کلاسيکيزم
 کلاسيکيزم (انګلیسي: Classicism)په اروپا کې د اوولسمې پېړۍ د دویمې نیمایي یو ځانګړی هنري او کلتوري خوځښت دی. دا خوځښت د هنري او ادبي اثارو جوړولو پر بنسټ ولاړ دیچې د لرغوني یونان او روم د هنر څخه يې الهام اخیستی، او د دوی جمالیاتي اصولو او ارزښتونو ته راستنېدل د دوی اره موخه ده. تعریفونه[سمول]دا حرکت دقيق او ځانګړی تعريف نه لري او په مختلفو علمی کتابونو کې یې مختلف تعریفونه ذکر شوي دي. [۱] په عموم کې، کلاسیزم د لرغوني یونان یا روم د لیکوالانو او هنرمندانو او د 17 پیړۍ د فرانسې د لیکوالانو د تقلید د مینه والو نظر دی. دا ښوونځی د باروک او رومانتیزم يا خيالپانې مخالف دی. [۲] لغت او تاریخ[سمول]  د کلاسیک کلمه يو صفت دی چې ريښه يې يوناني ده او د (classicus) څخه اخيستل شوې چې د لومړۍ درجې په مانا ده. په تدریج سره، دا اصطلاح د ټولنې د لومړۍ درجې لیکوالانو ته د راجع کولو لپاره کارول کیده، دا هغه کسان دي چې په ټولګیو کې یې لیکل شوي. [۳] کله چې دوی دا کلمه په سمه توګه کاروي او د یوې ځانګړې ادبي اصطلاح په توګه یې د کارولو اراده نه لري، دا د هغه کار معنی لري چې د هر چا لخوا د یو بشپړ مثال او څرګندولو په توګه منل کیږي، او کله چې ورته کلاسیک لیکوالان یا کلاسیک هنر وویل شي، دا د لیکوالانو یا لیکوالانو معنی لري. هغه هنر چې ټول عمر يې خوښ کړی او د يوې بېلګې په توګه يې پېژني. په ټوليزه توګه د شپاړسمې پېړۍ دويمه نيمايي هغه دوره وه چې په کې د لومړي ځل لپاره د ادبي اثارو د جوړولو لپاره هر اړخيزه ادبي رسم رامنځته شو. دا دودونه او قواعد، چې داسې اصول یې درلودل چې حتی د اتلسمې پیړۍ ترپايه يې خپل اعتبار له لاسه نه دی ورکړی، د 17 پیړۍ په پیل کې د کلاسیکزم د ښوونځي د رامینځته کیدو لامل شو. [سرچينه پکارده] کلاسیک صفت د لومړي ځل لپاره د رینسانس په دوره کې د لومړي درجې لیکوالانو د ټاکلو لپاره کارول شوی و، مګر په حقیقت کې دا رومانتيک و چې د خپل هنري-کلتوري خوځښت محدوديتونو او ځانګړتیاوو په ټاکلو سره یې د کلاسیک کلمې عصري مانا ورکړه . [۴] کلاسیکزم په ایټالیا کې د رینسانس له پیل سره راڅرګند شو. د څه مودې وروسته، د ایټالیا بېلابېل ښارونه په ځانګړې توګه فلورېنس ، د لرغونو یونانیانو او رومیانو د کارونو د څیړنې، راټولولو او تقلید کولو لپاره د بشرپاله هنرمندانو لکه میشیل انجیلو ، رافیل او برونیلشي د راټولولو لپاره زانګو وګرځېد. دا تګلاره په تدريجي ډول د هنرمندانو او ليکوالانو ترمنځ عامه شوه چې د 17 پیړۍ په دویمه نیمایي کې دا یو لوی غورځنګ شو چې په فرانسه کې د لوئس XIV د واکمنۍ پرمهال او د ریچلیو په ملاتړ سره خپل اوج ته ورسید او د باروک غورځنګ سره مخالف شو. . [۵] صفتونه[سمول]کلاسيکيزم په ادب او هنر کې د دوديزم ښوونځی ګڼل کېدای شي، په ځانګړې توګه د پخوانیو یوناني او رومي لیکوالانو تقلید. د کلاسیک له نظره، د شاعر او لیکوال اصلي هنر دا دی چې هغه اصول او قواعد په بشپړ ډول مراعات کړي چې پخوانیو په خپلو اثارو کې راوړي، ترڅو د هغه کار ښکلی شي. [سرچينه پکارده] کلاسیزم په اصل کې د ښکلا او زړه راښکونکي مثالي تخلیق او بشپړتیا په لټه کې دي چې د پخوانیو هنرونو څخه الهام اخیستل کیږي. په حقیقت کې کلاسیک پوهان په خپلو کارونو کې د توازن، توازن، هماهنګۍ، هماهنګۍ، ښکلا، سادگي، منطق، روښانتیا، ریالیزم او شرافت د ایډیال د رامنځته کولو په لټه کې دي. دا باید په پام کې ونیول شي چې کلاسیکزم، د خپل معاصر طرز، باروک او وروسته رومانتیزم برعکس، چې په احساساتو او تصوراتو ولاړ دی، د دلیل او منطق پر بنسټ والړ دی. همدارنګه، کلاسیکزم د پخوانیو عادتونو او دودونو د بیا راژوندي کولو او د عیسوي عقایدو او د کلیسا قوانینو سره سمون لري. [۴] [۵] کلاسیکونه، د یو واحد نظر سره، د نظم او سادگي په لټه کې دي، کوم چې په حقیقت کې کار ته ادبي یا هنري وړتیا ورکوي. کلاسیزم تاسیس، ثبات، ژورتیا او عموميت ته لومړیتوب ورکوي او هڅه کوي عمومي حقایق وښيي چې تمه کیږي او خلک حیران نه کړي؛ له همدې امله، دا د حقیقت او ښکلا د مثالي څرګندولو سره معامله کوي. دا هم په کار کې د یووالي او یووالي د رامنځته کولو هڅه کوي. د کلاسیک اثارو روښانتیا او څرګندتیا د دوی یو له مهمو ځانګړتیاوو څخه دی، د دې لپاره چې د کار کرښې، طرز او ظاهري ځانګړتیاوې داسې وي چې یوازې د لیدونکي پام ځانته را نه وړي او هغه د کار ژورتیا ترلاسه کړي؛ له همدې امله، سینګار یوازې د ځای د خوندور او ښکلي کولو وسیله ده، او د ژورتیا اهمیت خورا ډیر دی. [۶] کلاسیک هنرمند په دې باور دی چې هر څه ویل شوي، مګر هیڅ شی په بشپړه توګه نه پوهیږي، نو حقایق باید په هره دوره کې تکرار شي. له همدې امله کلاسیکان د پخوانیو یوناني او رومي هنرمندانو تقلید کول د شرم وړ نه بولي او د دوی اثار د فکر او فکر وړ ګڼي او باور لري چې دا اثار د دوی لوستونکو لپاره نوي شیان لري. یوناني فیلسوف ارسطو د بوتیګا په کتاب کې هنر د طبیعت تقلید ګڼي او په دې باور دی چې د هنرونو ترمنځ توپیر د تقلید په ډول کې دی. همدارنګه الماني نقاد ګيتس هيډ وايي: د انسان طبيعت او د هغه د ذهن قوت هماغه دوه زره کاله مخکي وو، نو د شعر لاره بايد هماغه وي چي پخوانو په سمه توګه غوره کړې وه. [سرچينه پکارده] نقاشي او مجسمه[سمول] د رینسانس دورې کلاسیک ایټالوي انځورګران او مجسمه جوړونکي او د دوی د سټایل څخه الهام اخیستونکي، فرانسوي انځورګران او مجسمه جوړونکي، د فرانسې اکاډمۍ په ملاتړ، ډیری وختونه لرغوني مضامین غوره کوي او ارزښتونه لکه زړورتیا، اتلولۍ، عزت، پاکوالي او نیکمرغۍ څرګندوي. همدارنګه، دوی د تیاتر څخه ډیر الهام ترلاسه کوي. د لومړي ځل لپاره، انځورګر له لید څخه کار اخلي او هڅه کوي چې کار ساده او له توضیحاتو او معماونو څخه لرې کړي. ډیری او لوړ کیفیت لرونکي رنګونه اکثرا کارول کیږي، او د شیانو او مجسمو کرښې معمولا نرم او موازي وي، او د باروکو سټایل برعکس، منحني لږ لیدل کیږي. همغږي، نظم او منطق د کلاسیک اثارو د نورو ځانګړتیاوو په منځ کې یادونه کیدی شي. یو له خورا مهم کلاسیک انځورګرانو څخه نیکولاس پوسین دی (به کې او چارلس لی برون (به کې نومول شوی. مشهور مجسمه جوړونکي چې ډیری یې ایټالوي وو، مایکل انجیلو او ډوناتیلو شامل دي. د مایکل انجیلو د ډیویډ مجسمه، چې د حرکتونو همغږي ښیي، د کلاسیک دورې یو له خورا مشهور کارونو څخه دی. د 18 او 19 پیړیو په مینځ کې، دا طرز لږ څه بدل شو او د نیوکلاسیکل په نوم پیژندل شوی. [۷] [۸] کلاسیک ادبیات[سمول]دا ډول ادب د استدلال، استدلال او منطق سره اړخ لګوي او تخیل تل محدود او منظم وي. دا هم اعتدال دی. دا ډول ادبيات ساده، ښکلي او په زړه پورې دي او يو غير معمولي اتل نه لري، بلکې د يوې ډلې مخکښ خلک او استازي لري. کلاسيک او رومانتيک ( رومانتيزم ) يو له بل سره متضاد او توپير لري، خو نه ماتېدونکې اړيکې لري. د دې کارونو عروج په لرغوني یونان کې پیل شو او په 16 او 17 پیړیو کې خپل اوج ته ورسید. هغه په دې پیړۍ کې په انګلستان ، فرانسه او جرمني کې وینا کوله. اصول او قواعد[سمول]
د دې ښوونځي پدیده[سمول]نندارغالی[سمول]کلاسیک تیاتر وده وکړه او په 17 پیړۍ کې په فرانسه کې خپل اوج ته ورسید. فرانسوي ډرامه لیکونکو د کلاسیک تیاتر اصول د یونان او روم د قوانینو په حواله او الهام اخیستو سره ټاکلي. د کلاسیک تیاتر قواعد[سمول]
البته، د دې قواعدو اهمیت په تراژیدي کې خورا ډیر و، نو که دا قواعد تعقیب نه شي، په ځانګړې توګه لومړی دوه قواعد، کار به کلاسیک نه وګڼل شي. په دې توګه، شکسپیر ، چې په دوامداره توګه دا قواعد مات کړي، کلاسیک نه ګڼل [سرچينه پکارده] داسې حال کې چې مولییر اکثرا یو کلاسیک ډرامه لیکونکی ګڼل کیږي، حتی که څه هم د هغه مزاحیه د باروک لخوا خورا اغیزمنه شوې. د ترټولو لوی کلاسیک ډرامه لیکونکو په مینځ کې ، موږ کولی شو د جین ریسین او بیا پیری کارنیټ یادونه وکړو. ویکتور هوګو یو له لومړنیو فرانسوي ډرامه لیکونکو څخه و چې دا اصول یې مات کړل. تراژیدي[سمول] د کلاسیکو تراژیدیو موضوعات افسانوي یا افسانوي یا تاریخي دي او کرکټرونه یې اتلان دي. دا کرکټرونه ټول لوړ پوړي خلک دي، لکه پاچا، درباریان او لوړ رتبه امیران. کلاسیکې تراژیدونه دروند انداز لري او په ترتیب سره لیکل شوي، او وزن یې 12 دی. د دې حقیقت سره سره چې ډیری تراژیدي په زړه پورې پای ته رسیږي، یو غمجن پای د یوې تراژیدي اصلي ځانګړتیاو څخه نه دی، او ځینې تراژیدونه خوشحاله پای لري، لکه سیډ کورني . د ارسطو د اصولو له مخې، تراژیدي باید په لیدونکو کې ویره او کرکه رامنځته کړي. کاميډي[سمول]څرنګه چې کامیډي په کلاسیکه دوره کې یو فرعي ژانر ګڼل کیده، د هغې لپاره کوم ځانګړي مقررات ندي ټاکل شوي. مولیر اکثرا په خپلو ډرامو کې د تراژیدي قواعد پلي کول ترڅو کامیډي ته یو عالي او باعزته حالت ورکړي ، او له همدې امله هغه د دې دورې ترټولو کلاسیک کامیډین ګڼل کیږي. د تراژیدي برعکس، کوم چې د لوړ پوړو او عالي شخصیتونو داخلي شخړې انځوروي، کامیډي هغه سفرونه بیانوي چې په منځنیو یا ټیټو ټولنیزو طبقو کې ترسره کیږي (سوداګر، بورژوازي ، انتظار کونکي او نور). . . ) واقع کیږي او اصلي موخه یې د ټولنې عیبونه ښودل دي. د دې هدف لپاره، د کلاسیک دورې مزاحیانو د لوک سټایل کارول. کامیډي په خندا ولاړه ده او د ساتیرۍ لپاره ترسره کیږي او معمولا خوشحاله پای لري. په هرصورت، استثناوې لکه ډان جوآن مولییر تریخ پای لري. ناول[سمول]د دې حقیقت سره سره چې ناول لیکل په 17 پیړۍ کې خورا مشهور نه و او ډیری ناولونه د نامعلومو لیکوالانو لخوا خپاره شوي، پدې برخه کې نوي نوښتونه لیدل کیدی شي. کلاسیک ناولونه، ډیری وختونه د هڅونکي جریانونو تر اغیز لاندې، په دې دوره کې ډیری بدلونونه هم راوړي. په مشهور کلاسیک ناولونو کې د مادام ډی لافایټ (فرانسوي ژبه: Madame de La Fayette)کارونه شامل دي په ځانګړې توګه مس کلیو (فرانسوي ژبه: La Princesse de Clèves)نوم يادولی شو. [۱۲] [۱۳] موسیقي[سمول]کلاسیکپالونکي[سمول]د یوناني لرغونو لیکوالانو اثار او د 17 پېړۍ د مشهور فرانسوي ليکوالو اثار لکه ژان دی لا فونټین ، پاسکل ، ریسین او سیارني کلاسيک اثار دي. سرچينې[سمول]
|