دلیل چې د خدای شتون تاییدوي.

په سیاسي چارو کې د نظریاتو اصول[سمول]

  • انسان یو سیاسي او ټولنیز موجود دی.
  • دولت او ټولنه: د دولت موخه د ټولنې د ګټو ساتنه ده او دا موخه د ټولنې په بشپړ یووالي او د دښمن پر وړاندې د یوې قوي جبهې په جوړولو سره ممکنه ده.
  • د حکومت اصل د خدای څخه دی.
  • د فرد او دولت ترمنځ اړیکه: دولت باید پر خپلو رعیتونو ظلم ونه کړي او حاکم باید ظالم نه وي.
  • د حکومت غوره بڼه پاچاهي ده (په دې شرط چې قانون مرکزي وي او قانون پیاوړی وي).
  • د حکومت پر ضد بغاوت ته اجازه نه ورکول کېږي او په حکومت کې هر ډول بدلون باید له قانوني او قضايي لارو ترسره شي. ځکه چې دا د آسماني او الهي حکومت سرچینه ده. كه څوك له قانوني لارو هغه ته اوښتي زيانونه جبران نه كړي، بايد له دولت څخه وغواړي چې دولت خداى ته پرېږدي.
  • کلیسا د دولت څخه مخکې ده او د دولت مشر باید د کلیسا د مشر حکم ومني.
  • حقوق: یو ابدي قانون یا نړیوال قانون او الهی حکمت دی چې په کایناتو اداره کوي او بنسټ یې د خوښۍ او نیکمرغۍ په لټه کې دی او له بدیو او بدیو څخه ډډه کوي او د انسان له دائرې څخه بهر دی.
  • جګړه عادلانه ده او د جګړې دین د جګړې د رومن کاتولیک دین پر بنسټ والړ دی. خو په جګړه کې درواغ ویل او ژمنې ماتول، د تړون ماتول او د ښځو او ماشومانو وژل حرام دي.

اړوندې پوښتنې[سمول]

سرچينې[سمول]

ګیلسن، ایتین، تومیزم، د توماس ایکیناس فلسفه پیژندنه، د ضیاالدین دشیري لخوا ژباړل شوی، حکمت خپرونه .

سیاسي مکتبونه، د ډاکټر بهاءالدین پېرزاد، اقبال پبلشنګ هاوس لیکنه