پوهې تګلار

د پوهې سیاست

پوهې تګلار (انګلیسي: Science policy) هغه پالیسي یا تګلاره ده چې د ساینسي او تخنیکي فعالیتونو لپاره د سرچینو تخصیص او وېش یا د دې تخصیص شوي منابعو اغېزمنتوب او د هغې ټولنیزو پایلو باندې د تاثیر کولو لپاره ډیزاین او جوړ شوي. د ساینسي څیړنو په کچه ساینس پالیسي د تاریخ، اقتصاد، ټولنپوهنې او د ساینس د فلسفې په مرسته علمي فعالیتونه مطالعه کوي او د پالیسۍ جوړونې پروسې په اړه نوي مشاهدې او تحلیلونه کوي.

دا اصطلاح په بېلابېلو ساحو کې کارول شوې او ځینې لیکوالان او حتی حکومتونه د "پوهې تګلا" اصطلاح په ځانګړې توګه د ساینس لپاره د کلمې په سخت مفهوم کې کاروي. په ځینو مواردو کې، دا د ساینس پالیسي او ټیکنالوژۍ پالیسي په مانا کې کارول شوي، مګر د ټېکنالوژۍ په قضیه کې، دا کارول ثابت او یونیفورم نه دی، او دا اکثره د ساینس پالیسۍ په معنی کې کارول کیږي.

ځينو ليکوالانو د دې هڅه وکړه چې د پوهې تګلار اصطلاح بديله اصطلاح وړاندې کړي، لکه پوهې خبرتيا (علمِ علم)، خو ونتوانېدل چې د دې اصطلاح ځای ونيسي لکه د ګولډسمیت او مکي لخوا د "پوهې پالیسي" یا "پوهې تګلار"، د دې هڅو څخه هیڅ یو ګټور نه و او خپور نه شو. په دې برخه کې ډیری څیړونکي که په نظري تحلیلونو کې وي یا په عملي پالیسیو کې، د هغو تعریفونو سره سم نه دي چې د ساینسي پالیسۍ په یقین او همغږۍ ټینګار کوي، ځکه چې دا ساحه خورا ناڅرګنده او متنازع ده.

د پوهې تګلار ساحه

نن ورځ، د ساینس کلمه، د دې پر ځای چې د پوهې یوې ټولګې ته اشاره وکړي، د نړۍ د پوهیدو او د ستونزو د حل لپاره د سیسټمیک هڅو یوه ټولګه څرګندوي. د ساینس پالیسي د ساینس لپاره د پالیسي جوړونې سره معامله کوي (یا په دقیق ډول د ساینسي سیسټم لپاره پالیسي جوړونه) چې پدې کې مسلې شاملې دي لکه د اکادمیک څیړنې تمویل، د فکري ملکیت مالکیت او حقونه چې د ساینسي څیړنو او تعلیمي پالیسیو پایله ده، او نور مسلې پدې کې عامه پالیسي شامله ده. د ساینسي پالیسي په تعقیب کې د دولتونو اهداف څو دي او ملي عبادت او ټولنیز کلتوري ارزښتونه، ملي امنیت او اقتصادي اهداف پکې شامل دي.

کرېس فريمن وايي: لومړنی کارپو چې د حکومت او پاليسۍ جوړوونکو د اړتيا په اړه يې د پوهې ډګر ته د ننوتلو په اړه خبرې وکړې، هغه برنال و، د ساینس ټولنیز فعالیت (برنال 1939) په کتاب کې مشهور انګلیسي تاریخ لیکونکی د څیړنې او پراختیا اندازه کولو کې مخکښ و. فعالیتونه او د انګلستان په اقتصادي وده کې د هغې رول؛ هغه سپارښتنه وکړه چې حکومت دې د څیړنې او پراختیا په برخه کې پانګونه وکړي . په امریکا کې، ونوار بوش په 1945 کې د ساینس: د نه ختمیدونکي سرحدونو په نوم یو راپور ترتیب کړ، په کوم کې چې هغه د جګړې وروسته امریکا کې د ساینس او ټیکنالوژۍ لپاره د پالیسۍ اجنډا جوړه کړه. د برنال په څیر، بوش حکومت ته په کلکه مشوره ورکړه چې د ساینس په پرمختګ کې پانګه اچونه وکړي (بوش، 1945). خو د څیړنې او پراختیا لپاره د پانګونې په ډګر کې د حکومت د پرېکنده ننوتلو اصلي لامل شاید د دویمې نړیوالې جګړې پای او سړه جګړه پیل شي. په متحده ایالاتو کې د اټومي بم پروژې بریالیتوب چې د دویمې نړیوالې جګړې د پای ته رسیدو لامل شو، په لویدیځو ټولنو کې د ساینس اهمیت زیات کړ او دا نظر یې رد کړ چې که چیرې په ډیره لوړه کچه پانګه اچونه وشي، ساینس کولی شي پوره کړي. ډیری اړتیاوې لکه امنیتي اړتیاوې او د هغې وده او پراختیا (بورس، 2005). هغه سیالي چې د ساینسي برتري لپاره له دویمې نړیوالې جګړې وروسته د روسیې او متحده ایالاتو ترمنځ ترسره شوه او د اټومي ټیکنالوژۍ یا فضا لکه سټار وار په برخو کې ښکاره شوه او د 1945 څخه تر 1991 پورې د سړې جګړې ټوله دوره یې اغیزمنه کړه، د سقوط کال. د شوروي اتحاد ..

په ساینسي پالیسي جوړونه کې فعالین پوهنتونونه، انسټیټیوټونه او د څیړنې او پراختیا لابراتوارونه دي، چې د پالیسۍ په پرمختګونو کې دخیل دي. د دولتونو ساینسي پالیسي معمولا د مختلفو اهدافو لکه ملي غرور، نظامي امنیت یا اقتصادي وده سره جوړیږي. په ساینسي پالیسۍ کې ترټولو مهمه مسله دا ده چې څنګه د دې ساحې لپاره مناسب مالي سرچینې مشخص او تخصیص شي. برسېره پردې، څنګه د لوبغاړو ترمنځ سرچینې په سمه توګه ویشل.

اړوندې پوښتنې

• د څیړنې تمویل
• علمي سیاسي علوم
• د عملیاتو څیړنه
• د ساینس او ټیکنالوژۍ پالیسي دفتر
• ساینس او ټیکنالوژي مطالعه
• د ساینس، ټیکنالوژۍ او نوښت پالیسي جوړول