مارکسیزم – لینینیزم

د ليکنو برخه کمونيزم منځپانګه اشتراکي مالکيت مساوات غوښتنه بې توپيره ټولنه طبقاتي شخړه پرولټري انټرنېشنلېزم نړيوال انقلاب اړخونه د کمونيزم حالت کمونيست ګوند کمونيستي انقلاب د کمونيزم بڼه مذهب او کمونيزم د کمونېزم تاریخچه څانګې مارکسيزم لینینیزم مارکسیزم – لینینیزم انتيرويژينيزم ستالینېزم مائوئیسم مارکسیسم-لنینیسم-مائوئیسم خوجه‌ایسم تروتسکیزم جوچه د کمونېستانو نوملړ بعثيزم عربي سوسياليزم نړيوال کمونستانو ټولنه لومړۍ نړيواله دوهمه نړيواله دريمه نړيواله څلورمه نړيواله وګړي کارل مارکس • فردریش انګلس • رزا لوکزامبورګ • آنتونیو ګرامشي • ولادمیر لینین • لئون تروتسکی • چې گوارا • صدام حسین • (عربي سوسياليزم) • فیدل کاسترو • مسيحي کمونيزم • منصور حکمت اړوند ليکنې انارشيزم • پانګوالۍ ضد • کيڼ اړخی سياست • نوی کین اړخه • سړه جګړه • دېموکراتيک سانتراليزم • پرولتاريا ديکتاتوري • مک کارتيزم • سوسیالیسم علمی • سوسیالیزم • شوروي اتحاد • په کمونيستي حکومتونو کې ډله ييزې وژنې مارکسیزم – لینینیزم یوه کمونیستي نظریه ده چې د شلمې پېړۍ په اوږدو کې د کمونیستي غورځنګ اصلي تحرک بلل کیږي. دا د دولتي ایډیالوژۍ رسمي نوم و چې د شوروي اتحاد له خوا تصویب شو. اوس مهال مارکسیزم-لینینیزم د څو کمونیستو ګوندونو نظریه ده او د چین، کیوبا، لاوس او ویتنام د واکمنو ګوندونو رسمي نظریه پاتې ده چې د یو ګوند سوسیالیستي جمهوریتونو په توګه او په نیپال کې په څو ګوندي ډیموکراسۍ کې دا نظریه پاتې ده. مارکسیزم – لینینیزم په دې نظر دی، چې د کپیټالیزم له منځه وړلو لپاره دوه پړاوه کمونیستي انقلاب ته اړتیا ده. یو مخکښ ګوند چې د «دموکراتیک مرکزیت» له لارې تنظیم شوی، د «پرولتاریا په استازیتوب» به واک په لاس کې واخلي او یو واحد سوسیالیستي دولت به رامنځته کړي، چې دوی یې د «پرولتاریا ډیکتاتوري» بولي. دولت، اقتصاد او د تولید وسیلې کنټرولوي، اپوزیسیون خپل ضد انقلاب او بورژوازي تر فشار لاندي راولي او اجتماعیت ته وده ورکوي، ترڅو د یوې داسې کمونیستي ټولنې لپاره لاره هواره کړي چې طبقاتي او د دولت انحصار نظام په کې شتون ونه لري. په عموم کې مارکسیستي – لیننیسټان د پرولتاریا نړیوالتوب او سوسیالیستي ډیموکراسۍ ملاتړ کوي او د انارکیزم، فاشیزم، امپریالیزم او لیبرال ډیموکراسۍ مخالفت کوي. مارکسيستي – ليننيستي دولتونه په عام ډول د لوېدیځو پوهانو له خوا د کمونستي دولتونو په نوم ياد شوي دي. دا په  ۱۹۲۰لسیزه کې د جوزف سټالین له خوا د ارتودوکس مارکسیزم او لینینیزم د پوهاوي او ترکیب پراساس رامنځته شوی ده. په ۱۹۲۴ز کال کې د ولادیمیر لینین له مړینې وروسته مارکسیزم – لینینیزم په شوروي اتحاد کې یو جلا خوځښت شو، کله چې سټالین او د هغه ملاتړو د ګوند کنټرول ترلاسه کړ. ده د نړۍ د انقلاب په اړه د غربي مارکسیستانو ترمنځ مشترکه مفکوره رد کړه. د هغې د پلویانو په وینا: له کپیټالیزم نه سوسیالیزم ته تدریجي لېږد د لومړي پنځه کلن پلان او د شوروي د ۱۹۳۶ز کال اساسي قانون په معرفي کولو سره لاسلیک شو. د ۱۹۲۰ لسیزې په وروستیو کې سټالین د روسیې کمونست ګوند چې بلشویک نومیږي، شوروي اتحاد او کمونیسټ انټرنیشنل کې ایډیالوژیکه ارتودوکسي رامنځته کړه، ترڅو نړیوال مارکسیستي – لیننیسټ عمل سر ته ورسوي. په ۱۹۳۸ز کال کې د سټالین رسمي درسي کتاب د شوروي اتحاد د کمونست ګوند تاریخ چې بلشویک نومیږي، د مارکسیزم – لینینیزم اصطلاح مشهوره کړه. د مارکسیزم– لینینیزم نړیوالتوب په نورو هېواادونو کې د انقلابونو په ملاتړ کې څرګند شو، په پیل کې د کمونیسټ انټرنیشنل له لارې او بیا د سټالینیزیشن وروسته د سوسیالیستي هېوادونو د مفکورې له لارې. د دویمې نړیوالې جګړې وروسته نور جوړ شوي کمونیستي دولتونه شوروي کېدلو ته چمتو شول او دغو دولتونو د شوروي مارکسیستي – لیننیسټ ماډل پنځه کلن پلان او چټک صنعتي کېدل، سیاسي مرکزي کېدل او جبر تعقیب کولو ته لیوالتیا درلوده. د سړې جګړې په لړ کې مارکسیزم-لینینیزم په نړیوالو اړیکو کې یو محرک ځواک و. پېژاند، تیوري او اصطلاحات کمونیستي ایډیالوژیو او افکارو د روسیې له انقلاب وروسته نوې معنا ترلاسه کړه، ځکه چې دوی د مارکسیزم – لینینیزم له نظریو سره برابر شول،  یعنې د ولادیمیر لینن او د هغه د ځایناستو له خوا د مارکسیزم تفسیر  د وروستۍ موخې تاییدول و. د ټولنې د مالکیت د تولید وسیله رامنځته کول او د هغې هر ګډونوال ته د « دوی اړتیاوو سره سم» مصرف چمتو کول، مارکسیزم – لینینیزم  ټولنیز بدلون د غالب اصل په توګه د طبقاتي مبارزې پېژندنه  او پراختیا وړاندې کوي. سربېره پر دي کارګران یا پرولتاریه باید د ټولنې د بیارغونې ماموریت ترسره کړي. د سوسیالیستي انقلاب ترسره کول، د هغه څه په واسطه رهبري کېږي، چې پلویان یې د «پرولتاریا مخکښ» بولي، د کمونیست ګوند په توګه تعریف شوی چې د ډیموکراټیک مرکزیت له لارې په ترتیب سره تنظیم شوي او د مارکسیسټ – لیننیسټانو له خوا یو تاریخي اړتیا وګڼل شوه. سربیره پر دي د پرولتاریا ډیکتاتورۍ د معرفي کولو غوښتنه وشوه او هغه ټولګي چې دښمنان ګڼل کېږي، باید د هغوی فعالیتونه ودرول شي. په ۱۹۲۰ مه ز لسیزه کې د لومړي ځل لپاره د جوزف سټالین له خوا د هغه د پوهاوي پر بنسټ د ارتودوکس مارکسیزم او لینینیزم تعریف وشو. په ۱۹۵۳ز کال کې د جوزف سټالین تر مړینې پورې د شوروي کمونیست ګوند خپله ایډیالوژي د مارکسیزم – لینینیزم – سټالینزم په نوم یادوله. مارکسيزم – ليننيزم – ماویزم د چېن د کمونست ګوند او نورو کمونستو ګوندونو د ايډيالوژۍ نوم وګرځېد، چې د چېن – شوروي له بېلېدو وروسته د ملي کمونست ګوندونو نه جلا شو، په تېره بيا کله چې په ۱۹۶۳ز کال کې بېلتون حتمي شو. د ايټاليا کمونست ګوند په عمده توګه د انتونیو ګرامسي له خوا اغېزمن شوی و، چا چې د لینین په پرتله ډېر ډیموکراتیک اغېز ورکړ، چې ولې کارګران غیر فعال پاتې دي. د ماویزم او د مارکسیزم – لینینیزم د نورو ډولونو تر منځ یو اړین توپیر دا دی چې بزګران باید د انقلابي انرژی بنسټ وي، چې د کارګرې طبقې له خوا مشري کېږي. د ماویزم درې مشترک ارزښتونه انقلابي پاپولیزم، پراګماتزم او دیالکتیک دي. مارکسیزم – لینینیزم تشه اصطلاح ده چې د واکمن کمونیسټ ګوندونو په چلند او اساس پوري اړه لري، دا متحرک یا د تغییر وړ او د بیا تعریفولو لپاره امکانات شته، دواړه ثابت خو په معنا کې ثابت نه دي. د یوي اصطلاح په توګه، مارکسیزم – لینینزم ګمراه کوونکي دي، ځکه چې مارکس او لینن هیڅکله د دوی وروسته د -ایزم رامنځته کولو تصویب یا ملاتړ نه دی کړی او دا په ډاګه کوي چې، د سټالین له خوا د لینن له مړینې وروسته مشهوره شوی اصطلاح ده، دا دري روښانه نظریاتي او بنسټیز اصول لري چې یو یې د لینن په نوم وګرځاوه. د پخواني شوروي ډوله رژیمونو لپاره ماډل، د هغې نړیوال نفوذ چې په خپل وسعت کې یې د نړۍ لږ تر لږه یو پر درې برخه نفوس تر پوښښ لاندې راوستی، مارکسیستي –لینینستي د یوه متحرک ایډیالوژیک نظم په توګه د کمونیستي بلاک لپاره یو مناسب شهرت یا پیژندنه جوړه کړې ده. سرچينې