په اسلام کې لیبرالیزم او پرمختگپالنه

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
په اسلام کې لیبرالیزم او پرمختگپالنه کې هغه مسلمانان شامل دي، چې د اسلام پوهاوي او عمل په اړه یې د پام وړ پرمختللی فکر جوړ کړی دی. د دوی کار ځینې وختونه د «پرمختللي اسلام» په توګه پېژندل کېږي(عربي: الإسلام التقدمي al-Islām at-taqaddumī). ځینې ​​پوهان، لکه: امید صافی، د «پرمختللو مسلمانو» (له استعمار وروسته، د امپریالیزم ضد او د عصريتوب انتقاد کوونکي) او «د اسلام لیبرال مدافعین» (یو زوړ غورځنګ چې عصريیت یې منلی دی) ترمنځ توپیر کوي.[۱][۲][۳]

لیبرال اسلام، په اصل کې د ۱۸-۱۹ پېړیو د اسلامي بیارغونې غورځنګ نه راڅرګند شو. په اسلام کې لیبرال او پرمختللې مفکورې د ځینو دودیزو مسلمانانو له خوا جنجالي ګڼل کېږي، چې پر لیبرال مسلمانانو باندې د لویدیځ والي او یا منطقي کیدو پر بنسټ نیوکه کوي.[۴][۵][۶][۷][۸][۹][۱۰]

د اسلامي فلسفې مخینه[سمول]

د اسلام ظهور، چې د قرآن او د محمد صلی الله علیه وسلم د ژوند پر بنسټ ولاړ و، د مدیترانې په سیمه کې یې د واک انډول او د واک د اصل په اړه تصورات په کلکه بدل کړل. پخوانۍ اسلامي فلسفې د دین او ساینس تر منځ په یوه نه هیریدونکې اړیکې او د حق د موندلو لپاره د اجتهاد پر پروسې ټینګار کاوه - په حقیقت کې، ټوله فلسفه «سیاسي» وه، ځکه چې د حکومت کولو لپاره یې ریښتینې پایلې درلودې. دا نظر د «عقل پرست» معتزلي فیلسوفانو له خوا ګواښل شوی و، هغوی د یوناني کلتور نظر درلود او تر وحی نه پورته دلیل باندې یې ټینګار کاوه، او لکه څنګه چې د عصري پوهانو له خوا د اسلام د دین د لومړنیو نظري پوهانو په توګه پیژندل شوي؛ دوی د یوه اشرافي سیکولر له خوا ملاتړ شوي ،چې له خلافت نه د عمل خپلواکه آزادي غواړي.[۱۱]

ابن رشد[سمول]

ابن رشد چې ډېری په لاتین کې د ایورروس په نامه یادېږي، د اندلس یو له هغو پوهانو نه و چې پر ټولو علومو پوه و. په «لویدیځې اروپا کې د سیکولر فکر بنسټ ایښودونکي پلار» په توګه یادېږي، هغه د ارستو په نظریاتو کې د ارزښتناکو تبصرو لپاره د تبصره کوونکي په نوم پیژندل شوی و. د هغه آثار فصلالمقال او كتاب الكشف دي.[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹]

رفاعة الطحطاوي[سمول]

په ۱۸۳۱ ز کې، مصري پوه او د مصر نوي والي روښان فکر، رفاع الطحطاوي د مصر د زیربنا او تعلیم د عصري کولو لپاره د دولت په کچه د هڅو یوه برخه وه. دوی خپل مصري نندارچیان د روښانتیا له نظریاتو سره، لکه: سیکولر واک او سیاسي حقونو او آزادۍ سره اشنا کړل، د هغه نظریات په دې اړه وو چې څنګه یو عصري تمدن په ټولنه کې رامنځته شي او کوم څه کولای شي، د تمدن یا «ښه مصر» په رامنځته کولو کې مرسته وکړي.[۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴]

محمد عبده[سمول]

د مصر اسلامي فقیه او دیني عالم محمد عبده چې د اسلامي موډرنیزم یو له مهمو بنسټ ایښودونکو شخصیتونو نه ګڼل کېږي، د مسلمانانو د دود، عقیدې او کورنۍ اړیکو سختوالی مات کړ. عبده استدلال وکړ چې: مسلمانان نه شي کولی، په ساده ډول د منځنیو پیړیو دیني عالمانو له خوا د چمتو شویو متنونو پر تفسیر باندې تکیه وکړي، هغوی باید د هغو بدلونونو پر وړاندې چې د وخت په تېرېدو سره رامنځته کېږي، له خپل عقل نه کار واخلي.[۲۵][۲۶][۲۷][۲۸][۲۹][۳۰][۳۱]

نصر حمید ابوزید[سمول]

د قرآن مفکر، لیکوال، مصري اکاډمیک نصر حامد ابو زید په اسلام کې یو له مخکښو لیبرال دیني پوهانو نه دی. هغه د خپل انسانيت د قرآني هرمنیټکس پروژې لپاره مشهور دی، کوم چې د قرآن په اړه «اصلي نظرونه ګواښوي» چې «شخړې او بحثونه» یې راپارولي دي. دا یو «کلتوري محصول» و چې باید د اوومې پیړۍ د عربو ژبې او کلتور له شرایطو سره سم لوستل شوی وای او په ډیرو لارو تعبیر کېدلای شي. [۳۲][۳۳][۳۴][۳۵]

علي شریعتي[سمول]

علي شریعتي مزیناني (په پارسي: علی شریعتي مزیناني، ۲۳ نومبر ۱۹۳۳ز – ۱۸ جون ۱۹۷۷ز) یو ایرانی انقلابي او ټولنپوه و چې د مذهب په ټولنپوهنه یې تمرکز درلود. هغه په ​​دې باور و چې سوسیالیزم له اسلام سره برابروالی لري او په حقیقت کې دا له پیله همداسې دی. داسې ښکاري چې د سوسیالیزم د سپړلو لپاره د هغه لېوالتیا د مصري مفکر عبدالحمید جودة السحار (ار:عبد الحمید جودة السحار) له خوا د ابوذر:  د خدای عبادت کوونکي سوسیالیست کتاب له ژباړې سره پیل شوې. د دې کتاب له مخې ابوذر لومړنی سوسیالیست و.[۳۶]

فیمینیزم[سمول]

مارګوت بدران په ۲۰۰۲ ز کال کې د اسلام او فیمینیزم له ترکیب نه «د فیمینیستي خبرو او عمل په توګه چې په یوه اسلامي تمثیل کې بیان شوي» دفاع کړې ده. اسلامي فیمینستان خپل استدلال د اسلام او د هغه د ​​لارښوونو پر بنسټ وړاندې کوي، په شخصي او عامه ډګر کې د ښځو او نارینه وو بشپړه برابرۍ غواړي او کولای شي، غیر مسلمانان په خبرو اترو او بحثونو کې شامل کړي. اسلامي فیمینیزم د اسلامي پوهانو له خوا د سیکولر فیمینیزم په پرتله ډېر افراطي تعریف شوی او د اسلام په خبرو کې له قرآن سره د مرکزي متن په توګه ځای پر ځای شوی دی.[۳۷][۳۸][۳۹][۴۰][۴۱][۴۲][۴۳][۴۴][۴۵][۴۶][۴۷][۴۸][۴۹][۵۰]

بشري حقونه[سمول]

د اسلامي سیاسي اعتدال فکر په دې نظر دی چې د مسلمان د هویت پالنه او د ډیموکراسۍ او بشري حقونو په څېر ارزښتونو خپرول، له دواړو خواوو ځانګړي نه دي، دا باید په ګډه وده وکړي.[۵۱]

ډېری لیبرال مسلمانان په دې باور دي چې اسلام د ټول بشریت د مطلقې برابرۍ مفهوم ته وده ورکوي او دا د هغې یو له مرکزي مفکورو نهدی. له همدې امله، د بشري حقونو سرغړونه، د ډېرو لیبرال مسلمانانو لپاره د یوې لویې اندیښنې سرچینه ګرځیدلې ده. لیبرال مسلمانان له خپلو کلتوري محافظه کارانو سره په دې کې توپیر لري، چې دوی په دې باور دي، چې ټول بشریت د بشري حقونو تر چتر لاندې استازیتوب کوي.[۵۲][۵۳][۵۴][۵۵][۵۶]

د LGBT حقونه[سمول]

د ۲۰۱۳ ز کال په جنوري کې د جنسي او جنډر توپير لپاره د مسلمانانو اتحاد (MASGD) رامنځته شو. دا سازمان د کویر مسلم کاري ګروپ د غړو له  خوا د ملي همجنسبازانو او همجنسبازانو کاري ځواک په ملاتړ رامنځته شوی و. د MASGD ډېریو لومړنيو غړو پخوا له الفتحه بنسټ سره  کار کاوه، له هغې ډلې نه فیصل عالم او امام داعي د یادونې وړ دي.[۵۷][۵۸][۵۹][۶۰][۶۱][۶۲][۶۳][۶۴][۶۵][۶۶][۶۷][۶۸][۶۹]

سیکولریزم[سمول]

اسلام او سیکولریزم[سمول]

د سیکولریزم تعریف او کارېدنه، په ځانګړې توګه د مذهب ځای په ټولنه کې، په اسلامي هیوادونو او غیر اسلامي هیوادونو کې توپیر لري. لکه څنګه چې د سیکولریزم مفکوره په اسلامي نړۍ کې د سیکولرانو ترمنځ توپیر لري، د سیکولر کولو فشار پر وړاندې د روښان فکرو مسلمانانو غبرګونونه هم توپیر لري. له یوې خوا سیکولریزم د ځینو روښان فکرو مسلمانانو له خوا غندل کېږي، چې دوی دا نه احساسوي، چې مذهبي نفوذ باید له عامه ډګر څخه لرې شي.[۷۰][۷۱][۷۲][۷۳]

اسلامي موډرنيزم[سمول]

اسلامي موډرنيزم، چې کله ناکله د موډرنيستي سلفيزم په نامه هم يادېږي، هغه حرکت دی چې د «مسلمانانو د لومړي ايډيالوژيک غبرګون» په توګه تشريح شوی، هڅه کوي چې اسلامي عقیده، له عصري غربي ارزښتونو، لکه: ملتپالنې سره پخلا کړي. دیموکراسي مدني حقونه، عقلانيت، برابري او پرمختګ په دې کې شامل دي. په دې بڼې کې « د فقهې د مفکورو او کلاسیکومیتودونو انتقادي بیا څېړنه» او د اسلامي کلام او قرآني تفسیر لپاره یوه نوې تګلاره ښودل شوې.[۷۴][۷۵][۷۶][۷۷]

قرآنیزم[سمول]

قرآن پوهان په دې باور دي، چې محمد په خپله یو قرآن پوه او د قرآنیزم بنسټ ایښودونکی و او د هغه پیروانو دا عقیده تحریف کړه او په فرقو او ډلو لکه سني، شیعه او خوارج ووېشل شوو. قران پوهان حدیثونه ردوي او یوازې د قرآن پیروي کوي. تر کومه حده چې قران پوهان د سنتو مستند ردوي، توپير لري، خو ډېریو ډلو د حديث په اعتبار باندې کلکې نيوکې کړې او په ډېرو دلايلو يې رد کړي دي، چې تر ټولو مشهوره يې د قرآن کريم دا دعوه ده، چې په حديث شريف کې نه ده ذکر شوې. قرآن د اسلامي الهیاتو او عمل د سرچینې په توګه، د محمد(ص) له مړینې  نه تر دوو پیړیو پورې په لیکلې بڼه نه و ثبت شوی. [په لیکلې بڼه، د قرآن کریم ثبت د حضرت ابوبکر صدیق(رض) د خلافت په زمانه کې د حضرت عمر(رض) په وړاندیز پیل شو او د وخت خلیفه، د دې لوی کار مسؤلیت د رسول الله(ص) د وحې کاتب زید بن ثابت ته وسپاره. د قرآن کریم اوسنۍ نسخه چې زموږ او تاسو په لاس کې ده، د حضرت عثمان(رض) په زمانه کې ترتیب شوه، له دې امله یې پوهان نسخه یې عثمانیه بولي، نو په لیکلې بڼه، د قرآن کریم د ثبت کار دوه پېړۍ نه دي وتلې، بلکې دا د حضرت محمد(ص) له وفات وروسته د شل دېرشو کلونو یعنې دوو درېیو لسیزو خبره ده. پوهان د حضرت عثمان(رض) له خوا د قرآن کریم د عثمانیه نسخې ترتیب، د هغه د خلافت یوه لویه کارنامه بولي]. [۷۸][۷۹]

طلوع اسلام[سمول]

دا خوځون د محمد اقبال له خوا پیل شوی و او وروسته یې غلام احمد پرویز مشري کوله. غلام احمد پرویز ټول حدیثونه رد نه کړل، په هرحال، هغه یوازې هغه حدیثونه منلي چې «د قرآن سره سم وي یا د پیغمبر یا د هغه د اصحابو په سیرت کې داغ پیدا نه کړي».دغه مؤسسه د پرویز د تعلیماتو کتابونه، رسالې او ثبتوونې خپروي.[۸۰]

سرچینې[سمول]

  1. Kurzman, Charles (1998). "Liberal Islam and Its Islamic Context". In Kurzman, Charles (المحرر). Liberal Islam: A Sourcebook. Oxford and New York: Oxford University Press. د کتاب پاڼي 1–26. OCLC 37368975. د کتاب نړيواله کره شمېره 9780195116229. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  2. Safi, Omid, المحرر (2003). Progressive Muslims: on justice, gender and pluralism. Oxford: Oneworld Publications. OCLC 52380025. د کتاب نړيواله کره شمېره 9781851683161. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  3. Safi, Omid. "What is Progressive Islam?". averroes-foundation.org. Averroes Foundation. د اصلي آرشيف څخه پر July 9, 2006 باندې. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  4. "Liberalism - Oxford Islamic Studies Online". www.oxfordislamicstudies.com. د اصلي آرشيف څخه پر ۰۴ نومبر ۲۰۱۳ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۱۱ جولای ۲۰۱۹. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  5. Aslan, Reza (2011) [2005]. No god but God: the origins, evolution, and future of Islam (الطبعة Updated). New York: Random House. OCLC 720168240. د کتاب نړيواله کره شمېره 9780812982442. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  6. Sajid, Abdul Jalil (December 10, 2001). "'Islam against Religious Extremism and Fanaticism': speech delivered by Imam Abdul Jalil Sajid at a meeting on International NGO Rights and Humanity". mcb.org.uk. Muslim Council of Britain. د اصلي آرشيف څخه پر June 7, 2008 باندې. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  7. "Tawhid". oxfordislamicstudies.com. Oxford Islamic Studies Online. د اصلي آرشيف څخه پر ۱۷ سپټمبر ۲۰۱۷ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۲ مارچ ۲۰۱۵. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  8. Leeman, A. B. (Spring 2009). "Interfaith Marriage in Islam: An Examination of the Legal Theory Behind the Traditional and Reformist Positions" (PDF). Indiana Law Journal. Bloomington, Indiana: Indiana University Maurer School of Law. 84 (2): 743–772. ISSN 0019-6665. S2CID 52224503. مؤرشف (PDF) من الأصل في ۲۳ نومبر ۲۰۱۸. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ اکتوبر ۲۰۲۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  9. (په 21 March 2017 باندې). Muslim Women Can Marry Outside The Faith. The Huffington Post.
  10. Zubaidah Rahim, Lily (2006). Capano, Giliberto; Howlett, Michael P.; Jarvis, Darryl S. L.; Ramesh, M. (المحررون). "Discursive Contest between Liberal and Literal Islam in Southeast Asia". Policy and Society. Taylor & Francis. 25 (4): 77–98. doi:10.1016/S1449-4035(06)70091-1. ISSN 1839-3373. LCCN 2009205416. OCLC 834913646. S2CID 218567875. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  11. Aslan, Reza (2005). No god but God. Random House Inc. د کتاب پاڼې 153. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-58836-445-6. By the ninth and tenth centuries... الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  12. "John Carter Brown Library Exhibitions – Islamic encounters". د لاسرسي‌نېټه October 30, 2012. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  13. "Ahmed, K. S. "Arabic Medicine: Contributions and Influence". The Proceedings of the 17th Annual History of Medicine Days, March 7th and 8th, 2008 Health Sciences Centre, Calgary, AB" (PDF). د اصلي (PDF) آرشيف څخه پر June 6, 2013 باندې. د لاسرسي‌نېټه October 30, 2012. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  14. Sarrió, Diego R. (2015). "The Philosopher as the Heir of the Prophets: Averroes's Islamic Rationalism". Al-Qanṭara. 36 (1): 45–68. doi:10.3989/alqantara.2015.002. ISSN 1988-2955. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة) p.48
  15. Abdel Wahab El Messeri. Episode 21: Ibn Rushd, Everything you wanted to know about Islam but was afraid to Ask, Philosophia Islamica.
  16. Fauzi M. Najjar (Spring, 1996). The debate on Islam and secularism in Egypt Archived 2010-04-04 at the Wayback Machine., Arab Studies Quarterly (ASQ).
  17. Averroes (2005). Averroes On Plato's Republic. تُرجم بواسطة Ralph Lerner. Cornell University Press. د کتاب پاڼې xix. د کتاب نړيواله کره شمېره 0-8014-8975-X. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  18. Fakhry, Majid (2001). Averroes (Ibn Rushd) His Life, Works and Influence. Oneworld Publications. د کتاب پاڼې 110. د کتاب نړيواله کره شمېره 1-85168-269-4. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  19. Nicola Missaglia, "Mohamed Abed Al-Jabri's new Averroism"
  20. Vatikiotis, P. J. (1976). The Modern History of Egypt (الطبعة Repr.). د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0297772620. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة) p. 115-16
  21. Vatikiotis, P. J. (1976). The Modern History of Egypt (الطبعة Repr.). د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0297772620. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة) p. 116
  22. Cleveland, William L. (2008)"History of the Modern Middle East" (4th ed.) pg.93.
  23. Gelvin, 133-134
  24. Galvin 160-161
  25. Ahmed H. Al-Rahim (January 2006). "Islam and Liberty", Journal of Democracy 17 (1), p. 166-169.
  26. Kerr, Malcolm H. (2010). "'Abduh Muhammad". Encyclopædia Britannica (15th) I: A-ak Bayes. Chicago, IL: Encyclopædia Britannica Inc.. 20–21. ISBN 978-1-59339-837-8. 
  27. Gelvin, J. L. (2008). The Modern Middle East (2nd ed., pp. 161-162). New York: Oxford university Press.
  28. Kügelgen, Anke von. "ʿAbduh, Muḥammad." Encyclopaedia of Islam, v. 3. Edited by: Gudrun Krämer, Denis Matringe, John Nawas and Everett Rowson. Brill, 2009. Syracuse University. 23 April 2009
  29. ʿAbduh, Muhammad. "al-Idtihad fi al-Nasraniyya wa al-Islam." In al-A'mal al-Kamila li al-Imam Muhammad ʿAbduh. edited by Muhammad ʿAmara. Cairo: Dar al-Shuruk, 1993. 257-368.
  30. Hourani, Albert. Arabic Thought in the Liberal Age 1798-1939. Cambridge: Cambridge University Press, 1983. 156.
  31. Benzine, Rachid. Les nouveaux penseurs de l'islam, p. 43-44.
  32. "Naṣr Ḥāmid Abū Zayd". Encyclopædia Britannica. د لاسرسي‌نېټه ۱۰ ډيسمبر ۲۰۱۵. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  33. Cook, Michael (2000). The Koran : A Very Short Introduction. Oxford University Press. د کتاب پاڼې 46. د کتاب نړيواله کره شمېره 0192853449. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  34. Kermani, "From revelation to interpretation", 2004: p.174
  35. (په 6 July 2010 باندې). Nasr Abu Zayd, Who Stirred Debate on Koran, Dies at 66.
  36. "Religion vs Religion". الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  37. Al-Ahram Weekly | Culture | Islamic feminism: what's in a name? Archived March 20, 2015, at the Wayback Machine.
  38. "'Islamic feminism means justice to women', The Milli Gazette, Vol.5 No.02, MG96 (16-31 January 04)". milligazette.com. د لاسرسي‌نېټه ۰۹ ډيسمبر ۲۰۱۵. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  39. "Islamic feminism: what's in a name?" Archived 2015-03-20 at the Wayback Machine. by Margot Badran, Al-Ahram, January 17–23, 2002
  40. "Exploring Islamic Feminism" Archived 2005-04-16 at the Wayback Machine. by Margot Badran, Center for Muslim-Christian Understanding, Georgetown University, November 30, 2000
  41. [۱] Archived 2011-04-10 at the Wayback Machine. Rob L. Wagner: "Saudi-Islamic Feminist Movement: A Struggle for Male Allies and the Right Female Voice", University for Peace (Peace and Conflict Monitor), March 29, 2011
  42. "Muslim women's group demands complete ban on Shariah courts | india-news". Hindustan Times. د لاسرسي‌نېټه ۰۷ سپټمبر ۲۰۱۶. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  43. "SC admits Muslim woman's plea to declare triple talaq illegal". The Hindu. 2016-08-26. د لاسرسي‌نېټه ۰۷ سپټمبر ۲۰۱۶. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  44. "Polygamy not a God-given right to Muslims". الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  45. "Syariah court fails to protect and safeguard Muslim girls — Sisters in Islam". د اصلي آرشيف څخه پر ۱۴ جولای ۲۰۱۴ باندې. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  46. "Archives". د اصلي آرشيف څخه پر ۱۴ جولای ۲۰۱۴ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۱۳ فبروري ۲۰۲۲. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  47. "Sisters In Islam: News / Comments / Dress and Modesty in Islam". د اصلي آرشيف څخه پر ۲۳ اگسټ ۲۰۱۳ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۲ اپرېل ۲۰۱۷. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  48. "RAWA testimony to the Congressional Human Rights Caucus Briefing". U.S. Congressional Human Rights Caucus. December 18, 2001. د اصلي آرشيف څخه پر June 28, 2007 باندې. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  49. "Archived copy". د اصلي آرشيف څخه پر ۰۳ نومبر ۲۰۱۴ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۳ نومبر ۲۰۱۴. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)صيانة CS1: الأرشيف كعنوان (link)
  50. "Sisters in Islam files for judicial review on fatwa - Nation - The Star Online". www.thestar.com.my. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  51. The Fundamentalist City?: Religiosity and the Remaking of Urban Space, Nezar Alsayyad (ed.), Chapter 7: "Hamas in Gaza Refugee camps: The Construction of Trapped Spaces for the Survival of Fundamentalism", Francesca Giovannini. Taylor & Francis, 2010. کينډۍ:ISBN."
  52. Hassan Mahmoud Khalil: "Islam's position on violence and violation of human rights", Dar Al-Shaeb, 1994.
  53. (په 15 May 2014 باندې). Sudan death penalty reignites Islam apostasy debate. BBC News.
  54. Clarence-Smith, William (2006). Islam and the Abolition of Slavery. Oxford University Press. د کتاب پاڼي 198–200. د کتاب نړيواله کره شمېره 0195221516. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  55. "Writer and Islamic thinker "Gamal al-Banna": The Muslim Brotherhood is not fit to rule (2-2)". Ahewar.org. د لاسرسي‌نېټه ۲۵ مارچ ۲۰۱۶. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  56. "Writer and Islamic thinker "Gamal al-Banna": The Muslim Brotherhood is not fit to rule (1-2)". Ahewar.org. 2008-02-18. د لاسرسي‌نېټه ۲۵ مارچ ۲۰۱۶. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  57. "Muslim Alliance for Sexual and Gender Diversity". Muslimalliance.org. د اصلي آرشيف څخه پر ۰۵ اگسټ ۲۰۱۴ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۱۸ نومبر ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  58. "The Progressive Muslim Movement". OutSmart Magazine. October 1, 2013. د لاسرسي‌نېټه November 18, 2013. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  59. "The Safra Project - rabble.ca". Rabble.ca. د لاسرسي‌نېټه ۰۵ اپرېل ۲۰۱۷. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  60. (په 3 May 2016 باندې). Being gay and muslim: 'death is your repentance'. Star Observer.
  61. "El-tawhid juma circle". د اصلي آرشيف څخه پر ۱۹ اپرېل ۲۰۱۷ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۱۹ اپرېل ۲۰۱۷. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  62. (په April 4, 2017 باندې). What It's Like To Pray At A Queer-Inclusive Mosque. BuzzFeed.
  63. (په 3 June 2016 باندې). Queer and going to the mosque: 'I've never felt more Muslim than I do now'. The Guardian.
  64. (په August 25, 2013 باندې). Islamic scholars experience diversity of Muslim practices at U of T summer program. Toronto Star.
  65. "A JIHAD FOR LOVE:::A FIlm by Parvez Sharma". AJihadForLove.org. د لاسرسي‌نېټه ۰۵ اپرېل ۲۰۱۷. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  66. "Press". A Sinner in Mecca. د اصلي آرشيف څخه پر ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۸ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۷ مې ۲۰۱۵. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  67. . In 'A Sinner in Mecca,' a Gay Director Ponders His Sexuality and Islamic Faith.
  68. "Jordan: a gay magazine gives an hope to Middle East", Ilgrandecolibri.com, retrieved 11 August 2012
  69. "Gay Egypy". Gay Middle East. د اصلي آرشيف څخه پر ۱۱ جولای ۲۰۱۱ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۰ جنوري ۲۰۱۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  70. Asad, Talal. Formation of Secular: Christianity, Islam, Modernity. Stanford: Stanford University Press, 2003. 5-6.
  71. "From the article on secularism in Oxford Islamic Studies Online". د اصلي آرشيف څخه پر ۱۷ جون ۲۰۱۳ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۳ نومبر ۲۰۱۴. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  72. Naʻīm, ʻAbd Allāh Aḥmad. Islam and the secular state : negotiating the future of Shariʻa. Cambridge:Harvard University Press, 2008. کينډۍ:ISBN
  73. Ira M. Lapidus (October 1975). "The Separation of State and Religion in the Development of Early Islamic Society", International Journal of Middle East Studies 6 (4), pp. 363-385 [364-5]
  74. Salafism Modernist Salafism from the 20th Century to the Present
  75. Tore Kjeilen (2006-01-18). "Salafism". I-cias.com. د لاسرسي‌نېټه ۰۴ سپټمبر ۲۰۱۶. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  76. Salafism Archived 2015-03-11 at the Wayback Machine. Tony Blair Faith Foundation
  77. Encyclopedia of Islam and the Muslim World, Thompson Gale (2004)
  78. Aisha Y. Musa, The Qur’anists, Florida International University, accessed May 22, 2013.
  79. Richard Stephen Voss, Identifying Assumptions in the Hadith/Sunnah Debate, 19.org, Accessed December 5, 2013
  80. "Bazm-e-Tolu-e-Islam". د اصلي آرشيف څخه پر ۲۲ نومبر ۲۰۱۱ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۲ مارچ ۲۰۱۵. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)