تخار ولايت

اړوند
پلازمېنه	تالقان
عمومي معلومات	د افغانستان ولايت
وګړو شمېر	۱٬۱۱۳٬۱۷۳
پکي شاملې اداري سیمې	لړۍ... بهارک ولسوالۍ — بنګي ولسوالۍ — چاه آب ولسوالۍ — چال ولسوالۍ — درقد ولسوالۍ — دشت قلعه ولسوالۍ — فرخار ولسوالۍ — هزار سموچ ولسوالۍ — اشکامش ولسوالۍ — کلفګان ولسوالۍ — خواجه بهاوالدين ولسوالۍ — خواجه غر ولسوالۍ — نمک آب ولسوالۍ — رستاق ولسوالۍ — تالقان ولسوالۍ — ورساج ولسوالۍ — ينګي کلا ولسوالۍ
رسمي ژبه	پښتو، دري
ځايي ژبې	اوزبکي او پښتو
د حکومت مشر	والي
اداري سیمه	افغانستان
هېواد	افغانستان
د ځای کچه	۱۲٬۳۳۳ كيلومتر مربع
کورډي‌نېشن	۳۶°۴۲′شمال ۶۹°۴۸′ختیځ / 36.7°شمال 69.8°ختيځ

تخار ولايت پخوانیو اریایانو دا سیمه د تخارستان یا پخواني په نوم یادوله، وروسته يې د تالقان تر نوم خپل شهرت وساته او د قطغن، بدخشان د ولايتونو له ډلې څخه وشمېرل شو. په وروستیو کې د یو ځانگړي ولايت په توگه وپېژندل شو. مارکوپلو په دیارلسمه میلادي، پیړۍ کې ددې ولايت د سمسورو باغونو، میوو، پسونو، انگورو او د مالگې کان یادونه کوي، چی اوس هم په تالقانو کې شیشه یي نیمه شفافه مالگه ډېره ده.

په ۱۳۴۳ هجري شمسي کال کې د فرانسویانو تر کېندنو وروسته د آمو سیند ته په نژدې برخو کې د آی خانم مشهور ښار څرگند شو، چې د نو مرکز څرگندويې يې کوله. دا ښار له سکندر مقدوني نه وروسته جوړ شوی و. په دې ښار کې ډیرې وړې او لويې د گریک او بودیک په دود جوړې مجسمې په لاس راغلي، چي ۲۰۰ کاله وروسته تر میلاده زمانې پوري اړه لري، نو په همدې اساس دا پخواني او لرغونې سیمه راپېژني.

د دې ولايت غرونه واوره لري او د نږدې سیمو اراضي يې د امو د سیند له امله باراني او نمجنه ده. د اوړې په موسم کې له ۲۵ څخه تر ۳۰ درجو تودوخه لري او د ژمي په موسم کې – ۱۵ او -۱۰ درجو سانتي گرید ته راښکته کیږي. کلنې اورښت يې ۱۸۰۰ او ۱۰۰ ملی متره په تالقان کې د ۳۰۰ او ۴۰۰ ملي مترو تر منځ بدلون مومي.

د خشکک، خواجه محمد، کلفگان، غنیرکوه، تاخچه خانه او د چال غرونه يې مشهور دي. همدا راز د امو، کوکچه، تالقان سیند، فرخار سیند او د چان رود يې مشهور سیندونه دي.

دي ولايت لرغون پخوانی فرهنگ ساتلی دی. بزکشي، سپورت، نیزه بازي او د آس سپرلی یي مشهورې لوبې او تفریحی فعالیتونه دي.

ښځې يې په کورونو کې قالینې او قاغمي اوبي. د هلکانو او جنکیو ‌ډیرې لیسې لري او یو پوهنتون هم د هلکانو او جنکیو د تحصیل لپاره زمینه برابره کړې ده او یوه ورځپاڼه هم لري. د دې ولايت خلک له مالگي، قالینې،چارمغز، پستې، بادام، خټکي، غنم، جوار او وربشو د صادراتو په توگه استعمالوي. ددې ولايت خلک ۳۰۹۰۰۰ اکړه ابي او ۴۹۰۰۰۰ اکړه للمي ځمکې لري او ۲۴۸۵۰۰ جریبه ځمکه يې د چارمغز، وله، چنار، پنجه چنار او د تېرې پاڼې لرونکیو ځنگلونو نیولې ده.

پوهنه

د تخار ولایت پوهنه

تخار ولایت د افغانستان په شمالي برخه کې د پوهنې په برخه کې ځینې مهم پرمختګونه کړي دي. د دې ولایت په مختلفو برخو کې ښوونځي، لیسې، او یو شمېر لوړې زده‌کړو موسسې فعالیت کوي.

د پوهنې وضعیت په تخار ولایت کې ښوونیزو او روزنیزو خدماتو ته لاسرسی د افغانستان نورو برخو په څېر محدودیتونه لري. د امنیتي ستونزو، کمزوري زیربناوو، او اقتصادي مشکلاتو له امله د پوهنې سکتور ځینې ننګونې تجربه کوي. بیا هم، د ښوونځیو شمېر زیات شوی او د نجونو تعلیم ته هم پاملرنه زیاته شوې ده.

د پښتنو ونډه په تخار ولایت کې پښتنو د پوهنې په پراختیا کې مهمه ونډه اخیستې ده. د پښتنو مشرانو او ځوانانو د سیمې د ښوونې او روزنې په پرمختګ کې خپل فعال رول لوبولی دی:

1. مشران او علمای کرام: د پښتنو مشرانو او علمای کرامو تل د تعلیم اهمیت په خطبو او غونډو کې یاد کړی او خلک یې ښوونې ته هڅولي دي. 2. استادان: ګڼ شمېر پښتانه استادان په تخار ولایت کې د ښوونځیو او لوړو زده‌کړو موسسو کې تدریس کوي، چې د پوهنې په پرمختګ کې مستقیمه ونډه لري. 3. محصلین او زده‌کوونکي پښتانه زده‌کوونکي او محصلین د تخار په تعلیمي موسسو کې په زیاته شمېره کې شامل دي، چې د سیمې د تعلیمي وضعیت د ښه کولو لپاره هڅې کوي.

اقتصاد

د تخار ولایت اقتصاد

تخار ولایت د افغانستان په شمالي برخه کې موقعیت لري او اقتصاد یې په عمده توګه په کرنه، مالدارۍ، او تجارت ولاړ دی. د دې ولایت اقتصادي ژوند لاندې برخې شاملوي:

کرنه کرنه د تخار ولایت د اقتصاد بنسټیزه برخه جوړوي. عمده کرنیز محصولات عبارت دي له غنم، جوار، ورېژې، پنبه، سبزيجات، او میوې لکه انګور، مڼې، خټکي او تربوز. د کندز او کوکچې سیندونو اوبه د اوبه لګونې په برخه کې مهم رول لري، خو د اوبو کمښت او د اوبه لګونې سیستمونو نشتوالی لا هم ستونزې جوړوي.

مالداري مالداري هم په تخار کې یو مهم اقتصادي فعالیت دی. د غواګانو، مېږو، او وزو روزنه د دې سیمې د خلکو د معیشت یوه لویه برخه ده. لبنیات، غوښه، او وړۍ د دې سکتور مهم محصولات دي.

سوداګري او تجارت د تخار ولایت جغرافیايي موقعیت او د سرحدونو نزدېوالی د دې سیمې د سوداګرۍ لپاره مهم دی. د تخار تجارتي اړیکې له تاجکستان سره دي، چې له لارې یې بېلابېل توکي او محصولات وارد او صادر کېږي.

صنعت په تخار کې صنعت په ابتدایي حالت کې دی. د کرنیزو محصولاتو پروسس، کوچنۍ تولیدي فابریکې، او د لاسي صنایعو صنعتونه شتون لري، خو دا سکتور لاهم پراختیا ته اړتیا لري.

ستونزې او ننګونې د تخار ولایت اقتصاد له بېلابېلو ستونزو سره مخ دی: امنيتي ستونزې د ناامنیو او جنګونو له امله اقتصادي فعالیتونه زیانمن شوي دي. تخنیکي او ټیکنالوژیکي کمښت،

د پرمختللو تخنیکونو او ټیکنالوژیو نشتوالی د تولیداتو په کیفیت او کمیت اغیز کوي.

بنیادي زیربناوو نشتوالی د ترانسپورتي او اوبه لګونې سیستمونو نشتوالی د اقتصادي فعالیتونو پرمخ خنډ دی.

په ټولیز ډول، د تخار ولایت اقتصاد د پرمختګ او پراختیا لپاره ستر امکانات لري، خو د شته ستونزو حل ته جدي پاملرنه ضروري ده.

کرنه

1. 1. د تخار ولایت کرنه

تخار ولایت د افغانستان په شمالي برخه کې موقعیت لري او د دې ولایت اقتصاد په پراخه توګه په کرنه ولاړ دی. د دې سیمې اقلیمي شرایط او حاصلخېزه ځمکې کرنې ته مناسب دي، چې له امله یې د تخار ولایت په کرنیز سکتور کې پرمختګ کړی دی.

کرنیز محصولات په تخار ولایت کې بېلابېل کرنیز محصولات تولیدیږي. مهم کرنیز محصولات عبارت دي له:

1. غنم: غنم د تخار ولایت یو له اساسي کرنیزو محصولاتو څخه دی او د سیمې ډېری کروندګر یې کرلو ته لومړیتوب ورکوي. 2. جوار: جوار هم په دې سیمه کې ډېر کرل کېږي او د خوراکي موادو په توګه کارول کیږي. 3. ورېژي**: د تخار ځینې برخې د ورېژو د کرلو لپاره مناسبې دي او د ورېژو حاصل یې ښه دی. 4. پخته: پخته د تخار ولایت یو له مهمو صادراتي محصولاتو څخه ده او د سیمې اقتصاد لپاره مهم رول لري. 5.سبزيجات: بېلابېل سبزيجات لکه کچالو، پیاز، رومي بانجان، ګلپي، او نور هم په تخار کې کرل کېږي. 6. میوې: په تخار ولایت کې مختلفې میوې لکه انګور، خټکي، تربوز، مڼې، او نور هم کرل کیږي.

کرنیزې ساحې او اوبه لګونه

تخار ولایت د پراخو کرنېزو ځمکو څخه برخمن دی. د کندز سیند او د کوکچې سیندونه د دې ولایت لپاره مهم اوبه رسونکي سرچینې دي. د اوبه لګونې سیستمونه لکه کانالونه او د اوبو څاګانې په تخار کې د کرنې لپاره مهم دي. د موسمي بارانونو او واورې له اوبو څخه هم په کرنه کې کار اخیستل کېږي.

تاریخ

د تخار ولایت تاریخ

تخار ولایت په شمالي افغانستان کې موقعیت لري او د دې ولایت تاریخ د لرغونو تمدنونو او امپراتوریو پورې تړاو لري. دا سیمه په لرغونې زمانه کې د باختري پښتنو تمدن یوه برخه وه، چې وروسته بیا د مقدوني سکندر د فتحاتو پر مهال د یوناني باختري پاچاهۍ برخه شوه. تخار ولایت په منځنیو پېړیو کې د پښتنو تکړه او مخورو ځواکونو په لاس بېرته ترواک لاندې راغله او بیا وروسته د ارامښت او ژوند سکون پکې را ژوندی شو.

ژبه او کلتور

په تخار ولايت کې په ترتیب سره ازببکان، پښتانه، تاجک، عرب، ایماق، ګوجر، بلوچ، جوګیان،هزاره ،قزلباش او ترکمنان ژوند کوي.

ولسوالۍ

د دې ولايت اداري تشکیل لاندې اداري واحدونه لري: تالقان ښار د ولايت مرکز، بهارک ولسوالۍ ،بنگي ولسوالۍ، اشکمش ولسوالۍ، چال ولسوالۍ،کلفگان ولسوالۍ، ورسج ولسوالۍ ، فرخار ولسوالۍ، رستاق ولسوالۍ، چاه اب ولسوالۍ، ینگي قلعه ولسوالۍ، دشت قعله /کلا دښت ولسوالۍ،درقد ولسوالۍ.