Permanently protected article

ځمکه

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
و اصلی برخی ته ورشی د پلټنې ځای ته ورټوپ کړی

ځمکه د لمريز غونډال یا شمسي نظام له سيارو څخه يوه سياره ده چې له درېو اساسي برخو څخه جوړه ده؛ جامد برخه (ليتوسفير) يا (راک سفير)، مايع برخه (هايډروسفير) او هوا (آټموسفير)، د ځمکې کتله د لمر تر کتلې ٣٣٣٤٣٢ واره وړه ده. انتقالي حرکت په ٣٦٥،٥ ورځو کې د لمر پر شا و خوا او وضعي حرکت په ٢٤ ساعتونو کې د خپل محور پر شاوخوا سرته رسوي. د ځمکې مدار بيضوي دی او خپله روښنايي له لمر څخه اخلي. فاصله يې له لمر څخه ١٤٩٦٦٩٩٢٧ کيلو متره او محور يې پر خپل مدار باندې د ٦٦ درجو او ٣٣ دقيقو په اندازه متمايل دی. استوايي شعاع يې ٦٣٧٨ کيلو متره، قطبي شعاع يې ٦٣٥٦،٦ کيلو متره، د استوا د محيط طول يې ٤٠٠٧٦ کيلومتره او پراخوالی يې د ٥١٠،٩٠٠،٠٠٠ مربع کيلومترو ته رسېږي. د ځمکې حجم ١،٠٨٣،٣٢٠،٠٠٠،٠٠٠ مکعب کيلومتره او سرعت يې د استوا په سيمه کې و ١٦٠٠ کيلومتره ته په يوه ساعت کې رسېږي. د ځمکې د سطحې ٧١٪ بحرونه او ٢٩٪ وچه تشکيلوي. ځمکه يوه سپوږمۍ لري او بيضوي مدار يې ٩٣١ مليونه کيلومتره دی.


Earth
"The Blue Marble" photograph of Earth taken by the Apollo 17 mission. The Arabian peninsula, Africa and Madagascar lie in the upper half of the disc, whereas Antarctica is at the bottom.
د Earth انځور
د رامنځته کېدو نېټه 10 مليون سنة ق.م[۱]  د (P571) برخه د ويکيډاټا له لارې سمه کړئ
بنياد ايښودونکی خاوره  د (P138) برخه د ويکيډاټا له لارې سمه کړئ
سیمه
 • سیمه 510064472 کیلومتره مربع[۲]  د (P2046) برخه د ويکيډاټا له لارې سمه کړئ
نفوس شمېرنه 7830458560 (۷ ډيسمبر ۲۰۲۰)[۳]  د (P1082) برخه د ويکيډاټا له لارې سمه کړئ
آخر معلومات
جيو کوډ 6295630[۴]  د (P1566) برخه د ويکيډاټا له لارې سمه کړئ
  د (P935) برخه د ويکيډاټا له لارې سمه کړئ
سمول کينډۍ لاسوند وګورئ
د ځمکې 7 لويې وچې
کتنه • خبرې اترې • سمول

د ځمکې په اړه ځینې لنډ معلومات په لاندې ډول دي:

۱- ځمکه تر اوسه پورې یوازینۍ پېژندل شوې سیاره ده چې ژوند کول کې شونی دی. د لمر پرته، نور ټول هغه شیان چې پر ځمکې ژوند کولو ته لار هواروي د اټموسفیر تر پردې لاندې دي--- خو پر ځمکې د ژوند کولو اصلي سرچینه لمر دی.

۲- که لمر د یوه وره (دروازې) هومره لوی وای، نو ځمکه به د کیلۍ د سوري هومره وای.

۳- ځمکه له لمر څخه د واټن له مخې درېیمه سیاره ده چې دا واټن ۱۴۹،۶ ملیون کیلو متره دی.

۴- د ځمکې یوه ورځ ۲۴ ساعته او کال یې هم ۳۶۵ ورځې دی. په ځمکه کې د وخت د تېرېدا سرعت په یوه ساعت کې ۱۶۷۴ کیلو متره [۱۰۴۰ میله] دی. دا په اصل کې د ځمکې د محوري حرکت سرعت دی. له همدې محوري حرکت څخه شپه او ورځ جوړېږي--- او له شپو او ورځو څخه بیا اوونۍ، میاشت، کال او په لوی سر کې زموږ ژوند جوړېږي.

۵- ځمکه یوه ډبرینه سیاره (rocky planet) ده چې مخ یې غرونو، درو، دښتو او ۷۱٪ اوبو (سمندرونو) پوښلی دی.

۶- د ځمکې اټموسفیر موږ له ساړو، تودوښې، او د تشیال (space) له بې هواتوب څخه ساتي. دا اټموسفیر ۷۸٪ نایټروجن، ۲۱٪ آکسیجن، او ۱٪ نور غازونه لري. دا ټول هغه توکي دي چې پر ځمکې د ژوندیو شیانو د ساکښلو لپاره اړین دي. ډېرې سیارې آن ځینې سپوږمیانې لا خپل اټموسفیرونه لري؛ خو یوازې پر ځمکې ساکښنه شونتیا لري.

۷- ځمکه یوه طبیعي سپوږمۍ او ۱۰۷۰ مصنوعي سپوږمکیانې لري چې په ټیټ مدار کې پر را چورلي. په دې کې د یوې سپوږمکۍ یوه برخه د افغانستان د مخابراتو وزارت هم رانیولې ده چې افغانسټ (Afghansat) نومېږي.

۹- ځمکه کړیانې (rings) نه لري.

اړوند مخونه

نورڅه

ځمکه
  1. ↑ دوتنه: Brent Dalrymple — سرليک: The age of the Earth in the twentieth century: a problem (mostly) solved — ورځپاڼه: 190 — پاڼه: 205-221 — اعداد: 1 — نشرونه لخوا د: Geological Society Special Publication — https://dx.doi.org/10.1144/GSL.SP.2001.190.01.14
  2. ↑ https://solarsystem.nasa.gov/planets/earth/by-the-numbers/
  3. ↑ https://www.worldometers.info/world-population/
  4. ↑ پیوستون : 6295630  — منښتلیک: Creative Commons Attribution 3.0 Unported
  5. ↑ All astronomical quantities vary, both secularly and periodically. The quantities given are the values at the instant J2000.0 of the secular variation, ignoring all periodic variations.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ aphelion = a × (1 + e); perihelion = a × (1 – e), where a is the semi-major axis and e is the eccentricity. The difference between Earth's perihelion and aphelion is 5 million kilometers.
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ Simon, J.L.; Bretagnon, P.; Chapront, J.; Chapront-Touzé, M.; Francou, G.; Laskar, J. (February 1994). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Numerical expressions for precession formulae and mean elements for the Moon and planets"]. Astronomy and Astrophysics 282 (2): 663–83. Bibcode: 1994A&A...282..663S. 
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ ۹٫۴ ۹٫۵ ۹٫۶ ۹٫۷ ۹٫۸ Williams, David R. (16 March 2017). "Earth Fact Sheet". NASA/Goddard Space Flight Center. د لاسرسي‌نېټه ۲۶ جولای ۲۰۱۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  10. ↑ Allen, Clabon Walter; Cox, Arthur N. (2000). Allen's Astrophysical Quantities. Springer. د کتاب پاڼې 294. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-387-98746-0. د لاسرسي‌نېټه ۱۳ مارچ ۲۰۱۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  11. ↑ "UCS Satellite Database". Nuclear Weapons & Global Security. Union of Concerned Scientists. 10 August 2018. د لاسرسي‌نېټه ۲۷ سپټمبر ۲۰۱۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  12. ↑ As of 4 January 2018, the United States Strategic Command tracked a total of 18,835 artificial objects, mostly debris. See: Anz-Meador, Phillip; Shoots, Debi, eds (February 2018). "Satellite Box Score". Orbital Debris Quarterly News 22 (1): 12. https://orbitaldebris.jsc.nasa.gov/quarterly-news/pdfs/odqnv22i1.pdf. Retrieved 18 April 2018. 
  13. ↑ Lide, David R. (2000). David R. Lide (المحرر). Handbook of Chemistry and Physics (الطبعة 81st). CRC. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-8493-0481-1. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  14. ↑ "Selected Astronomical Constants, 2011". The Astronomical Almanac. د اصلي آرشيف څخه پر ۲۶ اگسټ ۲۰۱۳ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۵ فبروري ۲۰۱۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ World Geodetic System (WGS-84). Available online from National Geospatial-Intelligence Agency.
  16. ↑ Cazenave, Anny (1995). "Geoid, Topography and Distribution of Landforms" (PDF). In Ahrens, Thomas J (المحرر). Global Earth Physics: A Handbook of Physical Constants. Global Earth Physics: A Handbook of Physical Constants. Washington, DC: American Geophysical Union. Bibcode:1995geph.conf.....A. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-87590-851-9. د اصلي (PDF) آرشيف څخه پر ۱۶ اکتوبر ۲۰۰۶ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۳ اگسټ ۲۰۰۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  17. ↑ International Earth Rotation and Reference Systems Service (IERS) Working Group (2004). "General Definitions and Numerical Standards" (PDF). In McCarthy, Dennis D.; Petit, Gérard (المحررون). IERS Conventions (2003 (PDF). IERS Technical Note No. 32. Dennis D. McCarthy, Gérard Petit, IERS Convertions Centre. Frankfurt am Main: Verlag des Bundesamts für Kartographie und Geodäsie. د کتاب پاڼې 12. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-3-89888-884-4. د لاسرسي‌نېټه ۲۹ اپرېل ۲۰۱۶. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  18. ↑ Humerfelt, Sigurd (26 October 2010). "How WGS 84 defines Earth". د اصلي آرشيف څخه پر ۲۴ اپرېل ۲۰۱۱ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۹ اپرېل ۲۰۱۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  19. ↑ Earth's circumference is almost exactly 40,000 km because the metre was calibrated on this measurement—more specifically, 1/10-millionth of the distance between the poles and the equator.
  20. ↑ Pidwirny, Michael (2 February 2006). Surface area of our planet covered by oceans and continents.(Table 8o-1). University of British Columbia, Okanagan. http://www.physicalgeography.net/fundamentals/8o.html. Retrieved 26 November 2007. 
  21. ↑ Staff (24 July 2008). "World". The World Factbook. Central Intelligence Agency. د لاسرسي‌نېټه ۰۵ اگسټ ۲۰۰۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  22. ↑ Due to natural fluctuations, ambiguities surrounding ice shelves, and mapping conventions for vertical datums, exact values for land and ocean coverage are not meaningful. Based on data from the Vector Map and Global Landcover datasets, extreme values for coverage of lakes and streams are 0.6% and 1.0% of Earth's surface. The ice shields of Antarctica and Greenland are counted as land, even though much of the rock that supports them lies below sea level.
  23. ↑ Luzum, Brian; Capitaine, Nicole; Fienga, Agnès; Folkner, William; Fukushima, Toshio et al. (August 2011). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "The IAU 2009 system of astronomical constants: The report of the IAU working group on numerical standards for Fundamental Astronomy"]. Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy 110 (4): 293–304. doi:10.1007/s10569-011-9352-4. Bibcode: 2011CeMDA.110..293L. 
  24. ↑ The international system of units (SI) (PDF) (الطبعة 2008). United States Department of Commerce, National Institute of Standards and Technology Special Publication 330. د کتاب پاڼې 52. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  25. ↑ Williams, James G. (1994). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Contributions to the Earth's obliquity rate, precession, and nutation"]. The Astronomical Journal 108: 711. doi:10.1086/117108. ISSN 0004-6256. Bibcode: 1994AJ....108..711W. 
  26. ↑ Allen, Clabon Walter; Cox, Arthur N. (2000). Allen's Astrophysical Quantities. Springer. د کتاب پاڼې 296. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-387-98746-0. د لاسرسي‌نېټه ۱۷ اگسټ ۲۰۱۰. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  27. ↑ Allen, Clabon Walter; Cox, Arthur N. (2000). Arthur N. Cox (المحرر). Allen's Astrophysical Quantities (الطبعة 4th). New York: AIP Press. د کتاب پاڼې 244. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-387-98746-0. د لاسرسي‌نېټه ۱۷ اگسټ ۲۰۱۰. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  28. ↑ "World: Lowest Temperature". WMO Weather and Climate Extremes Archive. Arizona State University. د اصلي آرشيف څخه پر ۱۶ جون ۲۰۱۰ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۷ اگسټ ۲۰۱۰. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  29. ↑ (په 10 December 2009 باندې). Global average temperature may hit record level in 2010. BBC
  30. ↑ "World: Highest Temperature". WMO Weather and Climate Extremes Archive. Arizona State University. د اصلي آرشيف څخه پر ۰۴ جنوري ۲۰۱۳ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۷ اگسټ ۲۰۱۰. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  31. ↑ "Trends in Atmospheric Carbon Dioxide: Recent Global [[:کينډۍ:Chem2]] Trend". Earth System Research Laboratory. National Oceanic and Atmospheric Administration. 26 July 2018. مؤرشف من الأصل في ۲۶ جولای ۲۰۱۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة); وصلة إنترويكي مضمنة في URL العنوان (مساعدة)
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=ځمکه&oldid=249371" نه اخيستل شوی