بیجنګ
| اوږده ليکنه |
|---|
  بېجېنګ چې په چينايي ژبه (北京) لیکل کېږي او په انګلیسي يې پېکېنګ (Peking) هم بولي، د چین د ولسي جمهوریت پلازمېنه ده. دا ښار د نړۍ تر ټول ګڼمېشتې پلازمېنه ده چې ۲۱ مېلیونه اوسېدونکي لري او شاوخوا ۱۶۴۱۰ کیلومتر مربع (۶۳۳۶ میله مربع) مساحت لري. بېجینګ د چین په شمالي برخه کې موقعیت لري، یوه شاروالي يې اداره کوي چې د ۱۶ ښاري، نیمه ښاري او کلیوالي ناحیو دولتي شورا يې مستقیم مدیریت په لاس کې لري. بېجینګ تر ډېره د هېبي ولایت سره پوله لري خو بیا يې په سوېل ختیځه برخه کې تیانجین ولایت پروت دی. دا درې واړه ولایتونه په ګډه یو ستر ښار او د چین د ملي پایتخت سیمه جوړوي. [۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷] بېجینګ یو نړیوال ښار او د نړۍ یو له مخکښو کلتوري، ډپلوماسي، سیاسي، سوداګریز او اقتصادي، تعلیمي، ژبې او ساینس او ټکنالوژۍ له مرکزونو څخه دی. دا ستر ښار له شانګهای وروسته د چین دویم تر ټولو ستر ښاري نفوس لري او د یاد هېواد کلتوري، تعلیمي او سیاسي مرکز دی. دلته د چین ترټولو سترې دولتي کمپنۍ مرکزونه لري او یاد ښار نړۍ د فورچون ګلوبل ۵۰۰ (Fortune Global 500) یو ستر شمېر شرکتونو ته يې ځای ورکړی دی. د ټولو داراییو په لحاظ، بېجېنګ د نړۍ د مالي بنسټونو درلودونکی څلورم ترټولو ستر ښار دی. بېجنګ د "نړۍ د میلیاردرانو پلازمېنه" ده ځکه په دې ښار تر ټولو ډېر شمېر میلیاردران اوسېږي. همدا ډول، دا ښار د هېواد د ملي لویو لارو، چټکو لارو، رېل پټلیو او لوړ سرعت رېل شبکو یو ستر مرکز دی. له ۲۰۱۰ راهیسې، د مسافرینو د تګ راتګ له اړخه د بېجېنګ پلازمېنې نړیوال هوايي ډګر د نړۍ تر ټولو بوخت (د آسیا تر ټولو بوخت) دویم هوايي ډګر دی. له ۲۰۱۶ راپديخوا د دې ښار مټرو شبکه د نړۍ تر ټولو بوخته او اوږده شبکه ده. د بېجینګ ډېکسېنګ نړیوال هوايي ډګر، په بېجینګ کې دویم نړیوال هوايي ډګر، په نړۍ کې د واحد جوړښت هوايي ډګر ټرمېنل تر ټولو ستر هغه دی. [۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵] په ګډه د عصري او سنتی سبک معمارۍ درلودونکی بېجنیګ، د نړۍ یو تر ټولو زړو ښارونو څخه دی چې د درې زرو کلونو یو غني تاریخ لري. د چین وروستیو څلورو سترو لرغونو پلازمېنو څخه، بېجینګ له تېرو اتو پېړیو راهیسې د یاد هېواد پایتخت پاتې شوی دی، او د دویمې زریزې په ډېری موده کې د نړۍ تر ټولو ګڼمېشتی ښار و. د بېجینګ له دریېو اړخونو څخه غرونه راتاو دي او دا ښار د امپراطورۍ د اوسېدونکو لپاره په سټراټيژيکه بڼه جوړ او پراخ شوی دی، نو ځکه د امپراطورۍ د پلازمېنې لپاره يې زښته مناسب موقعیت درلود. دا ښار پخپلو شتمنو او سترو ځایونو، معبدونو، پارکونو، باغونو، زیارتونو، دیوالونو او دروازو پېژندل کېږي. پدې ښار کې د یونیسکو د نړیوال میراث اووه ځایونه شتون لري چې ټول يې مشهور سیاحتي موقعیتونه دي، لکه ممنوع ښار، د جنت یا آسمان معبد، د اوړي ماڼۍ، مینګ زیارت، ژوکودیان او د ستر دېوال او ستر کانال برخې. سېهي یوانز، د ښار د کورونو سنتي سبک، او د سېهي یوانز تر منځ نرۍ کوڅې سترې توریستي جاذبې او داسې ځایونه په بېجینګ ښار کې ډېر دي. [۱۶][۱۷][۱۸][۱۹] د بېجېنګ ښار له ۹۱ پوهنتونونو څخه ډېری يې د آسیا-پاسیفیک او نړۍ له غوره پوهنتونو څخه ګڼل کېږي. د آسیا پاسیفیک او راپورته کېدونو هېوادونو له ډلې څخه، د سي۹ لیګ (C9 League universities) پوهنتونونو څخه دوه غوره يې په بېجېنګ کې دي (د شینهوا او پېکېنګ پوهنتونونه). د بېجینګ CBD د بېجنګ د اقتصادي پراختیا مرکز دی چې په دې سیمه کې یا ګڼې اسمان څکې ودانۍ بشپړې شوې یا يې کار روان دی. د بېجینګ ژونګوانکون سیمه د نړۍ د نړۍ د علمي او ټکنالوژيکي نوښتونو او همدا ډول کارمخکښۍ (entrepreneurship) یو مخکښ مرکز دی. له ۲۰۱۶م کال راهیسې، د طبیعت شاخص (Nature Index) لخوا بېجینګ د نړۍ د علمي څېړنو لرونکی تر ټولو ستر مرکز ګڼل شوی دی. دې ښار د ګڼو نړیوالو او ملي ورزشي سیالیو کوربه توب کړی دی، لکه د ۲۰۰۸م کال د اوړي المپیک او د ۲۰۰۸م کال د پارالمپیک لوبې. بېجېنګ لومړنی ښار دی چې هم يې د اوړي او هم يې د ژمي المپیک او هم پارالمپیک لوبو کوربه توب کړی دی. په بېجينګ کې ۱۷۵ بهرني سفارتونه او د ډېری سازمانونو مرکزونه دي، لکه د آسیا بنسټیزې پانګه اچونې بانک (AIIB)، د شانګهای د همکاریو سازمان، د ورېښمو لارې صندوق، د چین د علومو اکاډمي، د چین د انجنیرۍ اکاډمي، د چین د ټولنیزو علومو اکاډمي او د چین د سره صلیب ټولنه. [۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴][۲۵][۲۶][۲۷][۲۸] د نوم اېښودنې لاملپه تېرو ۳۰۰۰ کلونو کې د بېجینګ ښار ګڼ نومونه لرلې دي. د بېجینګ نوم د "شمالي پلازمېنه" معني لري چې په چینايي کې 北 د شمال او 京 د پلازمېنې لپاره راځي. دا نوم په ۱۴۰۳م کال کې د مېنګ خاندان په دوران کې پدې ښار ځکه کېښودل شو چې د نانجینګ (سوېلي پلازمېنه) سره یې توپیر وشي. د بېجېنګ انګلیسي لیکل (Beijing) د چین حکومت د ۱۹۸۰مو کلونو له رسمي سندونو څخه اخیستل شوي او دا ټکی په ماندرین چینايي ژبه همدغه رقم تلفظ کېږي. پېکېنګ (Peking) ځکه ورته وايي چې په جنوبي بندري ښارګوټو کې د چین په بله لهجه دا ډول تلفظ کېږي او دا نوم هغه مهال دود شو چې اروپايي سوداګر او تبلیغیان هغې سیمې ته ولاړل. دا لهجه په منځني چین کې 京 د کجېنګ په توګه تلفط کېږي چې بیا وروسته شمالي لهجې او ورپسې عصري تلفظ داخلېږي. که څه هم نور پېکینګ دومره ډېر نه کارول کېږي، خو بیا هم د ښار ځینې زاړه ځایونه او تاسیسات په همدې نامه یادېږيو لکه د بېجینګ پلازمېنې نړیوال هوايي ډګر ته IATA کوډ PEK کارول کېږي، او د پېکېنګ پوهنتون تر اوسه خپل هغه پخوانی نوم لري. [۲۹][۳۰][۳۱][۳۲] په چینايي ژبه بېجینګ په یوه ټکي کې دا ډول په مخففاتو لیکل کېږي (京)، چې په ښار کې د ننه د ګاډو په لمبرپلېټونو کې کارول کېږي. د بېجینګ لپاره د لاتین الفبې مخفف "BJ" دی.[۳۳] تاریخپخوانی تاریخد پېکېنګ په ښاروالۍ کې د پخوانیو انسانانو د اوسېدنې پل د فنګشان ولسوالۍ د ژوکودیان کلي سره نږدې د ښامار هډوکۍ غونډۍ (Dragon Bone Hill) په غارونو کې پسې اخیستي شو، ځکه هلته پېکېنګ انسانان اوسېدل. د هغو غارونو څخه د ۲۳۰۰۰۰ څخه تر ۲۵۰۰۰۰ کلونو پخواني انساني پاتې شوني (فوسیل) موندل شوي دي. ۲۷۰۰۰ کاله مخکې هم هلته انسانان اوسېدل. لرغون پېژندونکو د دې ښاروالۍ په سیمه کې په نوسنګي عصر کې هم د انسانانو د مېشتېدو نښې موندلې دي، چې یوه سیمه يې هم د پېګېنګ په مرکز کې وانګفوژینګ نومېږي.[۳۴] په بېجینګ کې لومړنی دېوال لرونکی ښار ژیچېنګ نومېده چې د ژي د دولت پلازمېنه وه او ۱۰۴۵ کاله وړاندې له مېلاد څخه جوړ شوی و. په اوسني بېجینګ کې، ژېجینګ د ګوانګانمېن په سیمه کې موقعیت لري چې د ژي چېنګ ولسوالۍ په جنوب کې پرته ده. دا سیمه وروسته د یان د دولت لخوا فتحه شوه او هغه بیا پلازمېنه ترې جوړه کړه. [۳۵][۳۶] پخوانی امپراطوري چینله هغه وروسته چې لومړنۍ امپراطورۍ چین یو واحد هېواد کړ، ژي چېنګ د سیمې لپاره د دولت پلازمېنه شوه. [۳۷] اقتصادجغرافیهوګړيصنعتتاریخبېجینگ ۲۰۰۰ کالونه مخکې تاسیس شو. مگر په دی وخت کی دغه ښار د ټی ( Ji ) په نوم یادېده. د ټی ښار په ۱۲۱۵ کال کی د مغل اردو لخوا ونیول شو. دغه ښار په ۱۳۶۸ کال کی د یوآن د کورنۍ ( Yuan dynasty ) پلازمېنه شوه. په ۱۴۲۱ کال کې د مینگ د کورنۍ ( Ming dynasty ) پلازمېنه شوه. او په ۱۶۴۴ کال کی د لی چخېنگ ( Li Cheng ) اردو لخوا نیول شو. دغه ښار هم د چخینگ د کورنۍ ( Qing dynasty ) حکومت په وخت کی د چین پلازمېنه وه. بېجینگ په ۱۹۱۲ کال کې د چین د جمهوریت تر تاسیسولو وروسته پلازمېنه شوه. د جاپان پوځ په ۱۹۳۷ کال کې د چین پر جهوریت برید وکړ او بېجینگ یې ونیوه. په ۱۹۴۹ کال کې د ماو څی ټونگ ( Mao Zedong ) لخوا د چین ولسي جمهوریت اعلان وشو او بېجینگ یې پلازمېنه شوه. سرچينې
|
- ↑ کينډۍ:Lexico
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil). (Subscription or UK public library membership required.)
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Figures based on 2006 statistics published in 2007 National Statistical Yearbook of China and available online at Script error: The function "Lang" does not exist. (archive). Retrieved 21 April 2009.
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ "Beijing". The Columbia Encyclopedia (6th). (2008).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ "Peking (Beijing)". Encyclopædia Britannica (Macropædia, 15th) 25.
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ "Beijing". World Book Encyclopedia. (2008). Archived 19 May 2008 at the Wayback Machine.
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Baxter, Wm. H. & Sagart, Laurent. Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil). (1.93 MB), p. 63. 2011. Retrieved 11 October 2011.
- ↑ Coblin, W. South. "A Brief History of Mandarin". Journal of the American Oriental Society 120, no. 4 (2000): 537–552. doi:10.2307/606615. کينډۍ:Jstor.
- ↑ Standardization Administration of China (SAC). "GB/T-2260: Codes for the administrative divisions of the People's Republic of China" (Microsoft Word). Archived 5 March 2004 at the Wayback Machine..
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Haw, Stephen. Beijing: A Concise History. Routledge, 2007. p. 136.
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).