جنايي ارواپوهنه

ددې لپاره، چې پوه شو جنايي ارواپوهنه څه ده، لومړی به د عمومي ارواپوهنې تعريف ته يوه کتنه وکړو، د ارواپوهنې هدف روښانه کړو او هغه نورې څانګې، چې له جنايي ارواپوهنې سره اړيکې او تعامل لري بايد وپېژنو.

د ارواپوهنې تعريف[سمول]

د ارواپوهنې علم د ذهنې پروسې او کړو وړو مطالعه ده . کړه وړه:هر ډول ارګانيزم ځواب، چې د ننيو او بهرنيو حرکتونو پر وړاندې تر سره کېږې کړه وړه وايو، چې په مستقيم يا غير مستقيم ډول د ليدو وړ وي . ذهني پروسې : هغه هيجانات، احساسات او نګيزې، چې خلک ېې تجربه کوي، ذهني پروسې وايي او د خلکو لپاره په مستقيم او غير مستقيم ډول د ليدو وړ وي . ارواپوهان هڅه کوي، چې انسانان د علمي لارو چارو په واسطه تر څيړنې لاندې ونيسي. ددې کار څخه د هغوی هدف دادی چې دغه کار د انسان د توصيف او وړاندوينې لامل کېږي .^[۱]

د جنايي ارواپوهنې تعريف[سمول]

جنايي ارواپوهنه د جرمي شخصيت پيژندنه ،دلايل او د جرمي انګيزو مطالعه ده، چې دغه لايل او انګيزې په ټولنه منونکي، ټولنيز کيدل، د ماشومتوب د وخت تجربې، د ژوند چاپيريال او همدارنګه جنتيک رول په يوه جرمي شخصيت کې د هغه جرم پورې اړوندېږي . يا په لنډ ډول کولی شو داسې ېې تعريف کړو((د هغو رواني کړنو مطالعه ده، چې يو انسان په جرم کې رول لري )) هغو کړو وړو ته چې د ټولنې د قانون مخالف وي جنايي کړه وړه ويل کېږې . جنايي کړه وړه په خپله يو ډول ټولنيز کړه وړه دي.هر ډول کړه وړه، چې په ټولنه کې رامنځ ته کېږې او د ټولنيزې ارواپوهنې له زاوېې څخه تر څيړنې لاندې نيول کېږي ټولنيز کړه وړه ويل کېږي .^[۲] زيات شمېر ځانګړي فکټورونه موجود دي، چې ټولنيز تعاملات رامنځ ته کوي .دغه فکټورونه په عمده ډول په پنځو برخو ويشل شوي دي :

د نورو خلکو طبيعت او کړه وړه
ټولنيزشناخت(فکرونه او د نورو خلکو په اړه زمونږ خافظه)
د ځای بدلون.
ټولنيز او فرهنګي فرصتونه چې ټولنيز کړه وړه ترې رامنځ ته کېږي
د ژوند طبيعي اړخونه چې په ټولنيز رفتار پورې اړه لري.

د جنايي ارواپوهنې موضوعات[سمول]

جنايي ارواپوهنه په کلي ډول عمومي ارواپوهنه، کلينيکي ارواپوهنه، روانکاوي (تجزيه او تحليل) او د هغو برخو مطالعه، چې يو مجرم څنکه په يو جرم باندې اخته کېږي او مخنيوی ېې کېږي .^[۳]

د جنايي ارواپوهنې هدفونه[سمول]

د جنايي اروابوهنې لومړنی هدف د يوه کس هغه مطالعه، شناخت او علتونه دي چې هغه په جرم باندې اخته کوي .
د احتمالي پيښو مخنيوی، په دې منظور، چې د يوه کس جرم د نور خلکو له خوا تکرار نشي او همدا ډول په خپله د مجرم له خوا هم داسې عمل ونشي، چې جرمي اعمال ېې تکرار شي چې لاندې موارد پکې شامل دی .

بيا رغونه او د مجرمينو درملنه
د ټولنې بيا منل او د درملنې دوام
د ټولنيز جرم دلرې کولو هڅه

چې دا درې پړاوه بايد په يوه وخت د مسولې ادارې له خوا پلې شي .

له قضايي ارګانو سره مرسته تر څو داسې ټولنيز، اروايي، فرهنګي، اقتصادي او د يني قوانين منځ ته راوړي، چې د مجرمينو په ښه والي کې مرسته وکړي.^[۴]

جنايي ارواپوهنه او نور علمونه[سمول]

جنايي انسان پېژندنه: هغه علم دی، چې جسمي ځانګړتياوې او د بدن اعضا مطالعه کوي، کوم چې د جرم رامنځ ته کېدو په وخت کې رول لوبوي. جنايي ژوند پيژنده :د ژنتيکو اړخونو د څيړنې علم، د ژوند پيژندنې تولګی او د جرم پيښېدو په وخت کې د هورمونونو اثرات. جنايي ټولنپيژندنه: ډله ايزه جنايي ټولنپيژندنه، نژاد، چاپيريال او ټولنيز علتونه، اقتصادي، فرهنګي جرمونه او مجرمان تر څيړنې لاندې نيسي . جزا پېژندنه (د ساتنې علم) : دجرم پېژندل او د هغې کټګوري کول ، د زندانيانو مدريت او دمجرمينو لپاره سمه فضا رامنځ ته کول .^[۵]

جرمپوهنه[سمول]

یو تخنیک چې پر بنسټ یې د مجرم یا رواني ناروغ (مجرم) ځانګړتیاوې او شخصیت د جرم په ترسره کولو کې د حقیقي چلندونو پر بنسټ وړاندوینه کیږي.^[۶]

سرچينې[سمول]

↑ https://www.nunn.asia/77671/%d8%ac%d9%86%d8%a7%d9%8a%d9%8a-%d8%a7%d8%b1%d9%88%d8%a7%d9%be%d9%88%d9%87%d9%86%d9%87-%da%85%d9%87-%d8%af%d9%87-%d8%9f/
↑ https://www.nunn.asia/77671/%d8%ac%d9%86%d8%a7%d9%8a%d9%8a-%d8%a7%d8%b1%d9%88%d8%a7%d9%be%d9%88%d9%87%d9%86%d9%87-%da%85%d9%87-%d8%af%d9%87-%d8%9f/
↑ https://www.nunn.asia/77671/%d8%ac%d9%86%d8%a7%d9%8a%d9%8a-%d8%a7%d8%b1%d9%88%d8%a7%d9%be%d9%88%d9%87%d9%86%d9%87-%da%85%d9%87-%d8%af%d9%87-%d8%9f/
↑ https://www.nunn.asia/77671/%d8%ac%d9%86%d8%a7%d9%8a%d9%8a-%d8%a7%d8%b1%d9%88%d8%a7%d9%be%d9%88%d9%87%d9%86%d9%87-%da%85%d9%87-%d8%af%d9%87-%d8%9f/
↑ https://www.nunn.asia/77671/%d8%ac%d9%86%d8%a7%d9%8a%d9%8a-%d8%a7%d8%b1%d9%88%d8%a7%d9%be%d9%88%d9%87%d9%86%d9%87-%da%85%d9%87-%d8%af%d9%87-%d8%9f/
↑ Rossi, D. (1982). Crime scene behavioral analysis: Another tool for the law enforcement investigator. Police Chief, 18(4),152–155.

[1] ttps://www.nunn.asia/77671/%d8%ac%d9%86%d8%a7%d9%8a%d9%8a-%d8%a7%d8%b1%d9%88%d8%a7%d9%be%d9%88%d9%87%d9%86%d9%87-%da%85%d9%87-%d8%af%d9%87-%d8%9f/

[2] ttps://www.nunn.asia/77671/%d8%ac%d9%86%d8%a7%d9%8a%d9%8a-%d8%a7%d8%b1%d9%88%d8%a7%d9%be%d9%88%d9%87%d9%86%d9%87-%da%85%d9%87-%d8%af%d9%87-%d8%9f/

[3] ttps://www.nunn.asia/77671/%d8%ac%d9%86%d8%a7%d9%8a%d9%8a-%d8%a7%d8%b1%d9%88%d8%a7%d9%be%d9%88%d9%87%d9%86%d9%87-%da%85%d9%87-%d8%af%d9%87-%d8%9f/

[4] ttps://www.nunn.asia/77671/%d8%ac%d9%86%d8%a7%d9%8a%d9%8a-%d8%a7%d8%b1%d9%88%d8%a7%d9%be%d9%88%d9%87%d9%86%d9%87-%da%85%d9%87-%d8%af%d9%87-%d8%9f/

[5] ttps://www.nunn.asia/77671/%d8%ac%d9%86%d8%a7%d9%8a%d9%8a-%d8%a7%d8%b1%d9%88%d8%a7%d9%be%d9%88%d9%87%d9%86%d9%87-%da%85%d9%87-%d8%af%d9%87-%d8%9f/

[6] Rossi, D. (1982). Crime scene behavioral analysis: Another tool for the law enforcement investigator. Police Chief, 18(4),152–155.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]