ټولنيزه ارواپوهنه
ټولنیزه ارواپوهنه د ارواپوهنې او ټولنې پورې اړوند موضوعاتو، ستونزو او مسلو مطالعه ده. [۱] ټولنیزه ارواپوهنه د یو فرد په چلند یا د یوې ډلې تر اغېز لاندې د دوی خپل چلند باندې د نورو د چلند اغېزې معاینه او مطالعه کوي. دا څرګنده ده چې په یو شخص باندې د نورو نفوذ د خپل ځان او نورو ترمنځ د متقابلو اړیکو شتون ته اړتیا لري. له همدې امله، د بل تعریف له مخې، ټولنیزه ارواپوهنه د انسانانو ترمنځ د متقابل چلند د لوستپوهنې یا د انسان د انساني اړيکپوهنې په توګه پېژندل کیږي. په بل عبارت، ټولنیزه ارواپوهنه د خلکو د ګڼې ګوڼې او یا د خلکو په ښکاره شتون کې د فرد د چلند او عکس العملونو او دندو د ساينسي مطالعې تګلار ده. د ټولنیزې ارواپوهنې او ټولنپوهنې ترمنځ توپیر دا دی چې ټولنپوهنه د ټولنې عموميات معاینه کوي، په شمول د احصایې، کډوالۍ، د جنسیت پر بنسټ د خلکو د شمېر تناسب، او د یو ځانګړي رجحان په لور د ټولنې حرکت، مګر ټولنیزه ارواپوهنه د افرادو چلند معاینه کوي. په ټولنه کې، او د عمومي ارواپوهنې سره یې توپیر یوازې دی یو توپیر ویل شوی چې عمومي ارواپوهنه نور عمومي مسایل څېړي. د ټولنیز ارواپوهنې کتاب د ایلیټ ارونسن لخوا لیکل شوی په دې برخه کې یو له خورا معتبر کتابونو څخه دی. ټولنیز ارواپوهنه په ټولنیز چاپیریال کې د یو شخص ټول حرکتونه، فکرونه، چلندونه او عملونه او عکس العملونه مطالعه کوي چې یو شخص یې د خپلو جنسي او فزیکي اړتیاو د پوره کولو لپاره بیانوي؛ له همدې امله، که په ټولنه کې د یو شخص ځینې چلند د اړتیا له پوره کولو پرته د بل څه له امله وي، ټولنیز ارواپوهنه ورسره معامله نه کوي، لکه د ریاضي د ستونزې حل کول یا تنفس کول. [۲] په لنډه توګه ويلی شو چې ټولنیزه ارواپوهنه د ارواپوهنې او ټولنې ترمنځ تعامل ته وايي. د فکر ، احساساتو او چلند کلمې د چلند متغیرات شامل دي چې په هر انسان کې اندازه کیدی شي. ټولنیز ارواپوهنه څه ده؟ د هغې عملي غوښتنلیکونه څه دي؟ اصلي لیکوالان یې څوک دي؟ ټولنیز ارواپوهان کوم موضوعات مطالعه کوي؟ پدې مقاله کې به موږ دا ټولې پوښتنې حل کړو او موږ به په څو مثالونو تبصره وکړو. ارزښتناکه پوهه زده کړئ چې تاسو سره به مرسته وکړي په ساینسي ډول ستاسو ورځ په ورځ تشریح کړئ. د ټولنیز اروا پوهنې په زړه پورې نړۍ ته ښه راغلاست ټولنیز ارواپوهنه څه ده[سمول]ولې خلک د جګړې لپاره دومره هوډمن دي؟ څه شی ځینې خلک هڅوي چې خپلې ټولې پیسې خیریه کارونو ته ورکړي؟ ولې موږ د ځینو ډلو سره دومره پیژندل شوي احساس کوو؟ که تاسو دا پوښتنې له ځانه کړې وي، تاسو هڅه کړې چې د ټولنیزو ارواپوهانو اندیښنې حل کړي. ټولنیز ارواپوهنه د ارواپوهنې یوه مشهوره څانګه ده چې په ټولنه کې د افرادو رواني پروسې مطالعه کوي. ټولنیز ارواپوهنه مطالعه ده چې څنګه ټولنیز او څنګه ادراکي پروسې په خلکو اغیزه کوي، نفوذ کوي، او د نورو سره تړاو لري. په اصل کې، دا هڅه کوي چې خلک په ټولنیز شرایطو کې پوه شي، او د هغه دلیلونو په اړه پوه شي چې ولې موږ په ټولنیزو شرایطو کې چلند کوو. ټولنیز ساینس پوهان او ارواپوهان مطالعه کوي چې څنګه ټولنیز نفوذ، ټولنیز ادراک او ټولنیز تعامل په خپلمنځي اړیکو کې د انفرادي او ډله ایز چلند اغیزه کوي او هغه لارې چې ارواپوهنه وده کولی شي هغه تعاملات ټولنیز ارواپوهنه زموږ د ژوند په هر اړخ اغیزه کوي، که موږ تکیه کوو، تر اغیز لاندې یو، یا د نورو په وړاندې غبرګون. خلک په مختلف حالتونو کې مختلف عمل کوي ځکه چې زموږ شاوخوا خلک زموږ په کړنو اغیزه کوي. په پراخه کچه، موږ کولی شو ووایو چې دا مسؤلیت دی چې تشریح کړي چې زموږ ټولنیزې اړیکې موږ څنګه احساس کوو، موږ د دوی په اړه څه فکر کوو، د نورو خلکو سره د اړیکو لپاره زموږ انګیزه څه ده، موږ څنګه د نورو خلکو سره چلند کوو، او داسې نور. دا ساحه په ارواپوهنه کې وه. د شلمې پیړۍ په پیل کې زیږیدلی.[۳] د نورو ساینس په څیر، د ټولنیز ارواپوهنې ځینې بنسټیز انګیرنې شتون لري. یو دا چې ټول چلند په ټولنیز شرایطو کې واقع کیږي، او افراد د دې نورمونو پیروي کوي حتی کله چې یوازې وي. بل دا چې نور خلک او هغه ټولنه چې دوی د یو فرد په شاوخوا کې رامینځته کوي د دوی په چلند ، فکري پروسو او احساساتو لوی تاثیر لري. ټولنیز ارواپوهنه په مختلفو برخو کې ګوري لکه ټولنیز نفوذ، ټولنیز معرفتټولنیز چلند، او ټولنیز پرمختګ. په دې برخو کې، ټولنیز ارواپوهان د مطابقت، اطاعت، چلند، ټولنیز هویت، اړیکو، نښلن، او تبعیض. ټولنیز ارواپوهان هم خپلمنځي او ډله ایز تحرکات ګوري او ټولنیز تعاملات او د دوی اغیزې عوامل څیړي، لکه د ډله ایز چلند، مشرتابه، چلند، او عامه افکارو. د ټولنیز ارواپوهنې تاریخ[سمول]خلکو زموږ د لومړیو فیلسوفانو، ارسطو او افلاطون په څیر د ټولنیز ارواپوهنې مفکورې په اړه فکر پیل کړ. ارسطو یو ډیر انفرادي متمرکز چلند درلود او فکر یې کاوه چې انسانان په طبیعي ډول د ټولنیز کولو لپاره رامینځته شوي، د دې لپاره چې موږ ټول د یوځای ژوند کولو وړتیا ولرو. افلاطون د دې پر ځای خپله تیوري د ټولنیز متمرکز چلند پر بنسټ والړه او احساس یې وکړ چې چاپیریال فرد کنټرولوي، د ټولنیز شرایطو له لارې ټولنیز مسؤلیت هڅوي. د "ډله ایز ذهن" مفکوره د هیګل څخه رامینځته شوه، چا چې دا مفهوم معرفي کړ ټولنه د ټولنیز دماغ د ودې سره اړیکه لري. دا بیا په 1860s کې د "ټولنیز ذهن" تمرکز لامل شو، کوم چې په دې نظر ټینګار وکړ چې د یو فرد شخصیت د کلتوري او ټولنې اغیزو، په ځانګړې توګه د ژبې له امله وده کوي. Wundt د ارواپوهنې او Völkerpsychologie د پلار په توګه لیدل کیږي، په کوم کې چې هغه ژبه، کلتوري افسانې، او ټولنیز دودونه مطالعه کړي. هغه ژبه دواړه د کلتورونو محصول، او همدارنګه د انفرادي ادراکي پروسو په توګه ولیدل. ځینې لومړنۍ تجربې چې د ټولنیز ارواپوهنې په رګ کې ترسره شوې د 1800s په وروستیو کې او د 1900s په لومړیو کې د ټریپلټ او رینګیلمن لخوا ترسره شوې. ټریپلټ یوه څیړنه ترسره کړه چې ایا خلک به ښه یا بد ترسره کړي کله چې نور خلک شتون ولري. هغه لومړی کس و چې د ټولنیزې اسانتیاو ثبوت یې وموند، دا هغه وخت دی چې خلک د دې وړتیا لري چې دندې په ښه توګه ترسره کړي کله چې د دوی شاوخوا نور خلک مشاهده کوي.. د رینګلمین مطالعې دا وڅیړله چې یو شخص څومره هڅه کوي چې د نورو سره د کار کولو په مقابل کې یوازې کار کولو په وخت کې یو کار یا پروژې ته داخل کړي. د هغه مطالعې د ټولنیز لوف کولو اساس موندلی، دا هغه وخت دی چې یو فرد د نورو خلکو سره د کار کولو په وخت کې لږ هڅې کوي. ټولنیز ارواپوهنه وتوانېده چې د ارواپوهنې له نورو برخو څخه جلا کړي ځکه چې د دې باور له امله چې د خلکو چلند د ادراکي پر بنسټ بدلون کوي. هغه پروسې چې ورسره دوی ټولنیز وضعیت درک کوي او تشریح کوي چې دوی پکې دي.[۴] ټولنیزې ارواپوهنې د مطالعې برخې[سمول]هغه مسلې چې د ټولنیزو ارواپوهانو لخوا په ګوته شوي د ډیری ډول ډول حالتونو په څیر متفاوت دي چې زموږ په ټولنیز ژوند کې هره ورځ وړاندې کیږي. دا هغه اصلي موضوعات دي چې مطالعه شوي او د هرې یوې سره تړلې ستونزې یوه بیلګه ده: د هویت جوړول: موږ څنګه وټاکو چې کوم ځانګړتیاوې موږ تعریفوي؟ چلند او ټولنیز ارواپوهنه: څه شی موږ د ایکولوژیست کیدو ته هڅوي؟ معرفت په ټولنیزو اړیکو کې: موږ څنګه د نورو د چلند په اړه قضاوت کوو؟ د مخابراتو: څه شی موږ هڅوي چې په ټولنیزو شبکو کې خپل نږدېوالی خپور کړو؟ خپلمنځي اړیکي: ولې ځینې خلک موږ ته متوجه کوي او نور مو کرکه کوي؟ کلتور له رواني ټولنیز لید څخه: موږ څنګه په ټولیز ډول هغه عکسونه ځای په ځای کوو چې زموږ احساسات اغیزه کوي؟ په ټولنیز ارواپوهنه کې سټریوټایپونه: سپين ږيرو ته ولې ګونګيان ويل کيږي؟ شخړې: څه شی کولی شي یو څوک د بل چا ځورولو لامل شي؟ له نورو سره مرسته کول: ولې ځینې خلک خپل وخت په رضاکارانه توګه مصرفوي؟ ډلې: څه شی موږ هڅوي چې ځان د یوې ځانګړې ډلې غیر مشروط مینه وال وګڼو؟[۵] ټولنیز ارواپوهنې ځانګړتیاوې[سمول]
د ټولنیز ارواپوهنې غوښتنلیکونه[سمول]د تیوري او څیړنې سربیره، ټولنيزه ارواپوهنه ډیری کارونې لري چې مستقیم زموږ په ورځني ژوند اغیزه کوي. تطبیق شوی ټولنيزه ارواپوهنه هڅه کوي چې د خلکو د ژوند کیفیت په بې شمیره ابعادو کې ښه کړي.
په لنډه توګه، د پلي شوي ټولنیز ارواپوهنې فعالیت په ډېری او مختلفو برخو کې اړین دی چې پرمختګ ته اړتیا لري. همچنان ، ټولنیز ارواپوهان د هغه حلونو اعتبار په تجربه کولو سره اندېښمن دي چې دوی یې وړاندیز کوي او پلي کوي.[۷] اړوندې پوښتنې[سمول]
سرچينې[سمول]
بهرنۍ لینک[سمول]
|
