بیجنګ

تړنې سمول
د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
د بېجنگ ښار
China Beijing.svg

بېجېنګ چې په چينايي ژبه (北京) لیکل کېږي او په انګلیسي يې پېکېنګ (Peking) هم بولي، د چین د ولسي جمهوریت پلازمېنه ده. دا ښار د نړۍ تر ټول  ګڼمېشتې پلازمېنه ده چې ۲۱ مېلیونه اوسېدونکي لري او شاوخوا ۱۶۴۱۰ کیلومتر مربع (۶۳۳۶ میله مربع) مساحت لري. بېجینګ د چین په شمالي برخه کې موقعیت لري، یوه شاروالي يې اداره کوي چې د ۱۶ ښاري، نیمه ښاري او کلیوالي ناحیو دولتي شورا يې مستقیم مدیریت په لاس کې لري. بېجینګ تر ډېره د هېبي ولایت سره پوله لري خو بیا يې په سوېل ختیځه برخه کې تیانجین ولایت پروت دی. دا درې واړه ولایتونه په ګډه یو ستر ښار او د چین د ملي پایتخت سیمه جوړوي.  [۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷]

بېجینګ یو نړیوال ښار او د نړۍ یو له مخکښو کلتوري، ډپلوماسي، سیاسي، سوداګریز او اقتصادي، تعلیمي، ژبې او ساینس او ټکنالوژۍ له مرکزونو څخه دی. دا ستر ښار له شانګهای وروسته د چین دویم تر ټولو ستر ښاري نفوس لري او د یاد هېواد کلتوري، تعلیمي او سیاسي مرکز دی. دلته د چین ترټولو سترې دولتي کمپنۍ مرکزونه لري او یاد ښار نړۍ د فورچون ګلوبل ۵۰۰ (Fortune Global 500) یو ستر شمېر شرکتونو ته يې ځای ورکړی دی. د ټولو داراییو په لحاظ، بېجېنګ د نړۍ د مالي بنسټونو درلودونکی څلورم ترټولو ستر ښار دی. بېجنګ د "نړۍ د میلیاردرانو پلازمېنه" ده ځکه په دې ښار تر ټولو ډېر شمېر میلیاردران اوسېږي. همدا ډول، دا ښار د هېواد د ملي لویو لارو، چټکو لارو، رېل پټلیو او لوړ سرعت رېل شبکو یو ستر مرکز دی. له ۲۰۱۰ راهیسې، د مسافرینو د تګ راتګ له اړخه د بېجېنګ پلازمېنې نړیوال هوايي ډګر د نړۍ تر ټولو بوخت (د آسیا تر ټولو بوخت) دویم هوايي ډګر دی. له ۲۰۱۶ راپديخوا د دې ښار مټرو شبکه د نړۍ تر ټولو بوخته او اوږده شبکه ده. د بېجینګ ډېکسېنګ نړیوال هوايي ډګر، په بېجینګ کې دویم نړیوال هوايي ډګر، په نړۍ کې د واحد جوړښت هوايي ډګر ټرمېنل تر ټولو ستر هغه دی. [۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵]

په ګډه د عصري او سنتی سبک معمارۍ درلودونکی بېجنیګ، د نړۍ یو تر ټولو زړو ښارونو څخه دی چې د درې زرو کلونو یو غني تاریخ لري. د چین وروستیو څلورو سترو لرغونو پلازمېنو څخه، بېجینګ له تېرو اتو پېړیو راهیسې د یاد هېواد پایتخت پاتې شوی دی، او د دویمې زریزې په ډېری موده کې د نړۍ تر ټولو ګڼمېشتی ښار و. د بېجینګ له دریېو اړخونو څخه غرونه راتاو دي او دا ښار د امپراطورۍ د اوسېدونکو لپاره په سټراټيژيکه بڼه جوړ او پراخ شوی دی، نو ځکه د امپراطورۍ د پلازمېنې لپاره يې زښته مناسب موقعیت درلود. دا ښار پخپلو شتمنو او سترو ځایونو، معبدونو، پارکونو، باغونو، زیارتونو، دیوالونو او دروازو پېژندل کېږي. پدې ښار کې د یونیسکو د نړیوال میراث اووه ځایونه شتون لري چې ټول يې مشهور سیاحتي موقعیتونه دي، لکه ممنوع ښار، د جنت یا آسمان معبد، د اوړي ماڼۍ، مینګ زیارت، ژوکودیان او د ستر دېوال او ستر کانال برخې. سېهي یوانز، د ښار د کورونو سنتي سبک، او د سېهي یوانز تر منځ نرۍ کوڅې سترې توریستي جاذبې او داسې ځایونه په بېجینګ ښار کې ډېر دي. [۱۶][۱۷][۱۸][۱۹]

د بېجېنګ ښار له ۹۱ پوهنتونونو څخه ډېری يې د آسیا-پاسیفیک او نړۍ له غوره پوهنتونو څخه ګڼل کېږي. د آسیا پاسیفیک او راپورته کېدونو هېوادونو له ډلې څخه، د سي۹ لیګ (C9 League universities) پوهنتونونو څخه دوه غوره يې په بېجېنګ کې دي (د شینهوا او پېکېنګ پوهنتونونه). د بېجینګ CBD د بېجنګ د اقتصادي پراختیا مرکز دی چې په دې سیمه کې یا ګڼې اسمان څکې ودانۍ بشپړې شوې یا يې کار روان دی. د بېجینګ ژونګوانکون سیمه د نړۍ د نړۍ د علمي او ټکنالوژيکي نوښتونو او همدا ډول کارمخکښۍ (entrepreneurship) یو مخکښ مرکز دی. له ۲۰۱۶م کال راهیسې، د طبیعت شاخص (Nature Index) لخوا بېجینګ د نړۍ د علمي څېړنو لرونکی تر ټولو ستر مرکز ګڼل شوی دی. دې ښار د ګڼو نړیوالو او ملي ورزشي سیالیو کوربه توب کړی دی، لکه د ۲۰۰۸م کال د اوړي المپیک او د ۲۰۰۸م کال د پارالمپیک لوبې. بېجېنګ لومړنی ښار دی چې هم يې د اوړي او هم يې د ژمي المپیک او هم پارالمپیک لوبو کوربه توب کړی دی. په بېجينګ کې ۱۷۵ بهرني سفارتونه او د ډېری سازمانونو مرکزونه دي، لکه د آسیا بنسټیزې پانګه اچونې بانک (AIIB)، د شانګهای د همکاریو سازمان، د ورېښمو لارې صندوق، د چین د علومو اکاډمي، د چین د انجنیرۍ اکاډمي، د چین د ټولنیزو علومو اکاډمي او د چین د سره صلیب ټولنه. [۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴][۲۵][۲۶][۲۷][۲۸]

د نوم اېښودنې لامل

په تېرو ۳۰۰۰ کلونو کې د بېجینګ ښار ګڼ نومونه لرلې دي. د بېجینګ نوم د "شمالي پلازمېنه" معني لري چې په چینايي کې 北 د شمال او 京 د پلازمېنې لپاره راځي. دا نوم په ۱۴۰۳م کال کې د مېنګ خاندان په دوران کې پدې ښار ځکه کېښودل شو چې د نانجینګ (سوېلي پلازمېنه) سره یې توپیر وشي. د بېجېنګ انګلیسي لیکل (Beijing) د چین حکومت د ۱۹۸۰مو کلونو له رسمي سندونو څخه اخیستل شوي او دا ټکی په ماندرین چینايي ژبه همدغه رقم تلفظ کېږي. پېکېنګ (Peking) ځکه ورته وايي چې په جنوبي بندري ښارګوټو کې د چین په بله لهجه دا ډول تلفظ کېږي او دا نوم هغه مهال دود شو چې اروپايي سوداګر او تبلیغیان هغې سیمې ته ولاړل. دا لهجه په منځني چین کې 京 د کجېنګ په توګه تلفط کېږي چې بیا وروسته شمالي لهجې او ورپسې عصري تلفظ داخلېږي. که څه هم نور پېکینګ دومره ډېر نه کارول کېږي، خو بیا هم د ښار ځینې زاړه ځایونه او تاسیسات په همدې نامه یادېږيو لکه د بېجینګ پلازمېنې نړیوال هوايي ډګر ته IATA کوډ PEK کارول کېږي، او د پېکېنګ پوهنتون تر اوسه خپل هغه پخوانی نوم لري. [۲۹][۳۰][۳۱][۳۲]

په چینايي ژبه بېجینګ په یوه ټکي کې دا ډول په مخففاتو لیکل کېږي (京)، چې په ښار کې د ننه د ګاډو په لمبرپلېټونو کې کارول کېږي. د بېجینګ لپاره د لاتین الفبې مخفف "BJ" دی.[۳۳]

تاریخ

پخوانی تاریخ

د پېکېنګ په ښاروالۍ کې د پخوانیو انسانانو د اوسېدنې پل د فنګشان ولسوالۍ د ژوکودیان کلي سره نږدې د ښامار هډوکۍ غونډۍ (Dragon Bone Hill) په غارونو کې پسې اخیستي شو، ځکه هلته پېکېنګ انسانان اوسېدل. د هغو غارونو څخه د ۲۳۰۰۰۰ څخه تر ۲۵۰۰۰۰ کلونو پخواني انساني پاتې شوني (فوسیل) موندل شوي دي. ۲۷۰۰۰ کاله مخکې هم هلته انسانان اوسېدل. لرغون پېژندونکو د دې ښاروالۍ په سیمه کې په نوسنګي عصر کې هم د انسانانو د مېشتېدو نښې موندلې دي، چې یوه سیمه يې هم د پېګېنګ په مرکز کې وانګفوژینګ نومېږي.[۳۴]

په بېجینګ کې لومړنی دېوال لرونکی ښار ژیچېنګ نومېده چې د ژي د دولت پلازمېنه وه او ۱۰۴۵ کاله وړاندې له مېلاد څخه جوړ شوی و. په اوسني بېجینګ کې، ژېجینګ د ګوانګانمېن په سیمه کې موقعیت لري چې د ژي چېنګ ولسوالۍ په جنوب کې پرته ده. دا سیمه وروسته د یان د دولت لخوا فتحه شوه او هغه بیا پلازمېنه ترې جوړه کړه. [۳۵][۳۶]

پخوانی امپراطوري چین

له هغه وروسته چې لومړنۍ امپراطورۍ چین یو واحد هېواد کړ، ژي چېنګ د سیمې لپاره د دولت پلازمېنه شوه. [۳۷]

اقتصاد

جغرافیه

وګړي

صنعت

تاریخ

بېجینگ ۲۰۰۰ کالونه مخکې تاسیس شو. مگر په دی وخت کی دغه ښار د ټی ( Ji ) په نوم یادېده. د ټی ښار په ۱۲۱۵ کال کی د مغل اردو لخوا ونیول شو. دغه ښار په ۱۳۶۸ کال کی د یوآن د کورنۍ ( Yuan dynasty ) پلازمېنه شوه. په ۱۴۲۱ کال کې د مینگ د کورنۍ ( Ming dynasty ) پلازمېنه شوه. او په ۱۶۴۴ کال کی د لی چخېنگ ( Li Cheng ) اردو لخوا نیول شو. دغه ښار هم د چخینگ د کورنۍ ( Qing dynasty ) حکومت په وخت کی د چین پلازمېنه وه. بېجینگ په ۱۹۱۲ کال کې د چین د جمهوریت تر تاسیسولو وروسته پلازمېنه شوه. د جاپان پوځ په ۱۹۳۷ کال کې د چین پر جهوریت برید وکړ او بېجینگ یې ونیوه. په ۱۹۴۹ کال کې د ماو څی ټونگ ( Mao Zedong ) لخوا د چین ولسي جمهوریت اعلان وشو او بېجینگ یې پلازمېنه شوه.

سرچينې

د بيجينګ اړوند


  • بیجنګ
  • Beijing-Tiananmen-68-Blumenkorb-gje.jpg
  • Beijing-Verbotene Stadt-Mittagstor-04-Tiananmen-gje.jpg
  • Beijing-Lamakloster Yonghe-58-Halle der ewigen Harmonie-gje.jpg
  • Beijing-Lamakloster Yonghe-88-Halle des unendlichen Gluecks-Dach-gje.jpg
  • Beijing-Konfuziustempel Kong Miao-68-gje.jpg
  • Beijing-Dao-Tempel Dongyue-058-Hall of wealth-gje.jpg
  • Beijing-Dao-Tempel Dongyue-042-gje.jpg
  • Beijing-34-Fahrradrikscha-2012-gje.jpg
  1. ↑ کينډۍ:Lexico
  2. ↑ Wells, John (3 April 2008). Longman Pronunciation Dictionary (الطبعة 3rd). Pearson Longman. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-4058-8118-0. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  3. ↑ China Postal Album: Showing the Postal Establishments and Postal Routes in Each Province (الطبعة 1st), Shanghai, China: Directorate General of Posts, 1907 الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  4. ↑ "Peking", د آکسفورډ انګلیسي قاموس (الطبعة 3rd), د آکسفورډ پوهنتون چاپ, September 2005 الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة); الوسيط |mode=CS1 غير صالح (مساعدة) (Subscription or UK public library membership required.)
  5. ↑ "Beijing Municipal Bureau of Statistics and NBS Survey Office in Beijing" (په انګلیسي ژبه کي). Beijing Municipal Bureau of Statistics. 23 جنوري 2019. مؤرشف من الأصل في 23 جنوري 2019. د لاسرسي‌نېټه 24 جنوري 2019. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  6. ↑ Figures based on 2006 statistics published in 2007 National Statistical Yearbook of China and available online at 2006年中国乡村人口数 中国人口与发展研究中心 (archive). Retrieved 21 April 2009.
  7. ↑ "Basic Information". Beijing Municipal Bureau of Statistics. د اصلي آرشيف څخه پر ۱۳ مارچ ۲۰۱۲ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۹ فبروري ۲۰۰۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  8. ↑ "Beijing". The Columbia Encyclopedia (6th). (2008). 
  9. ↑ . Top 100 Banks in the World.
  10. ↑ "Beijing has most Fortune 500 global HQs". Beijing Municipal People's Government. مؤرشف من الأصل في ۲۸ نومبر ۲۰۱۶. د لاسرسي‌نېټه ۲۷ نومبر ۲۰۱۶. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  11. ↑ . Beijing is 'Billionaire Capital of the World'.
  12. ↑ (په 25 February 2016 باندې). Beijing is new 'billionaire capital'. BBC News.
  13. ↑ "Year to date Passenger Traffic". Airports Council International. 23 June 2014. مؤرشف من الأصل في ۲۹ جنوري ۲۰۱۷. د لاسرسي‌نېټه ۲۶ جون ۲۰۱۴. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  14. ↑ (په 15 April 2019 باندې). What does the world's largest single-building airport terminal look like?. BBC
  15. ↑ Taylor, Alan. "Photos: The World's Largest Airport-Terminal Building - The Atlantic". www.theatlantic.com (په انګلیسي ژبه کي). د لاسرسي‌نېټه ۲۵ سپټمبر ۲۰۱۹. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  16. ↑ "Peking (Beijing)". Encyclopædia Britannica (Macropædia, 15th) 25. 
  17. ↑ "Top Ten Cities Through History". things made unthinkable. مؤرشف من الأصل في ۲۴ جون ۲۰۱۱. د لاسرسي‌نېټه ۲۸ نومبر ۲۰۱۶. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  18. ↑ "Beijing". World Book Encyclopedia. (2008). 
  19. ↑ 走进北京七大世界文化遗产 – 千龙网. qianlong.com (په چينايي ژبه کي). 18 August 2014. د اصلي آرشيف څخه پر ۲۹ نومبر ۲۰۱۴ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۱ نومبر ۲۰۱۴. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  20. ↑ 2015年北京市高校名单（共91所）. gaokao.com. 22 May 2015. مؤرشف من الأصل في ۳۰ نومبر ۲۰۱۶. د لاسرسي‌نېټه ۲۹ نومبر ۲۰۱۶. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  21. ↑ "Top 10 institutions in Beijing". www.natureindex.com. د لاسرسي‌نېټه ۲۷ سپټمبر ۲۰۲۰. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  22. ↑ "US News Best Global Universities in Beijing". US News. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  23. ↑ "Asia University Rankings". Times Higher Education (THE) (په انګلیسي ژبه کي). 28 May 2020. د لاسرسي‌نېټه ۲۷ سپټمبر ۲۰۲۰. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  24. ↑ "Emerging Economies". Times Higher Education (THE) (په انګلیسي ژبه کي). 22 January 2020. د لاسرسي‌نېټه ۱۳ سپټمبر ۲۰۲۰. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  25. ↑ Jia, Hepeng (19 September 2020). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Beijing, the seat of science capital"] (in en). Nature 585 (7826): S52–S54. doi:10.1038/d41586-020-02577-x. Bibcode: 2020Natur.585S..52J. 
  26. ↑ jknotts (25 September 2020). "Beijing Defends its Title as World's Top City for Scientific Research". www.thebeijinger.com (په انګلیسي ژبه کي). د لاسرسي‌نېټه ۲۷ سپټمبر ۲۰۲۰. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  27. ↑ "Beijing and Zhangjiakou launch joint bid to host 2022 Winter Olympic Games". insidethegames.biz. مؤرشف من الأصل في ۰۵ نومبر ۲۰۱۳. د لاسرسي‌نېټه ۰۵ نومبر ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  28. ↑ "IOC awards 2022 Winter Olympics to Beijing". The Washington Post. مؤرشف من الأصل في ۱۵ جولای ۲۰۱۷. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ اگسټ ۲۰۱۷. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  29. ↑ Hucker, Charles O. (1958). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Governmental Organization of the Ming Dynasty"]. Harvard Journal of Asiatic Studies 21: 1–66. doi:10.2307/2718619. 
  30. ↑ Lane Harris (2008). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "A 'Lasting Boon to All': A Note on the Postal Romanization of Place Names, 1896–1949"]. Twentieth Century China 34 (1): 96–109. doi:10.1353/tcc.0.0007. 
  31. ↑ Baxter, Wm. H. & Sagart, Laurent. Baxter–Sagart Old Chinese Reconstruction. د اصلي آرشيف څخه پر ۲۷ سپټمبر ۲۰۱۳ باندې. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة) (1.93 MB), p. 63. 2011. Retrieved 11 October 2011.
  32. ↑ Coblin, W. South. "A Brief History of Mandarin". Journal of the American Oriental Society 120, no. 4 (2000): 537–552. doi:10.2307/606615. کينډۍ:Jstor.
  33. ↑ Standardization Administration of China (SAC). "GB/T-2260: Codes for the administrative divisions of the People's Republic of China" (Microsoft Word). Archived 5 March 2004 at the Wayback Machine..
  34. ↑ "The Peking Man World Heritage Site at Zhoukoudian". مؤرشف من الأصل في ۰۹ مارچ ۲۰۱۳. د لاسرسي‌نېټه ۰۷ اپرېل ۲۰۰۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  35. ↑ Haw, Stephen. Beijing: A Concise History. Routledge, 2007. p. 136.
  36. ↑ "Beijing's History". China Internet Information Center. مؤرشف من الأصل في ۰۱ مې ۲۰۰۸. د لاسرسي‌نېټه ۰۱ مې ۲۰۰۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  37. ↑ Grousset, Rene (1970). The Empire of the Steppes. Rutgers University Press. د کتاب پاڼې 58. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-8135-1304-1. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=بیجنګ&oldid=275095" نه اخيستل شوی