بوینس آیرس

د بوینوس آیرس خپلواک ښار
Ciudad Autónoma de Buenos Aires
	په شپه کې د ښار منظره په شپه کې د ښار منظره
	ملکه ال‌پلالتا، د جنوبي امریکا پاریس، پلازمینه تانګو، د کتابونو ښار، پامپاس پاریس، د لاتینی امریکا هنري پلازمینه
	په ارجنټاین هیواد کې د بوینوس آیرس خپلواک ښار نقشه په ارجنټاین هیواد کې د بوینوس آیرس خپلواک ښار نقشه
	موقع د بوینوس آیرس خپلواک ښار موقع د بوینوس آیرس خپلواک ښار
	Lua error in Module:Mapframe at line 385: attempt to perform arithmetic on local 'lat_d' (a nil value).
	کورډېناټونه: ۳۴°۳۶′۱۲″ سویل ۵۸°۲۲′۵″ لویدیځ / 34.60333°سويل 58.36806°لويديځ
خپلواکی	۱۵۳۶, ۱۵۸۰
اداري وېش
هیواد	ارجنټاين
پلازمینه د:	ارجنټاین
حکومت
• والي	ماوریکیو ماکری
• وکیلان	ماریا ایګنیا استنسورو; سامویل کابانچیک; دانیل فیلموس
پراخوالی
• ښار	۲۰۳ کلوميټر٢ (۷۸ میله مربع)
• ځمکه	۲۰۳ کلوميټر٢ (۷۸ میله مربع)
• ستره ښاري سيمه	۴٬۷۵۸ کلوميټر٢ (۱٬۸۳۷ میله مربع)
لوړوالی	25 متر
نفوس شمېرنه (۲۰۰۱)
• ښار	۲٬۸۹۱٬۰۸۲
• د نفوسو کثافت	۱۴٬۰۰۰/کلوميټر٢ (۳۷٬۰۰۰/ميله مربع)
• ستره ښاري سيمه	۱۲٬۸۰۱٬۳۶۴
د گڼه گوڼې نوم	porteño (m), porteña (f)
وروستي مالومات
وخت زون	ART (ه.ن.و۳-)
	C1000-14xx
سيمه ييز د زنګ کوډ	۰۱۱
جيو کوډ	3435910
آی اېس او 3166	AR-C
خورلڼې ښارونه	برلين ، ساو پاولو ، آتن ، بلګراډ ، بوګوتا ، د مشق ، تل آویو ، قاهره ، کيېف ، مادريد ، ميامي ، مونټي ویډو ، مسکو ، ناپل ، اوساکا ، بېجنګ ، پراګ ، رايو ډي جينېرو ، روتردام ، سانتیاګو ، سيول ، وارسا ، میلان ، پالرمو ، بارسلونا ، بېروت ، مکسیکو ښار ، کيپ ټاؤن ، استانبول ، لندن ، اوهايو ، آټاوا ، کیتو ، زګريب ، باسیلیکاتا ، سینټ پیټرزبورګ ، رام الله ، کوشیتسه ښار
HDI	high ۰٫۹۵۳
رسمي وېبپاڼه	www.buenosaires.gov.ar
	سمول

بوینس آیرس د ارجنټاین هیواد پلازمینه او لوی ښار او بندر دی.

بوېنس آیرس (په انګلیسي: Buenos Aires)، چې په رسمي توګه «د بوېنس آیرس خپلواکمن ښار» (په سپانیوي: Ciudad Autónoma de Buenos Aires) یادېږي، د ارجنټاین پلازمېنه، تر ټولو لوی او لومړی درجه ښار دی. دغه ښار د ریو دو لا پاتا په لوېدیځه څنډه کې، د سویلي امریکا سویل‌ختیځ ساحل په غاړه واقع شوی دی. «Buenos Aires» کېدای شي د «ملایم شمال» یا «ښه هوا» په توګه وژباړل شي، خو پخوانۍ معنی یې، په شپاړلسمې پېړۍ کې د بنسټ اېښودونکو تعبیر ؤ، چې د «Real de Nuestra Señora Santa María del Buen Ayre» اصلي نوم په کارولو سره، د ایټالیا په ساردینیا کې د بوناریا له مدونا وروسته نومول شوی ؤ. ^[۶]^[۷]

د بوېنس آیرس ښار نه د بوېنس آیرس ولایت یوه برخه ده او نه د ولایت مرکز؛ بلکې یوه خپلواکمنه سیمه ده. په ۱۸۸۰ز کې، له څوګونو لسیزو سیاسي مبارزو وروسته، بوېنس آیرس فدرالي شو او د بوېنس آیرس له ولایت څخه ووت. د ښار محدوده پراخه شوه او د بېلګرانو او فلورس ښارونه په‌کې شامل شول؛ اوس‌مهال دواړه ښاري سیمې دي. د ۱۹۹۴ز کال د اساسي قانون تعدیل له‌مخې، دغه ښار خپلواکمن اعلان شو، له همدې امله، رسمي نوم یې «د بوېنس آیرس خپلواکمن ښار» دی. ښاریانو په ۱۹۹۶ز کال کې د لومړي ځل لپاره د دولت مشر وټاکه؛ مخکې تر هغو، ښاروال د ارجنټاین ولسمشر له‌لورې په مستقیم ډول ټاکل کېده.^[۸]^[۹]

تاریخ

د ښکېلاک پېر

په ۱۵۱۶ز کال کې، ماڼو او کاشف «خوان دیاز دو سولیس»، چې د سپانیا په نوم یې بېړۍ چلوله، لومړنۍ اروپایي وګړی ؤ چې ریو دو لا پاتا ته ورسېد. د اوسنۍ یوراګوای د چاروا قبیلې د یوه برید پر مهال ووژل شو او په‌دې سره یې ماموریت لنډ شو. د بوېنس آیرس ښار لومړي ځل لپاره د «Ciudad de Nuestra Señora Santa María del Buen Ayre» په نوم ونومول شو چې تحت‌اللفظي معنی یې «د ملایم شمال زموږ د سېنت آغلې ماري ښار» ده او بنسټ یې د ۱۵۳۶ز کال د فبروري په ۲^یمه نېټه، د یوې سپانیایي استازې ډلې له‌خوا، چې مشري د پدرو دو مندوزا پر غاړه وه، کېښودل شوی دی. د مندوزا له‌لورې تاسیس شوی استوګنځی د اوس‌مهال بوېنس آیرس د سان تېلمو سیمې، د ښار د مرکز په سویلي څنډه کې واقع شوی ؤ.

د بومي وګړو له‌خوا د زیات‌شمېر بریدونو له‌امله، کډوال له دغې سیمې ووتل او په ۱۵۴۲ز کې متروکې سیمې ته واوښته. دوه‌یم (او دایمي) استوګنځی د خوان دو ګري له‌خوا د ۱۵۸۰ز کال د جون پر ۱۱^یمه تاسیس شو؛ نوموړی له پارانا سیند څخه پورې واوښت او د اسونسیون (اوس‌مهال د پاراګوای پلازمېنه) له‌لارې دغې سیمې ته ورسېده. هغه دغه ښار د «Santísima Trinidad» په نوم یاد کړ او بندر یې «Puerto de Santa María de los Buenos Aires» ونومول شو.^[۱۰]^[۱۱]^[۱۲]

بوېنس آیرس له همهغه پيل څخه، تر ډېره سوداګرۍ ته تړلی ؤ. د اوولسمې پېړۍ په ډېریو کلونو کې، سپانیایي بېړۍ د سمندري غلو له ګواښ سره مخ وې، نو له‌دې امله هغو یو پېچلی سیسټم رامنځ‌ته کړ چې بېړۍ به د یوه نظامي محافظت په مرسته په یوه کاروان کې مرکزي امریکا ته لېږل کېدلې او له سویا څخه لیما، پیرو ته او وروسته بیا د سلطنت نورو ښارونو ته لېږدول کېدلې. له‌همدې امله، بوېنس آیرس ته د محصولاتو رسېدل ډېر وخت نیوه او د حمل او نقل د مالیاتو له‌امله یې لېږدونه ډېره ګرانه تمامېده. دغه طرحه د بوېنس آیرس سوداګران ناهیلي کړل او صنعت یوه غیررسمي ارامه بڼه ونیوله او د ښکېلاکي سیمو او له پرتګالیانو سره راکړه ورکړه پیل شوه، چې د چارواکو له‌خوا هم دغه ډول سوداګري تایید شوه. د سوداګرۍ دغه بڼه د پورتېنوییانو (د بندري ښارونو وګړي) او سپانیایي چارواکو ترمنځ خپګان راولاړ کړ.

نولسمه او شلمه پېړۍ

د نولسمې پېړۍ په ډېریو کلنو کې د ښار سیاسي وضعیت د یوې حساسې موضوع په توګه پاتې شوه. دغه ښار پخوا د بوېنس آیرس ولایت پلازمېنه وه او د ۱۸۵۳ او ۱۸۶۰ز کلونو ترمنځ د بوېنس آیرس جلا شوي ایالت پلازمېنه وه. دغه موضوع تر یوه ځلي زیات د مبارزې په ډګر کې شخړه راولاړه کړه ترڅو دغه ستونزه په ۱۸۸۰ز کال کې حل شوه؛ سیمه فدرالي شوه او د دولت مرکز شو چې ښاروال یې د ولسمشر له‌خوا ټاکل کېده. کازا روزادا د ولسمشر ځای ؤ. ^[۱۳]

په بېوزله‌مېشتو سیمو کې د نري رنځ کچه ډېره لوړه وه او روغتیایي وضعیتونه وژونکي وو. د عامه روغتیا نومهال ډاکتران او سیاستوال په ټولیز ډول هم بېوزله وګړي او هم د هغو کاږه واږه استوګنځي (conventillos) او کورونه د دغې وېرجنې ناروغۍ د خپرېدو لاملونه ګڼل. وګړو د ساري ناروغیو له خپرېدو څخه د مخنیوي په موخه، عامه روغتیایي کمپاینونو (لکه: د واټونو پر مخ د لاړو تو کولو، د ماشومانو او کوچنیانو لپاره د څارنې سختې کړنلارې او قرنطینونه چې کورنۍ یې له‌خپلو ناروغو عزیزانو څخه لېرې کولې) ته پام ونه‌کړ. ^[۱۴]

د ګمرکي مالیاتو، د ارجنټاین بهرنۍ سوداګرۍ او همدا راز د حاصل ورکوونکو لویو جلګو د رامنځ‌ته شوې شتمنۍ سربېره، د نولسمې پېړۍ په دوه‌یمې نیمایي کې د اورګاډي پتلیو پراختیا لپاره فابریکو ته د خامو موادو د راوړلو له‌امله د بوېنس آیرس اقتصادي قدرت کچه لوړه شوه. څرنګه چې بوېنس آیرس د اروپا کډوالو، په تېره بیا ایټالیاییانو او سپانیاییانو لپاره ډېر غوره ښار ؤ، له ۱۸۸۰ څخه تر ۱۹۳۰ز کال پورې بوېنس آیرس یو څوفرهنګي ښار شو چې د اروپایي سترو پلازمېنو په کتار کې راغی. په دغه موده کې، د کولون تالار د نړۍ په کچه د اوپېرا غوره سالون وګرځېده او دغه ښار د راډیو، تلویزیون، سینما او تیاتر سیمه‌ییزه پلازمېنه وګرځېده. د ښار لوی واټونه د همدغو کلونو په لړ کې جوړ شول او د شلمې پېړۍ په پيل کې د سویلي امریکا تر ټولو جګې ودانۍ او د ځمکې لاندې لومړنی سیستم په دغه ښار کې تاسیس شو. له ۱۹۴۵ څخه تر ۱۹۸۰ز پورې د ودانیو دوه‌یمې غوړېدا په اوږدو کې د ښار مرکز او ډېرو برخو په بڼه کې بدلون راوست.

بوېنس آیرس د ارجنټاین د نورو ولایتونو او ګاونډیو هېوادونو د کډوالو پام هم ځان ته راواړوه. د ۱۹۳۰ز لسیزې په اوږدو کې د خوارانو محلې (د میسریا ویلاګانې) د ښار صنعتي سیمو پر چاپېره مخ په وده وې او له‌امله یې د بوېنس آیرس جمعیت په منځ کې ګڼ‌شمېر ټولنیزې ستونزې او تولنیز توپیرونه رامنځ‌ته شول. دغه ګارګران د پېرونیزم سیاسي قشر رامنځ‌ته کړ، چې دغه پېرونیزم د ۱۹۴۵ز کال د اکټوبر پر ۱۷^مه، په پلازا دو مایو کې د محوري لاریونونو پر مهال راولاړ شو. د لوی بوېنس آیرس د صنعتي کړۍ کارګران د پېرونیزم اصلي ملاتړ کوونکې سرچینه وه او پلازا دو مایو په دغه هېواد کې د ډېریو لاریونونو او سیاسي پېښو ځای ؤ؛ سره له‌دې، د ۱۹۵۵ز کال د جون پر ۱۶^مه، د سمندري ځواکونو یوې منشعبې ډلې پر پلازا دو مایو سیمې باندې بمبار وکړ چې له‌امله یې ۳۶۴ ملکي وګړي ووژل شول. دا یوازېنی ځل ؤ چې پر ښار باندې د هوا له‌لارې بمبار وشو او له دغې پېښې څخه درې میاشتې وروسته یو نظامي پاڅون ترسره شو چې په پایله کې یې د پېرون ولسمشر حکومت نسکور شو.^[۱۵]

سرچينې

↑ پیوستون : 2bd8607d-56fe-4fa1-96e3-3badd6a98588 — خپرونکی: MetaBrainz Foundation
↑ http://legislacao.prefeitura.sp.gov.br/leis/lei-14471-de-10-de-julho-de-2007
↑ https://old.kyivcity.gov.ua/files/2018/2/15/Mista-pobratymy.pdf
↑ https://kyivcity.gov.ua/kyiv_ta_miska_vlada/pro_kyiv/mista-pobratimi_z_yakimi_kiyevom_pidpisani_dokumenti_pro_poridnennya_druzhbu_spivrobitnitstvo_partnerstvo/
↑ https://kvs.gov.spb.ru/en/agreements/
↑ "Buenos Aires City". The American Heritage Dictionary of the English Language. (2001). Boston: Houghton Mifflin Harcourt.
↑ Wells, John C. (2008), Longman Pronunciation Dictionary (3rd ed.), Longman, ISBN 9781405881180
↑ Ruiz Moreno, Isidro (1986). La federalización de Buenos Aires: debates y documentos. Buenos Aires: Buenos Aires: Hyspamerica. ISBN 978-950-614-467-8.
↑ "Censo 2010. Resultados provisionales: cuadros y grá" (په اسپانيايي). Archived from the original on 20 December 2010. نه اخيستل شوی 25 February 2011.
↑ Aborígenes de la Argentina Archived 5 June 2014 at the Wayback Machine.. (Spanish) John D. Torres Barreto. Retrieved 9 February 2012.
↑ Pedro de Mendoza. (Spanish) Retrieved 8 February 2012. Archived 11 July 2014 at the Wayback Machine.
↑ "Calendario Histórico – Segunda fundación de Buenos Aires" (په اسپانيايي). Government of the Autonomous City of Buenos Aires. Archived from the original on 24 October 2012. نه اخيستل شوی 9 February 2012.
↑ "Calendario Histórico – Segunda fundación de Buenos Aires" (په اسپانيايي). Government of the Autonomous City of Buenos Aires. Archived from the original on 24 October 2012. نه اخيستل شوی 9 February 2012.
↑ Diego Armus, The Ailing City: Health, Tuberculosis, and Culture in Buenos Aires, 1870–1950 (2011)
↑ Guía visual de Buenos Aires centro histórico, Clarín Viajes, 2001.

[706208b3024200fd0a39ad499808dd0d98d74065-1] پیوستون : 2bd8607d-56fe-4fa1-96e3-3badd6a98588 — خپرونکی: MetaBrainz Foundation

[1dd142a4be51a2a8313190656f5ca5f97e0d4e26-2] ttp://legislacao.prefeitura.sp.gov.br/leis/lei-14471-de-10-de-julho-de-2007

[c97ebf7dd4f25e864b47a8667b04cc5783a83d30-3] ttps://old.kyivcity.gov.ua/files/2018/2/15/Mista-pobratymy.pdf

[f15514e0cdc7e8a52608a529c63106c831f62b99-4] ttps://kyivcity.gov.ua/kyiv_ta_miska_vlada/pro_kyiv/mista-pobratimi_z_yakimi_kiyevom_pidpisani_dokumenti_pro_poridnennya_druzhbu_spivrobitnitstvo_partnerstvo/

[80263ad097e75688a26f01016781529259bbe806-5] ttps://kvs.gov.spb.ru/en/agreements/

[6] "Buenos Aires City". The American Heritage Dictionary of the English Language. (2001). Boston: Houghton Mifflin Harcourt.

[7] Wells, John C. (2008), Longman Pronunciation Dictionary (3rd ed.), Longman, ISBN 9781405881180

[8] Ruiz Moreno, Isidro (1986). La federalización de Buenos Aires: debates y documentos. Buenos Aires: Buenos Aires: Hyspamerica. ISBN 978-950-614-467-8.

[indecpop-9] "Censo 2010. Resultados provisionales: cuadros y grá" (په اسپانيايي). Archived from the original on 20 December 2010. نه اخيستل شوی 25 February 2011.

[10] Aborígenes de la Argentina Archived 5 June 2014 at the Wayback Machine.. (Spanish) John D. Torres Barreto. Retrieved 9 February 2012.

[11] Pedro de Mendoza. (Spanish) Retrieved 8 February 2012. Archived 11 July 2014 at the Wayback Machine.

[provincia-12] "Calendario Histórico – Segunda fundación de Buenos Aires" (په اسپانيايي). Government of the Autonomous City of Buenos Aires. Archived from the original on 24 October 2012. نه اخيستل شوی 9 February 2012.

[provincia2-13] "Calendario Histórico – Segunda fundación de Buenos Aires" (په اسپانيايي). Government of the Autonomous City of Buenos Aires. Archived from the original on 24 October 2012. نه اخيستل شوی 9 February 2012.

[14] Diego Armus, The Ailing City: Health, Tuberculosis, and Culture in Buenos Aires, 1870–1950 (2011)

[Clarín_guide-15] Guía visual de Buenos Aires centro histórico, Clarín Viajes, 2001.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]