ځمکه
ځمکه د لمريز غونډال یا شمسي نظام له سيارو څخه يوه سياره ده چې له درېو اساسي برخو څخه جوړه ده؛ جامد برخه (ليتوسفير) يا (راک سفير)، مايع برخه (هايډروسفير) او هوا (آټموسفير)، د ځمکې کتله د لمر تر کتلې ٣٣٣٤٣٢ واره وړه ده. انتقالي حرکت په ٣٦٥،٥ ورځو کې د لمر پر شا و خوا او وضعي حرکت په ٢٤ ساعتونو کې د خپل محور پر شاوخوا سرته رسوي. د ځمکې مدار بيضوي دی او خپله روښنايي له لمر څخه اخلي. فاصله يې له لمر څخه ١٤٩٦٦٩٩٢٧ کيلو متره او محور يې پر خپل مدار باندې د ٦٦ درجو او ٣٣ دقيقو په اندازه متمايل دی. استوايي شعاع يې ٦٣٧٨ کيلو متره، قطبي شعاع يې ٦٣٥٦،٦ کيلو متره، د استوا د محيط طول يې ٤٠٠٧٦ کيلومتره او پراخوالی يې د ٥١٠،٩٠٠،٠٠٠ مربع کيلومترو ته رسېږي. د ځمکې حجم ١،٠٨٣،٣٢٠،٠٠٠،٠٠٠ مکعب کيلومتره او سرعت يې د استوا په سيمه کې و ١٦٠٠ کيلومتره ته په يوه ساعت کې رسېږي. د ځمکې د سطحې ٧١٪ بحرونه او ٢٩٪ وچه تشکيلوي. ځمکه يوه سپوږمۍ لري او بيضوي مدار يې ٩٣١ مليونه کيلومتره دی.
د ځمکې په اړه ځینې لنډ مالومات په لاندې ډول دي:
۱- ځمکه تر اوسه پورې یوازینۍ پېژندل شوې سیاره ده چې ژوند کول کې شونی دی. د لمر پرته، نور ټول هغه شیان چې پر ځمکې ژوند کولو ته لار هواروي د اټموسفیر تر پردې لاندې دي--- خو پر ځمکې د ژوند کولو اصلي سرچینه لمر دی.
۲- که لمر د یوه وره (دروازې) هومره لوی وای، نو ځمکه به د کیلۍ د سوري هومره وای.
۳- ځمکه له لمر څخه د واټن له مخې درېیمه سیاره ده چې دا واټن ۱۴۹،۶ ملیون کیلو متره دی.
۴- د ځمکې یوه ورځ ۲۴ ساعته او کال یې هم ۳۶۵ ورځې دی. په ځمکه کې د وخت د تېرېدا سرعت په یوه ساعت کې ۱۶۷۴ کیلو متره [۱۰۴۰ میله] دی. دا په اصل کې د ځمکې د محوري حرکت سرعت دی. له همدې محوري حرکت څخه شپه او ورځ جوړېږي--- او له شپو او ورځو څخه بیا اوونۍ، میاشت، کال او په لوی سر کې زموږ ژوند جوړېږي.
۵- ځمکه یوه ډبرینه سیاره (rocky planet) ده چې مخ یې غرونو، درو، دښتو او ۷۱٪ اوبو (سمندرونو) پوښلی دی.
۶- د ځمکې اټموسفیر موږ له ساړو، تودوښې، او د تشیال (space) له بې هواتوب څخه ساتي. دا اټموسفیر ۷۸٪ نایټروجن، ۲۱٪ آکسیجن، او ۱٪ نور غازونه لري. دا ټول هغه توکي دي چې پر ځمکې د ژوندیو شیانو د ساکښلو لپاره اړین دي. ډېرې سیارې آن ځینې سپوږمیانې لا خپل اټموسفیرونه لري؛ خو یوازې پر ځمکې ساکښنه شونتیا لري.
۷- ځمکه یوه طبیعي سپوږمۍ او ۱۰۷۰ مصنوعي سپوږمکیانې لري چې په ټیټ مدار کې پر را چورلي. په دې کې د یوې سپوږمکۍ یوه برخه د افغانستان د مخابراتو وزارت هم رانیولې ده چې افغانسټ (Afghansat) نومېږي.
۹- ځمکه کړیانې (rings) نه لري.
