Jump to content

امير حبيب الله خان

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

سراج الملت و الدين امير حبيب الله خان چې په لنډه توګه د امير حبيب الله خان يا امير حبيب الله شاه په نامه هم يادېږي (زوکړه ۲ د جولای، ۱۸۷۲ ز - مړینه ۶ د جولای، ۱۹۲۹ ز) (په انگرېزي:Amir Habibullah Khan) د ۱۹۰۱ کال د اکتوبر له لمړۍ نېټې تر ۱۹۲۹ کال د جولای تر ۶ پوري د افغانستان واکمن پاچا وو. نوموړی د امير عبدالرحمن خان مشر زوی او دمحمدافضل خان لمسى وو، او هغه وخت کله چي اميرعبدالرحمن خان په بخارا کي استوګن وو، دی په ١٨٧٢ ز کال دسمرقند په ولایت کې پيدا شو.

امير حبيب الله خان
اړوند
زېږونځای
ښاروندتوب
زېږون نېټه
۳ جون ۱۸۷۲ — ۱۸۷۲[۱] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
مړينې نېټه
۲۰ فبروري ۱۹۱۹[۲][۳][۴] — ۱۹۱۹[۱] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
مړينې لامل
مړينې ځای
ښخولو ځای
دنده
ټوليز مالومات
عمومي مالومات
وروڼه او خويندې
جوړښت
جایزې

د امیر حبیب الله خان مور دبدخشان دسيمه یيز امير لور وه.[۵] او امیر په ١٨ کلنۍ کي د پلار له خوا د سردار کلان (لوی مشر) په حيث وټاکل شو. [۶] امیر حبیب الله خان د ١٩٠١ کال د اکتوبر پر اوله نېټه د پلار تر وفات وروسته دواک پر ګدۍ کښيناست او د پلار له خوا ارام هيواد په میراث ورته پاته شو. دا چي د هيواد خلک د امير عبدالرحمن څخه ډېر په وېره کي وه، دده تر مرګ وروسته یې هم باور نه کاوه چي ګواکي امير مړ دی.

حبيب الله خان له پاچا کېدلو وروسته هندي وايسراى ته سمدستي د خپلي واکمنۍ پيغام وليږه، او په دې توګه یې له هغې خوا څخه هم مبارکي ترلاسه کړه. انګرېزانو له ده څخه هيله وکړه تر څو هند ته ورشي، خو حبيب الله خان د خپل ځان پر ځای د امير عنايت الله خان په مشري يو پلاوى هند او انګلستان ته وليږه. امیر د خپلي واکمنۍ په دوهم (١٩٠٢ ز کال) دسراج الملة والدين لقب ځانته خوښ کړ.

رغونې

[سمول]

امير حبيب الله خان چي عصري زده کړي یې له مخکي درلودې غوښتل یې ترڅو په هيواد کي پوهه او تمدن رامینځ ته شي، او په دې توګه یې د حبيبيې لېسه او شاهي مدرسه جوړي کړې، او همدارنګه یې د حربي ښوونځی بنسټ هم کښېښود. امیر د ولس د عامه پوهي لپاره د سراج الاخبار په نوم یو اخبار خپور او مسئول مدير يې محمد بيګ طرزی چي د لوړو زده کړو څښتن بلل کېدی، وټاکه.

د اقتصادي پرمختګ او کورني تولید په موخه امیر حبیب الل خان په افغانستان کي د برېښنا ستره فابريکه جبل سراج پکار واچول.

لومړۍ نړیواله جګړه

[سمول]

د امير د پاچاهۍ په دوره کي لومړۍ نړیواله جګړه پيل سوه. انګريزانو ددې لپاره چي افغانستان بېطرفه پاته شي، حبيب الله خان ته يو استازى راوليږه او دتېرو ژمنو په وريادولوسره يې دبې طرفۍ غوښتنه ورڅخه وکړه. حبيب الله خان هم ددوی غوښتنه ومنله او په ١٣٣٢ هـ کال درمضان په مياشت کې دعام دربار په وړاندي افغانستان ناپېيلى اعلان کړ.[۷] د جرمني او ترکيې د حکومتونو له خوا د امير نه غوښتل سوي وه ترڅو پدې جگړه کي د انگرېزانو په وړاندي د دوی سره ملګری سي، خو امير د دوی استازي ښه ونازول او په ډېره ځیرکتیا یې خپله بې طرفي و ښودله.

څرنګه چي امیر حبیب الله خان د خپل پلار د واکمنۍ راهیسي د انګرېزانو دوست بلل کېدی، عام ولس نور نه غوښتل ترڅو د انګرېزانو تر حمایت لاندي ژوند و کړي او هم يې په افغانستان کي د دا ډول حکومت سره کوم چي امير حبيب الله خان يې په سر کي ناست وو مخالفت درلود. امير غوښتل چي د خلکو دا ډول فکرونه په زور او زياتي د خلکو له مغزو څخه و باسي، خو دې سوچ نه یوازي دا چي پایله ورنکړه بلکي په ١٩١٩ کال کي د خلکو له خوا پر ده باندي د كله گوش په تفريحي سیمه کي د خيمو په يوه کمپ کي د توپنګچې برید وسو او امیر یې ځای پر ځای وواژه. تر مرګ وروسته یې زوی امير امان الله خان د افغانستان پاچا شو.

کورنۍ

[سمول]

امیر حبیب الله خان د امیر عبدالرحمان خان زوی او د بارکزیو له ټبر څخه وو. د حبیب الله خان له میرمنو څخه یوه سرور سلطانه بېگم بېګم وه چې په ۱۹۶۵ز کال کې په استانبول کې د ۹۵ کلونو په عمر ومړه. حبیب الله خان ګڼ شمیر اولادونه لرل چې د هغې جملې څخه یوه راضيه بېگم او امیر امان الله خان وو.

انځورتون

[سمول]

دا هم ولولۍ

[سمول]

سرچينې

[سمول]
  1. ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ Subject named as: Habib Ullah <Afghanistan, Emir, I.>. ويل شوي په: 20th Century Press Archives. PM20 folder ID: pe/006856. بياځلي سمون: ۱۳ جون ۲۰۱۹.
  2. ويل شوي په: Encyclopædia Britannica Online. د برېتانيکا انلاين پوهنغونډ پېژند: biography/Habibullah-Khan. Subject named as: Habibullah Khan. بياځلي سمون: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷. اثر ژبه: انګليسي ژبه.
  3. ويل شوي په: Proleksis Encyclopedia. Proleksis enciklopedija ID: 25041. Subject named as: Habibullah Khan. اثر ژبه: کرواسیایي ژبه.
  4. ويل شوي په: Croatian Encyclopedia. Hrvatska enciklopedija ID: 23992. Subject named as: Habibullah Khan. ليکوال: Dalibor Brozović. اثر ژبه: کرواسیایي ژبه. خپرېدو نېټه: ۱۹۹۹. خپروونکی: Miroslav Krleža Lexicographical Institute.
  5. تاج التواريخ، ١٢٠ مخ ١ټوک. اميرعبدالرحمان خان، ژباړن :عبدالقيوم زاهد مشواڼى،دانش خپرندويه ټولنه.١٣٧٩کب .
  6. دافغانستان پر معاصرتاريخ يوه لنډه کتنه ،١٤٤ مخ . کانديداکاډميسن محمد ابراهيم عطائي.ميوند خپرندويه ټولنه،١٣٨٣هـ ل.
  7. درمسير تاريخ ،٧۳۸ مخ ١ټوک