ارمني ژبه

ارمني ژبه
հայերէն/հայերեն hayeren
په مورنۍ ژبه	د ارمنستان غرنۍ ځمکه
ژبې کورنۍ	اندو-اروپايي ارمني ژبه
ليکدود	ارمني الفبا ارمني برېل
رسمي حالت
رسمي ژبه په	کينډۍ:Armenia کينډۍ:Artsakh 20px د ګډ امنیتي تړون سازمان 20px [د یوریشیا اقتصادي اتحادیه]]
د لږه کيو د ژبې په ډول په	رسمي (de jure) وضعیت: کينډۍ:Cyprus کينډۍ:Hungary کينډۍ:Iraq کينډۍ:Poland کينډۍ:Romania کينډۍ:Ukraine Semi-official or unofficial (de facto) status کينډۍ:Georgia (سامتسخه-جاواختی) کينډۍ:Lebanon کينډۍ:Turkey کينډۍ:Iran کينډۍ:United States (کالیفرنیا)
سمونوال	Institute of Language (د ارمنستان د علومو ملي اکاډمۍ)
د ژبې کوډونه
آی اېس او ۱–۶۳۹	hy
آی اېس او ۲–۶۳۹	arm (B) hye (T)
آی اېس او ۳–۶۳۹	په بېلابېلو وختونو کې: hye – اوسنۍ ارمني xcl – کلاسیکه ارمني axm – منځنۍ ارمني

ارمني ژبه

د ارمنستان یوه نسخه چې د پنځمې او شپږمې پیړیو پورې اړه لري

ارمني ژبه ( ارمني: Հայերեն  ; Hieren) د اندو-اروپايي ژبو څخه یوه ده چې د قفقاز په سیمه کې ویل کیږي، په ځانګړې توګه د ارمنستان په هیواد او ارمنستان او نورو هیوادونو کې چیرې چې ارمنیان د ویشل شویو ارمنیانو په توګه پیژندل کیږي. ارمنیانو د څلورمې پیړۍ تر پایه پورې سریاني یا یوناني رسم الخط کارولی او له همدې امله د دوی ادبیات او تاریخ په غیر ارمني رسم الخط او ژبه لیکل شوی دی. وروسته له دې چې په ارمنستان کې د مسیح دین په رسمیت وپیژندل شو او ارمنیان مسیحیان شول، ځکه چې د دې مذهب سپیڅلي کتاب په یوناني یا سریاني ژبو کې و، نو دا ژبې د کلیساګانو په مذهبي مراسمو کې ویل کیدل. په ځینو کلیساګانو کې، انجیل د مراسمو په جریان کې په ارمني ژبه ژباړل شوي او تشریح شوي او لیدونکو ته بیان شوي.

د ارمني ليکدود ليکونه د لومړي ځل لپاره د میسوروب ماشتوس په نوم د یوه ارمني پادری په هڅو اختراع شول، چې له یوناني، پارتیانو او منځنيو پارسي ژبو(پهلوي ژبه ) (ساسانیانو په دوره کې) پوره بلد و.

ارمني ژبه

په تېرو وختونو کې د ارمني ژبې دریځ ناڅرګند و، او د "رابرټ افکس" د ساینس پوهانو لویه تېروتنه دا وه چې دوی یوازې د دې ژبې په لغتونو تکیه کوله ترڅو په ارمني ژبه کې د ارمني ژبې موقف معلوم کړي. د ژبو کورنۍ د هغه وخت مشهوره نظريه دا وه چې ارمني ژبه يوه له ايراني ژبو څخه ده.

ژبني تکامل مختلف عوامل لري، چې د ارمني ژبې په اړه په لاندې ډول دي:

• لومړی، هغه داخلي بدلونونه چې په طبیعي ډول منځ ته راځي او د ژبې د تکامل او پرمختګ پایله ده.
• دوهم، بهرني پرمختګونه، چې ډیری یې د پور اخیستلو له لارې ترسره کیږي او د بهرنیو عواملو پایله ده.
• دریم، هغه کوچني بدلونونه دي چې د خلکو لخوا رامینځته شوي او د ادبي نوښتونو پایله ده.

د ارمني ژبې دغه درې پرمختګونه د ملي تګلارو په تاريخ، د ادبياتو له تاريخ او د ارمنستان د ملت له سياسي تاريخ سره تړاو لري.

د ارمني ژبې د ايراني ژبې تيوري د نولسمې پيړۍ په لومړيو دريو ربعو کې په اروپا کې غالبه شوه او پوهانو لکه راسموس راسک ، " اګسټ شليشر " (چې البته وروسته يې دغه تيوري پرېښوده. )، او " فرانز بیپ " دوی دا وړاندیز کړی و او " هینریچ هوبشمن "، یو مشهور ساینس پوه او ژبپوه ، دا نظریه په یوه مقاله کې بدله کړه چې "د هند-اروپایي ژبو ترمنځ د ارمني ژبې موقعیت" نومیږي. (چې هغه په 1877 کې خپور کړ).

"هغه چا چې د دوو ژبو د کلمو ترمنځ ورته والی په ګوته کړ، فکر نه کاوه چې دا ممکنه ده چې دا ورته والی د کلمو د پور اخیستلو پایله وي، او په عملي توګه دوی د دې احتمال د څیړلو لپاره کومه طریقه وړاندیز نه کړه. په جدولونو کې د ایراني او ارمني ژبو د فونیټیک سیسټمونو د بنسټیزو ځانګړتیاوو په وړاندې کولو سره، هوبشمان وتوانید چې روښانه کړي چې د ارمنیایي کلمه چې په پوښتنه ک ده یو مستند ارمنیایي یا د ایران پور کلمه ده.

د هوبشمن وروستۍ پایله دا وه چې ارمني ژبه ایراني ژبه نه ده، بلکې د هند-اروپايي ژبې د ډلې یوه خپلواکه څانګه ده. په بل عبارت ارمني ژبه د ایراني ژبو په شان د مورنۍ ژبې یوه بیله څانګه ده او نن سبا دا نظریه د ټولو هغو پوهانو له خوا منل شوې ده چې د نسبي ژبپوهنې په برخه کې څیړنې کوي. »

ارمني ژبه په دوو عمومي دورو وېشل کېدی شي:

• الف: د وینا دوره (د ارمني الفبا له ایجاد څخه وړاندې دوره)، یعني له لومړنیو وختونو څخه تر 404 میلادي کال پورې.
• ب: د لیکلو دوره (د ارمني الفبا له ایجاد وروسته) چې له ۴۰۴ میلادي کال څخه تر نن ورځې پورې ده.

د وینا کورس په اړه ډیر معلومات نشته. د لیکلو کورس په دریو اصلي کورسونو او څو فرعي کورسونو ویشل شوی. درې اصلي کورسونه دي:
لرغونې دوره یا "ګرابر"، منځنۍ دوره یا کلیسیا ، او نوې معاصره دوره یا "اشخبار". په دې ټولو دورو کې، ادبي ژبه، د ارمني ژبې د تر ټولو لوی ډول په توګه، د اهمیت په لومړۍ درجه کې ده.

په دې دوره کې، د ویلو او لیکلو ډولونه یو شان دي، او د پادیه په ژبه کې د اسوري (سیریاک) طرز ته تمایل شتون لري، چې د اسوري او ارمني پادریانو تر منځ د نږدې اړیکو له امله دی، د ځینو اسوریانو ژباړه. په ارمني ژبه کې متنونه، د کلتوري او مذهبي اړیکو نږدېوالی، او د پادریانو لیږل د لوړو زده کړو لپاره دې ځمکې ته تللي دي. د دې دورې په کارونو کې، موږ کولی شو د ارمنستان تاریخ د ماس خرناتسي او د ارمنستان تاریخ د کازار پاربتسي لخوا ذکر کړو.

• شرقي ادبي ژبه
• غربي ادبي ژبه

د ارمني ژبې دورې

د لرغونې ارمنستان دوره یا "ګرابر"

دا کورس په دریو فرعي کورسونو ویشل شوی دی.

د ارمنستان دوره د کلاسیک ګرابر له خوا اغېزمنه شوې (د پنځمې پېړۍ په لومړۍ نیمایي کې)

د دې کورس د ګرابر ژبه په دوو برخو وېشل کېدی شي:

د لرغوني ارمنستان وروسته دوره (له شپږمې څخه تر اوومې پیړۍ پورې)

په دې دوره کې ادبي ژانر له ژبني ژانر څخه ډېر لرې دی، خو له خپل اثر نه لرې کېږي. د دې تشې لامل له یوې خوا د یوناني ادبي مکتب او طرز په لور تمایل او له بلې خوا په مورنۍ ژبه د لیکلې ژبې د نفوذ کمزوري کېدل دي. د دې دورې د کارونو په منځ کې، موږ کولی شو د د "Sebeus" تاریخ یادونه وکړو،

د ارمنستان څخه مخکې منځنۍ دوره (له اتمې څخه تر 11 پیړۍ)

په دې دوره کې د ادبي ژبې او د مورنۍ ژبې تر منځ واټن زيات شوی او ليکوال هڅه کوي چې د مورنۍ ژبې څخه ډډه وکړي او د "ګربر" ادبي ژبې اصليت وساتي چې دا د دوی د پوهاوي نښه ده. په دې دوره کې په ارمنستان کې د دوو پېړيو (له اوومې څخه تر نهمې پېړۍ پورې) د عربو د مېشتېدو او فتحې له امله، عربي کلمې ارمني ژبې ته ننوتلې، خو د يوناني کلمو د کارولو تمايل او يوناني طرز لا هم په کې ليدل کېږي. د لیکوالانو کارونه. په دې موده کې د ارمني ژبې د ډولونو تر منځ توپير ژور شوی دی.

منځنۍ دوره

په دې دوره کې، خبرې شوې ژبه د ادبي ژبې معادل کیږي. د منځنۍ دورې د ادبي ژبو بنسټ د کلیسیا سیمې ارمنی ژبی دی، مګر نورو ژبو هم په هغې اغیزه درلوده. البته، په دې موده کې، ګربر هم خپل اهمیت ساتلی دی. په دې توګه د منځنیو پیړیو ژبه د رسمي مکتوبونو، دولتي فرمانونو، علمي، هنري، تاریخي لیکنو د ژبې په توګه کارول کیږي او د ګرابر ژبه په مذهبي مراسمو او ځینو علمي څیړنو کې د لیکلو د ژبې په توګه کارول کیږي. فلسفه او منطق. د دې دورې د طرز د مثالونو په منځ کې، موږ کولی شو د "میټیس اوریتسي" کار یادونه وکړو .

روښانه انجیل

د دې دورې ژبه د اشخبار په نامه یادیږي او د هغې ادبي ژبه نوې ادبي ژبه یا "ادبي اشخبار" بلل کیږي. په دې دوره کې ګربر تر مذهبي کتابونو او مذهبي مراسمو پورې محدود دی. مسروپ تغادیان د دې دورې یو له لیکوالانو څخه دی او د هغه یو اثار د ایران تاریخ دی .

• الف: د لرغوني ګرابر د لیکلو طرز چې پیچلی دی او ډیری یوناني کلمې لري.
• ب: د لیکلو نوې بڼه، چې نسبتا ساده او نوې کلمې لري.

نوې دوره

ارمني الفبا ، چې شاوخوا ۱۶۰۰ کاله وړاندې اختراع شوې او ۳۸ توري لري (وروستي دوه توري، چې د O او F په نوم یادېږي، وروسته ور اضافه شوي او له هغه مخکې د O په نوم لیکل شوي وو)، د پنځمې پېړۍ په لومړیو کې د ماشټوټس لخوا لیکل شوي وو. هغه دا اختراع کړی او د غږونو له مخې دا د یوناني ژبې سره ډیر ورته دی.

ارمني رسم الخط له چپ څخه ښي خوا ته لیکل کیږي. د ارمني الفبا له اختراع وروسته، د یوناني او اسوري متنونو ژباړه پیل شوه، او لومړنۍ ژباړې هم د انجیل ژباړې وې. د انجیل یوه ژباړه، چې د هغه وخت د دېرشو ژباړونکو او ژبپوهانو په مرسته جوړه شوې وه، د بشپړتیا او وضاحت له امله په لوړه کچه کېښودل شوه او د ژباړې ملکه وبلل شوه.

د انجیل د ژباړې سره یو ځای، ډیری ژباړې له یوناني او سریاني څخه ارمني ته شوي، چې د ځینو اصلي متن نن ورځ شتون نلري او ورک شوی، پداسې حال کې چې د دوی ارمني ژباړه شتون لري.

په 1920 کې، ارمني ژبپوهانو فکر وکړ چې د دې ژبې املا بدل کړي او د ارمني املا ساده کولو لپاره رسم الخط یا تلفظ تطابق کړي.

د لرغوني ارمني حروفو لرغونتوب هم له یوې نقطې څخه خورا مهم دی او هغه دا چې د لرغوني فارسي، پهلوي او پارتیایي کلمو د سم تلفظ ساتل دي چې د ارمني کلمو سره هم ریښې لري. دا د ایراني ژبپوهانو لپاره چې د پخوانیو فارسي یا پهلوي او پارتیایي کلمو د سم تلفظ موندلو په لټه کې دي یوه لویه مرسته ده چې اوسني فارسي ته نه دي رسیدلي او یا یې بڼه بدله شوې ده.

له ایراني ژبو څخه د ارمني ژبې تطابق

 کينډۍ:فرهنگ ارمنی له ايراني ژبو څخه د ارمني ژبې تطابق زياتره د پارتيان په دوره کې د پارتيان پهلوي ژبې ته ځي. ځینې پارتیان یا ساسانیان پهلوي کلمې په ارمني ژبه کې ساتل شوي او اوس هم کارول کیږي. همدارنګه، دا کلمې او د ارمني ژبې ورته والی د ورته کورنۍ په ژبو کې لیدل کیدی شي لکه پارتیان ژبه. په ارمني ژبه کې یو شمېر داسې کلمې شته چې په پهلوي ژبه کې ورته کلمې لري، چې په پهلوي ژبه ( پارتي ) پورې اړوندو ژبو کې هم لیدل کېږي. د دې اصلي کلمو لپاره د امانت دار صدیقي ارمني ژبه پهلوي وه.

ارمني نومونه

یو شمېر ارمني نومونه یا په ایراني ژبو کې ریښې لري یا د مستند ایراني نومونو څخه اخیستل شوي چې د اچمینید، پارتیان او ساسانیانو سلطنتونو په وخت کې کارول شوي. ارمنیانو د مستند ایراني نومونو په ټاکلو او خپلو ماشومانو ته د دغو نومونو په ورکولو سره د دغو نومونو د ورکېدو او هېرېدو مخه نیولې ده.

• ارداشس ، د پهلوي نومونو څخه، د واکمنۍ مانا لري
• اردغ، د پهلوي نومونو څخه، د اردواز او اردوان نومونو څخه اخیستل شوی
• اردوازد ، د پهلوي نومونو څخه یو، د هغه چا مانا لري چې بې ګناه ثابت شوی وي.
• اردواز، د اچین د دورې په جریان کې د ارمنیانو د قوماندان نوم.
• اروسیاګ ، د پارتیان دوره کې یو له عام نومونو څخه دی. د ستوري نوم وینس دی.
• ارشک په آوسطاني ژبه کې زړور یا سړی دی. او د پارتیانو څخه یو نوم د پارتیان امپراتورۍ بنسټ اېښودونکی و.
• ارشاویر د پارتیانو د سلطنت د فرهاد څلورم بل نوم دی.
• اشخان د پهلوي نومونو څخه دی چې مانا یې نیلي یا شنه ده.
• انوش مانا بې مرګه، ابدي، خوږه
• انوشوان ، پهلوي ژبه کې، د تل پاتې روح معنی لري.
• خرن پارتیان نومونه دي چې مانا یې لمر دی.
• زون مانا مرسته کوونکی. مرسته کوونکی
• سورین یا سورین، دا نوم د اویستان ژبې څخه اخیستل شوی، چې مانا یې زړور او ځواکمن دی.
• شاهین ، یو له ایراني نومونو څخه دی، د سپینې پرانیستې مانا لري او د خسرو پرویز په وخت کې د ایران د سترو قوماندانانو نوم و.
• ګرین یو له پارتیانو نومونو څخه و.
• ګورګین ، د پهلوي نومونو څخه، د زړور لیوه مانا لري.
• نرسس د وحی د فرښتې او سرپرست خدای نوم و.
• نوبار معنی نوې او پخه میوه ده.
• نایري معنی لري یوه نیکه او د یزدان پرستۍ ښځه. (دا د ارمني ښځو په منځ کې یو له خورا عام نومونو څخه دی) د اوستا کلمه د میړه پاکو میرمنو لپاره کارول کیږي. یا نیرکا
• وردپېت ، دا نوم د زردشت په کعبه کې د شاپور په لیکنه کې ښکاري، او بل نوم یې بغداد دی. په ارمني ژبه کې هغه ملا چې د خليفه مقام لري د وردپيټ په نامه ياديږي.
• وازګین د پارتین نوم دی چې معنی یې فاتح دی.
• واهان یو له پارتیانو نومونو څخه دی. دا د ډال مانا لري. د میاشتې د ۲۷مې ورځې نوم په لرغونو ارمنیانو کې و.
• حمو، د پارتین نومونو څخه حمازاسب لنډ شوی. مانا (هغه څوک چې ډیری آسونه لري)
• حیربد د کلیسا مشر یا د کلیسا د چارواکو څخه یو مانا لري.
• یروند د پهلوي نومونو څخه یو دی او معنی یې تیزه ده.

اړوندې پوښتنې

• د ارمنستان تاریخ
• د ارمني نښو ژبه

سرچینې

• هوویان، آندرانیک (۱۳۸۰). ارمنیان ایران. شابک ۹۶۴-۳۶۳-۰۰۷-۲..mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}
• آبراهامیان، ر. (۱۹۶۵). فرهنگ فارسی پهلوی، ارمنی روسی و انگلیسی. ایروان: مؤسسه میدک..mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}
• پورپاسی، گشتاسپ (۱۳۶۲). مهربان گنجینه نام‌های ایرانی. تهران: انتشارات فروهر..mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}
• گنجینه نام‌های ایرانی و نام‌های جدید و قدیم ارمنی..mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}
• آیوازیان، ماریا (زمستان ۱۳۸۱). «اطلاعاتی چند دربارهٔ زبان ارمنی». فصلنامه فرهنگی پیمان. سال ششم (۲۲)..mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}
• خلقت زاده، مائیس (زمستان ۱۳۸۲). «بررسی کلی زبان ارمنی و گویش‌های آن». فصلنامه فرهنگی پیمان. سال هفتم (۲۶)..mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}
• آراکلیان، واهه (تابستان ۱۳۸۹). «نگاهی به تأثیرات متقابل زبان‌های ارمنی و فارسی». فصلنامه فرهنگی پیمان. سال چهاردهم (۵۲)..mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}
• اولوبابیان، باگرات (پاییز ۱۳۸۵). ترجمهٔ هرمیک آقاکیان. «زبان ما تاریخ ماست». فصلنامه فرهنگی پیمان. سال دهم - (۳۷)..mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}
• آراکلیان، واهه (تابستان ۱۳۸۹). «نگاهی به تأثیرات متقابل زبان‌های ارمنی و فارسی». فصلنامه فرهنگی پیمان. سال چهاردهم (۵۲). دریافت‌شده در ۳ مه ۲۰۲۱..mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}

• Adalian, Rouben Paul (2002). Historical Dictionary Of Armenia. Lanham, Maryland: Scarecrow Press, Inc. د کتاب پاڼې 59-64. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-8108-4337-0.
• کينډۍ:Encyclopedia.am