اخلاقي عقلانيزم
اخلاقي فکریزم یا اخلاقي عقلانيزم په سترو اخلاقو کې یوه نظریه ده چې له مخې یې ریښتینې اخلاقي پوهه باید د هغه څه په اړه موجوده وي، چې د ترسره کولو په اړه يې متضاد اخلاقي قضاوتونو ته ورسیږي. [۱] د دې د پوهېدو یوه لاره دا ده چې هغه څه کول چې سم دي د هغه څه انعکاس دی چې هرڅوک پوهیږي سم دي. [۲] په هرصورت، دا د دې پوهېدلو په توګه هم تشرېح کېدی شي چې د نړۍ منطقي نظر او د ژوند نظري طریقه، لکه څنګه چې د سوکرات لخوا بېلګه شوې، د اخلاقي (مګر یوازې عملي) ژوند ته وقف شوي ژوند څخه غوره دی. لرغونی اخلاقي فکریزم[سمول]د سوکرات (469-399 مخزېږديز) لپاره، روڼتيا دا نظر دی چې "یو څوک به هغه څه کوي چې غوره وي، کله چې یو څوک په رېښتيا پوه شي چې سم یا غوره دی"؛ دا چې فضیلت یو خالص عقلي مسله ده، ځکه چې فضیلت او پوهه دماغي خپلوان دي، کوم چې یو شخص د استدلال په وقف کولو سره ترلاسه کوي او وده کوي. [۳] [۴] په دې توګه تعریف شوی، سوکرات فکریزم د سټویسیزم کلیدي فلسفه عقیده شوه. [۵] سټوکس د دوی د ښوونې لپاره ښه پیژندل شوي چې ښه یې د فضیلت سره پیژندل کیږي. [۵] د دې نظر څرګندې، ستونزمنې پایلې "سوکرات پاراډوکس" دي، لکه دا نظر چې د ارادې ضعف شتون نلري (چې هیڅوک په پوهه سره نه کوي، یا په پوهه سره هڅه کوي چې اخلاقي غلط وي)؛ دا چې هر څوک چې کوي، یا یې د ترسره کولو په لټه کې وي، نو په خپله خوښه یې کوي؛ او دا چې فضيلت (بهتري) عام دی، نو ډېر بېلابېل فضیلتونه نشي کېدی لکه د ارستو لخوا يې چې دفاع شوې، او پرځای یې باید ټول فضیلتونه یو وي. لاندې د سوکراتي پاراډوکس په نوم یاد شوي دي: [۶]
په هرصورت، دا په مینو کې روښانه ده چې فضیلت پوهه نه ده، بلکې ریښتینې باور دی. معاصر فیلسوفان په دې خبره شخړه کوي چې د حقیقت د پیژندلو او د اخلاقي چلند په اړه د سوکرات مفکورې، د کارټیسیانو څخه وروسته د پوهې او عقلي فکري مفکورې سره مساوي کیدی شي. [۷] په عموم ډول ، د ځان لپاره د پاملرنې سټویک حسابونه ځانګړي سپیڅلي تمرینونو ته اړتیا لري پدې معنی چې ډاډ ترلاسه کړي چې نه یوازې د حقیقت پوهه په یاد شوي ، بلکه زده شوي ، او بیا د ځان سره یوځای شوي ، د ځان په ښه شخص بدلولو په جریان کې. له همدې امله، د حقیقت د پوهیدو معنی "عقلي پوهه" ده، چې د (نړیوال) حقیقت سره یو ځای کیدل او د هغه په وینا، زړه او چلند کې په مستند ډول ژوند کول اړین دي. د دې ستونزمن کار ترلاسه کول د ځان دوامداره پاملرنې ته اړتیا لري، مګر د دې معنی هم دا وه چې هغه څوک وي چې حقایق څرګند کړي، او په دې توګه کولی شي په اسانۍ سره د پارریسیا د کلاسیک دور بیاناتي وسیله تمرین کړي: "په ښکاره توګه خبرې کول، او د داسې خبرو لپاره بخښنه غوښتل"؛ او، د توسعې په واسطه، د ریښتیا ویلو اخلاقي مکلفیت تمرین کړئ، حتی په شخصي خطر کې. [۸] دا لرغونی، د سوکرات اخلاقي فلسفې نظریه د حقایقو او پوهې د معاصر درک سره د منطقي هڅو په توګه مخالفت کوي. هم وګوره[سمول]
حوالې[سمول]
مخ پر وړاندی لوستل[سمول]
|
