کابل
کابل | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
kabul | |||||||||
د چپه طرف څخه راسته طرف ته: د کابل ښار په يوه برخه کې کتنه؛ حامد کرزی نړيوال هوايي ډگر. د عبدالرحمان جومات. بابر بڼ. د کابل سرینا هوټل. انټرکانټنينټال هوټل کابل.وزیر آکبر خان د کابل انځور
| |||||||||
کابل
| |||||||||
![]() |
|||||||||
کورډېناټونه: ۳۴°۳۱′۵۸″شمال ۶۹°۰۹′۵۷″ختیځ / 34.532777777778°شمال 69.165833333333°ختيځ | |||||||||
د رامنځته کېدو نېټه | ۱۲۰۰ | ||||||||
ادارې وېش | |||||||||
هېواد | ![]() | ||||||||
ولايت | کابل | ||||||||
ولسوالو شمېر | 18 | ||||||||
پلازمینه د: | |||||||||
حکومت | |||||||||
• ښاروال | داوود سلطان زوی | ||||||||
سیمه | |||||||||
• ښار | 275 کیلومتره مربع | ||||||||
لوړوالی | 1790 متر | ||||||||
نفوس شمېرنه (2013) | 3678034 (۲۰۱۵) | ||||||||
د نفوس شميرنه (2013) | |||||||||
• منطقة حضرية | ۳٬۴۷۶٬۰۰۰ (March ۲٬۰۱۳)[۱] | ||||||||
• مدن كبرى | ۳٬۳۱۹٬۷۹۴ | ||||||||
• خلک بللي کيږي | کابلي/کابليان | ||||||||
[۲] | |||||||||
آخر معلومات | |||||||||
وخت زون | Afghanistan Standard Time (ه.ن.و+4:30) | ||||||||
سيمييز د زنګ کوډ | (+93) 20 | ||||||||
جيو کوډ | 1138958[۳] | ||||||||
خورلڼې ښارونه | |||||||||
![]() |
|||||||||
سمول ![]() |
کابل ( پښتو اوريدنه ) د افغانستان پلازمېنه ده. دا سيمه د افغانستان ختيځ لور ته پرته ده او د افغانستان د څلوردېرشو ولايتونو څخه يو ولايت گڼل کېږي.
د کابل ولايت مرکز د کابل ښار په نامه يادېږي او همدا ښار د سمندر د سطحې نه ۱۸۰۰ متره په لوړه کې پروت دی او په همدې توگه دا يو د هغو پلازمېنو څخه دی چې په نړۍ کې تر ټولو لوړه سطحه موقعيت لري. د ۱۳مې پېړۍ په پيل کې کابل په ټوله نړۍ کې د زده کړو ځای او د ښکلو ځايونو په کتار کې شمېرل کېده. خو د هماغه وخت نه راپدېخوا د بېلابېلو جگړو او تاريخي ناورينونو، او د باندنيو ځواکونو د يرغل وروسته کابل ړنگ شو. کابل د افغانستان يو گڼ هڅوبيز ښار دی چې د حکومت اداري مرکزيت هم همدلته دی.
ژبې او توکمونه[سمول]
کابل يو پښتون ميشتی ولايت وو، خو د هيواد نا امنیو له امله د هيواد د بيلابيلو ولايتونو څخه ډير توکمونه کابل ته را کډه شوي،
اوس مهال کابل کې بيلابيل توکمونه اوسېږي، چې هر يو يې بيلابيل کلتور او دودونه لري،
خو د اکثريت له اړخه پښتانه د دي ولايت ۶۰٪ وګړي تشکيلوي،
پښتو او دري د کابل ادارې، او تعليمي ژبې دي،
د ۲۰۲۰ زيږيدز کال د وګړشميرنې پر بنسټ د کابل اوسيدونکو توکمونو ويشيزه:
پښتانه 60%
تاجکان 15%
هزارهگان 10%
ازبکان: 5%
قزلباش، پشهيان او نور لږکیان: 20%
د کابل ولايت خلګو مذهبونه:
د دي ولايت 99,9% اوسيدونکي مسلمانان دي، چې 90% يې اهل سنت او 9% شعیه گان، دي.
.
سفر او سیلانې[سمول]
تاریخ[سمول]
کلتور او ژبي[سمول]
د کابل پېښلیک[سمول]
د فولکوري روایاتو له مخې اوسنی کابل زرگونه کاله وړاندې د اوبو ډنډوو، وروـــ ورو اوبو د ماهیپر په پرښوکې لاره وکړه او دا ډنډ له اوبو تش شو. د پخواني کابل ودانۍ د چکړیو په سیمه کې راپیل شوې او بیا د اوسني بالاحصار په لمنه کې د کابل کلی جوړشو، دې کلي وروـــ ورو تجارتي ارزښت پیداکړ او بیاددې تجارتي ارزښت له امله دې سیمې اهمیت وموند او د ساتنې لپاره یې کابل بالاحصارجوړشو. د کابل ترتجارتي ارزښت موندلو وروسته په دې لاره د ورېښمو تاریخي لار هندوستان ته تېره شوه او بیا کابل د کابل شاهانو پایتخت شو. کابل شاهانو د ښار ساتنې لپاره د اسمايي او شېر دروازې په غرونو دېوالونه جوړکړل او کابل ته یې د یوې کلکې کلا بڼه ورکړه. عربو چې اسلام د خورولو لپاره افغانستان ته لښکرکشي وکړه، تر ماتو او بریو وروسته د کابل دروازو ته هم راورسېدل؛ کابل شاهانو درنې جگړې ورسره وکړې؛ خو په پای کې بریالي شول. د اسلام سپېڅلی دین دلته راغی؛ خو د لښکر قایدین لکه تمیم صاحب، جابرانصار صاحب، شاه دوشمېشره او نور دلته شهیدان شول او ځايي مبلغینو نه یوازې دا چې د هغې وخت په افغانستان کې د اسلام سپېڅلی دین خورکړ، بلکې د اسلام نور او رڼایې د تور هندوستان لتو ته هم ورسوله. په نهمه ، لسمه او یوولسمه هجري پېړۍ کې چې مغولو پر افغانستان ، هند او سیمه واکمني کوله، د کابل زاړه اثار یې ترمیم او نوې ودانۍ یې پکې وکړې؛ خصوصاً د هندي مغولومخکښ ظهرالدین بابر په کابل ښار کې ښې ودانۍ وکړې؛ بیا کله چې د دولسمې هجري پېړۍ په پای کې تېمورشاه دراني د افغانستان پایتخت له کندهار نه کابل ته راولېږداوه، دلته یې ښار ته نوې نقشه جوړه کړه، د کابل د غرونو دېوالونه او بالاحصار یو ځل بیا ترمیم شول او په کابل کې د نویو کوڅو د جوړولو پلان پلی شو. دا کوڅې وروـــ ورو ورپسې زیاتې شوې، چې ځینې قومونو او خېلونو په نامه شوې او ځینې نورې یې د کسبگرو او کاریگرو په نامه شوې او ځینې یې بیا دوخت د مشهورو کسانو او تاریخي کسانو سره وتړل شوې او ځانگړي نومونه پرې کېښودل شول. همداشان په کابل کې گڼ باغونه وو، چې د خاندانو په نامه یې یادېدل او یايي تاریخي نومونه درلودل. په زاړه کابل کې د علم گنج باغ، د مستوفي باغ، د سلطانجان باغ، چهارباغ، د علیمردانخان باغ او نور باغونه موجود وو. همدا راز یوه تېلي کوڅه وه چې له شړشمو، زغرو او نورو څخه به تېل پکې اېستل کېدل او گڼې گاڼۍ پکې وې. دا کوڅه د اوسني میوند واټ په لومړۍ برخه کې وه، د کلالۍ کوڅه په زاړه ښار کې وه او بیا په دهمزنگ کې دې کار وده وکړه. د تنور جوړولو کوڅه د زاړه ښار یوه بله کوڅه وه؛ اهنگران له بالاحصار سره جوخته یوه کوڅه وه، چې وسلې پکې جوړېدلې؛ د مسگرانو په کوڅه کې مسي لوښي جوړېدل؛ د سراجۍ په بازارکې چرمي څېزونه او پایزارونه جوړېدل؛ په سنگتراشۍ کې تېږي توږل کېدلې، د شانه سازۍ په کوڅه کې ږمنځې جوړېدلې؛ د چړو جوړولو، صندوق جوړولو، بنگړیو جوړولو، د پوستین گنډلو، ښیښې جوړولو او نورو مصنوعاتو بېلابېلې کوڅې وې او په دې توگه کابل ترډېره حده خود کفا او په خپلو پښو ولاړ وو او د خلکو د اړتیا وړ شیان همدلته جوړېدل. د کابل ښار ځینې نورې کوڅې وخت پر وخت د اشخاصو او قومونو په نامه جوړې شوې، لکه د ریکاخانې کوڅه، چې د ریکا د قوم لپاره نادر افشار جوړه کړې وه؛ یا د اندرابیوکوڅه چې له اندراب څخه راغلو کسانو ته جوړه شوې وه؛ د باغ علیمردان کوڅه چې شاه جهان پر وخت علیمردانخان جوړه کړې وه؛ د اڅکزو کوڅه چې د تېمورشاه پروخت جوړه شوې وه؛ همداسې د قاضي فیض الله کوڅه؛ د دېوانبېگي کوڅه؛ د هندوانوکوڅه؛ د عليرضاخان کوڅه او نورې کوڅې. په دې ترتیب کابل ښار په خپل زاړه تشکیل کې گڼې کوڅې، تاریخي ځایونه او باغونه درلودل، چې وخت پر وخت د ښار په تعمیراتي بدلونونو کې له منځه لاړل او خصوصاً چارچته او کوټوالۍ گنبځه؛ د میوند واټ او نادر پښتون واټ او پښتونستان واټ په جوړېدو له منځه ولاړې او اوس هم ځینو کوڅو او تاریخي ودانیو نښې شته، باید وساتلې شي او د تاریخي ابداتو د ادارې له خوا ترمیم او تاریخي حیثیت یې خوندي شي .
جعرافیه، موسم او چاپېریال[سمول]
کابل[۴] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
د اقلیم د ګراف ( مرسته) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
سرچینې[سمول]
- ↑ . Demographia World Urban Areas PDF (March 2013). Demographia
- ↑
- ↑ منښتلیک: Creative Commons Attribution 3.0 Unported
- ↑
- د حبیب الله رفيع په قلم (http://zhman.net/?p=34725)
نور ولولئ[سمول]
|
|
- Pages with non-numeric formatnum arguments
- مخونه د غبرګونيزي تيروتنې سره
- په ويکيډاټا کې غير پښتو نښانونه
- د ويکيډاټا توکو کارونکي مخونه
- د ويکيډټا ډاټا سره مخونه
- د ويکيډاټا څخه سايټ نقشه
- د P625 کاروونکي مخونه
- د ويکيډاټا کارونکي مخونه
- د پیل نیټه د ويکيډاټا څخه
- د ويکيپېډيا کينډۍ
- د خاصيت کارولو پاڼې P1376
- ساحه د ويکيډاټا څخه
- د سمندر تر سطحی لوړوالی د ويکيډاټا څخه
- د نفوس سرشمیرنه د ويکيډاټا څخه
- مخونه د ويکيډاټا د سرچينو سره
- جيو کوډونه
- مدينة توأم من ويكي بيانات
- کامنز وصليدنه د ويکيډاټا څخه
- صفحات تستخدم قالب:معلومات مستوطنة مع وسائط غير معروفة
- د افغانستان ښارونه
- کابل
- د آسیا د هېوادونو پلازمېنې
- د نړۍ د هېوادونو پلازمېنې
- د کابل ولايت اباد ځاينه
- ورېښمو لار کې پراته اباد ځايونه
- نخشه لرونکي مخونه