Jump to content

بېروت

تړنې سمول
د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

بېروت د لبنان پلازمېنه او ترټولو لوی ښار دی. له ۲۰۱۴م کال راهیسې بیروت د ۲.۴ میلیون کسانو نفوس درلودونکی دی چې د شام په سیمه کې هغه په دریم لوی ښار بدلوي. دا ښار د لبنان مدیترانې ساحل په منځنۍ ټکي کې واقع ضوی دی. بېروت له ۵۰۰۰ کالو څخه ډېر وخت راهیسې مېشت ځای پاتې شوی او د فوئنیشیا یو له ډېرو غوره ښارونو څخه دی چې هغه یې په نړۍ کې یو له لرغونو ښارونو باندې بدل کړی دی (بریټوس ته مراجعه وکړئ). د بېروت لومړنۍ یادونه د مصر نوې پاچاهۍ د عمارنا لیکونو کې موندل کېږي چې له میلاد څخه مخکې ۱۴مې پېړۍ پورې اړوند دي.[۱]

بېروت د لبنان دولت مرکز دی او د لبنان په اقتصاد کې مرکزي رول لوبوي او ګڼ شمېر بانکونه او شرکتونه په دې ښار کې میشت دي. بېروت د هېواد او سیمې لپاره یو مهم سمندري بندر دی او د نړیوال کېدو څېړنیزې شبلې او د نړۍ ښارونو لخوا د بېتا + ښار په توګه درجه بندي شوی دی. بېروت د لبنان کورنۍ جګړې او د بېروت په بندر کې لویې چاودنې له امله خورا زیان ولید. د ښار کلتوري منظره په اساسي ډول له سره ورغول شوه.[۲][۳][۴][۵]

نومونه

[سمول]

د انګلیسي بېروت نوم د عربي بایروت (بیروت) لومړنۍ مخ‌لیکنه ده. د همدې نوم مخ‌لیکنه په فرانسوي کې Beyrouth ده چې ځینې وختونه د فرانسې لخوا د لبنان اشغال وخت کې کارېده. دا عربي نوم له فوئنیشیایي bēʾrūt څخه اخیستل شوی دی. دا د کنعاني او فوئنیشیایي کلمې bīʾrōt وروسته بیا bēʾrūt بدلون وو چې د «څاه» په معنا وه چې په سیمه کې د لاسرسۍ وړ اوبو جدول ته اشاره کوي. دا نوم د لومړي ځل لپاره له میلاد څخه مخکې په څوارلسمه پېړۍ کې ثابت شوی دی، چې د آمارنا لیکونو په میخي اکاډي درې ټابلو ګانو کې، هغه لیکونه چې د پاچا آمونېرا له بېروتا څخه د مصر دریم آمن هوتپ یا څلورم آمن هوتپ ته لېږل شوي دي، ذکر شوی دی. بیروتا د بېبلوس پاچا ریب-هډا په آمارنا لیکنو کې هم ذکر شوی دی.[۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱]

یونانیانو دا نوم د Bērytós (په لرغونې یوناني کې: Βηρυτός) په توګه یوناني ته بدل کړ چې رومیانو بیا هغه لاتین Berytus ته بدل کړ. کله چې دا د رومي مستعمرې وضعیت ته ورسېد، په فکري توګه بیاځلې تاسیس شو او د هغه رسمي نوم Colonia Iulia Augusta Felix Berytus ته اصلاح شو ترڅو د خپلې امپراتورۍ ملاتړي هم په کې شامل کړي.

د صلیبیانو په وخت کې، دا ښار په فرانسوي کې د Barut یا Baruth په توګه پېژندل کېده.

مخکې تاریخ

[سمول]

بېروت له ۵۰۰۰ کلونو پخوا څخه آباد شوی وو او له ډېر وخت راهیسې په دې سیمه کې مېشت ځایونو شتون درلود. د مخکې تاریخي ګڼ شمېر ځایونه د بېروت په ښاري سیمه کې کشف شوي دي چې د چقمک ډبرې ابزار په متوالي دورو کې څرګندوي چې د هغو مخینه منځنۍ پالئولیټیک او پورتنۍ پالئولیټیک دورې ته او آن د برونز دورې نیولیټیک دورې ته رسېږي.[۱۲]

لومړی بېروت (مینة الحُسن) د لوئیس بورخالتر لخوا د «بېروت ښار» (په فرانسوي کې: Beyrouth ville) په توګه لسټ شو او ویل کېږي چې د بېروت په مرکز د فرانسې سړک کې د اورینټ او باسول هوټلونو ته نږدې ساحل کې قرار لري. دا سایټ د لورټېټ لخوا په ۱۸۹۴م کال کې کشف شوه او د ګوډفروی زوموفن لخوا په ۱۹۰۰م کال کې پرې بحث وشو. له دې سایټ څخه د چقمک دبرې صنعت د Mousterain په توګه توصیف شو او د لیون د ښکلو هنرونو موزیم لخوا ساتل کېږي.[۱۳][۱۴][۱۵][۱۶]

د دوهم بېروت (ام الخطیب) سپارښتنه د بورکلټر لخوا وشوه چې د تاریک الجدیده سوېل کې وي، چېرته چې پي اي ګیګوس مس دورې د چقمک ډبرې صنعت کابو ۱۰۰ متره (۳۲۸ فوټه) د سمندر له کچې څخه پورته کشف کړ. دا سایټ په ۱۹۸۴ کې جوړ او تخریب شوی وو.[۱۷]

دریم بېروت (فورن اش-شباک) چې د Plateau Tabet په توګه ذکر شوی، ویل کېږي چې د بېروت سیند کین ساحل کې واقع شوی دی. بورکلټر سپارښتنه وکړه چې دا د دمشق سړک په لوېدیځ کې ده، که څه هم دا پرېکړه د لورین کوپلنډ له لورې تر نیوکې لاندې راغلې ده. پي اي ګیګوس په سطحه کې د نیولیټیک دورې چقمک ډبرې ابزارو یوې لړۍ سره د یوې ودانۍ پاتې شوني کشف کړل، چې د کوټې حلقې ښکارندویي کوي. آګوسټ برګي د پالش شویو تبرونو په هکله خبرې وکړې چې په دې سیمه کې هم‌ پیدا کېږي چې اوس د سیمې جوړېدو او ښاري کېدو له امله په بشپړ ډول ورک شوي‌ دي. [۱۸][۱۹]

څلورم بېروت (فورن اش-شبک، د سیند ساحل) هم د سیند کین ساحل کې او د سړک په دواړو خواوو کې د فورن اش-شباک پولیسو مرکز خوا ته د سیند په مسیر کې پروت دی چې د ښار محدوده یې مشخصه کوله. دا سیمه په سور رېګ پوښلې وه چې د کواترنر سیند د رسوباتو ښکارندویي کوي. دا سایټ د جېسویټ پلار ډیلنزېګر لخوا پیدا او د همکارو جیسویټانو ګوډېفرای زوموفېن، رائول دسکرایبس او آګوسټ برګي لخوا خپره شوه. د دې سایټ ټولګې د برګي، ډسکرایبس او بل جیسویټ پاول بوویر-لاپیر لخوا جوړې شوې دي. د منځنۍ پالیولیټيک دورې د چقمک ډبرې ډېری ابزار په سطحه او د څنګ په کندو کې چې سیند ته لوېږي، پیدا شول. هغو کې کابو ۵۰ ډوله بېلابېل دوه مخي شامل وو چې د آشیولي دورې پورې تړاو لري، ځینې له خورا ځلا سره، چې اوس د لبنان مخکني تاریخ په موزیم کې ساتل کېږي. هانري فلیش همدارنګه د Emireh یو ټکی په سایټ کې شته موادو کې پیدا کړ چې اوس د ودانیو لاندې ورک شوی دی.[۲۰][۲۱][۲۲]

پنځم بېروت (نهر بېروت، د بېروت سیند) د ډیلنزېګر لخوا کشف شو او ویل کېږي چې د سیند کین ساحل کې د توتانو ونو په یوه باغ کې، د سیند خولې ته نږدې او د ټرابلس پله او رېل پټلۍ ته نږدې پروت دی. په ماتو شویو رسوباتو کې د لېوالویئس چقمک ډبرې او هډوکي او سطحي ورته مواد موندل شوي. دا سیمه اوس د هغو پر سر جوړه شوې ده.

شپږم بېروت (پتریآرشیټ) هغه ځای وو چې د بېروت په سرپرستۍ سیمه کې د نجونو لپاره د انجیلي ښوونځي ودانۍ جوړولو په وخت کې کشف شو. دا ځای د کنعاني تیزې نیزې کشف په دلیل چې اټکل کېږي د بیبلوس تر مخکېنۍ یا منځنۍ نیولیټیک دورې پورې مخینه ولري او د ښوونځي په کتابتون کې ساتل کېږي، د پام وړ وو.[۲۳][۲۴]

اووم بېروت، د ریوولي سینما او بیبلوس سینما سایټونه چې د روه العرض سیمه کې برج ته نږدې واقع دي، دوه سیمې دي چې د لوراین کوپلنډ، پېټر وېسکامب او مارینا هایک لخوا په ۱۹۶۴م کال کې کشف شوې او د دیانا کېرکبرایډ او راجر سعیده لخوا وڅېړل شوې. یو سایټ د بیبلوس سینما موټرو تم‌ځای شاته وو او نړېدلي دیوالنه، کندې، پوړونه، سکارو ډبرې، لوښي او چقمک ډبرې یې څرګندولې. بل سایټ، د ریوولي سینما په لوېدیځ کې یوه ډبره وه، چې له درې طبقو څخه جوړه شوې وه چې د چونې ډبرې پر سر یې قرار درلود. د تیغ ټوټې او ډبلې ټوټې د تورې خاورې له لومړۍ طبقې څخه لاس ته راغلې چې د هغو په سر د برونز دورې لوښي د خړې طبقې خاورې څخه لاس ته راغلل. په پورتنۍ طبقه کې د رومي او موزائیک دورې لوښي وموندل شول. په دې سیمه کې د برونز منځنۍ دورې قبرونه وموندل شول او اټکل کېږي چې د بېروت لرغونې کیسه به د برج په سیمه کې وي.[۲۵][۲۶]

سرچينې

[سمول]
  1. ↑ "Questions & Answers: Water Supply Augmentation Project, Lebanon". The World Bank. 30 September 2016. Retrieved 20 March 2016.
  2. ↑ "The World According to GaWC 2020". GaWC – Research Network. Globalization and World Cities. خوندي شوی له the original on 6 October 2020. بياځلي په 31 August 2020.
  3. ↑ Reconstruction of Beirut Archived 16 January 2009 at the Wayback Machine., Macalester College
  4. ↑ Lebanon's Reconstruction: A Work in Progress, VOA News
  5. ↑ "Beirut: Between Memory And Desire". Worldview. خوندي شوی له the original on 3 March 2016.
  6. ↑ The New Encyclopædia Britannica (1993), Macropædia, volume 14, 15th edition, Encyclopædia Britannica Inc., Chicago.
  7. ↑ Profile of Lebanon: History, on the former website of the Lebanese Embassy of the U.S.
  8. ↑ EA 141-43.
  9. ↑ Phoenicia, in Encyclopaedia Biblica, Case Western Reserve University.
  10. ↑ کينډۍ:Cite EB1911
  11. ↑ E.g., EA 105, where he complains to the pharaoh that Beirut's king had stolen two of his merchants' ships.
  12. ↑ Under Beirut's Rubble, Remnants of 5,000 Years of Civilization– NYTimes 23 February 1997
  13. ↑ Burkhalter, L., Bibliographie préhistorique (à suivre) (List of prehistoric sites, continuation and end), Bulletin du Musée de Beyrouth. Tome VIII, 1946–1948, Beyrouth, in-4° br., 173 pages.
  14. ↑ Burkhalter L., Bibliographie préhistorique (suite et fin) (List of prehistoric sites, continuation and end), Bulletin du Musée de Beyrouth. Tome IX, 1949–1950, Beyrouth, in-4° br., 117 pages.
  15. ↑ Godefroy Zumoffen (1900). La Phénicie avant les phéniciens: l'âge de la pierre. Impr. catholique.
  16. ↑ Lorraine Copeland; P. Wescombe (1965). Inventory of Stone-Age sites in Lebanon, p. 73-75 and see fig. XVII on p. 163 for drawing by Peter. J. Wescombe of the javelin found at Beirut VI. Imprimerie Catholique.[مړه لينکونه]
  17. ↑ Lorraine Copeland; P. Wescombe (1965). Inventory of Stone-Age sites in Lebanon, p. 73-75 and see fig. XVII on p. 163 for drawing by Peter. J. Wescombe of the javelin found at Beirut VI. Imprimerie Catholique.[مړه لينکونه]
  18. ↑ Lorraine Copeland; P. Wescombe (1965). Inventory of Stone-Age sites in Lebanon, p. 73-75 and see fig. XVII on p. 163 for drawing by Peter. J. Wescombe of the javelin found at Beirut VI. Imprimerie Catholique.[مړه لينکونه]
  19. ↑ Bergy, Auguste. "La paléolithique ancien stratifié à Ras Beyrouth". Mélanges de l'Université Saint Joseph, Volume 16, 5–6, 1932.
  20. ↑ Bergy, Auguste. "La paléolithique ancien stratifié à Ras Beyrouth". Mélanges de l'Université Saint Joseph, Volume 16, 5–6, 1932.
  21. ↑ Describes, Raoul. "Quelques ateliers paléolithiques des environs de Beyrouth", Mélanges de l'Université Saint-Joseph, Volume VII, 1921.
  22. ↑ Godefroy Zumoffen (1900). La Phénicie avant les phéniciens: l'âge de la pierre. Impr. catholique.
  23. ↑ Zumoffen, Godefroy., L'âge de la Pierre en Phénicie, L'Anthropologie, Volume 8, page 272, 1898.
  24. ↑ Karge, P., Rephaim : Die Vorgeschichtliche Kultur Palästinas und Phöniziens, Paderborn (First edition), 1917–1918
  25. ↑ Lorraine Copeland; P. Wescombe (1965). Inventory of Stone-Age sites in Lebanon, p. 73-75 and see fig. XVII on p. 163 for drawing by Peter. J. Wescombe of the javelin found at Beirut VI. Imprimerie Catholique.[مړه لينکونه]
  26. ↑ Lauffray, J., Forums et monuments de Béryte, BULLETIN DU MUSEE DE BEYROUTH. Tome VII, 1944–1945, Beyrouth, in-4° br., 124 pages dont 4 de texte arabe, 29 planches hors-texte.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=بېروت&oldid=340757" نه اخيستل شوی