هګۍ

هګۍ د چرګ سپرم حجره ده ( هګۍ ) او معمولا بیضوي شکل لري، چې په بیولوژیکي ډول د تکثیر لپاره ایښودل کیږي او د انسانانو لپاره د خوړو سرچینه ګڼل کیږي. د هګۍ د جوړولو پروسه 24 ساعته وخت نیسي، نو یوه چرګه کولی شي په ورځ کې یوازې 1 هګۍ ورکړي.

چرګان او نور هګۍ اچوونکي مخلوقات په ټوله نړۍ کې په پراخه کچه ساتل کیږي، او د هګیو ډله ایز تولید یو نړیوال صنعت دی. په 2009 کې، اټکل شوی و چې په ټوله نړۍ کې د 6.4 ملیارد چرګانو څخه 62.1 ملیون ټنه هګۍ تولید شوي. ^[۱]

د ملګرو ملتونو د خوړو او کرنې سازمان (FAO) ویلي چې په ۲۰۱۵ کال کې د هګیو تولید ۷۰.۴ میلیون ټنو ته رسېدلی دی.

هګۍ د مختلفو ډولونو ښځینه حیواناتو لخوا ایښودل کیږي، پشمول مرغان، حشرات، امفیبیان ، ځینې تی لرونکي او کبان ، او ډیری یې د زرګونو کلونو لپاره د انسانانو لخوا خوړل شوي. د مرغانو او حشراتو هګۍ د محافظوي هګۍ پوستکي، البومین (د هګۍ سپینه) او ویټیلس (د هګۍ ژیړ) څخه جوړه ده چې په مختلفو پتلی غشا کې شتون لري. هګۍ تر ټولو زیات مصرف شوي هګۍ دي. نورې هګۍ، په شمول د مرغۍ او کویل هم خوړل کیږي. د کب هګۍ د رو او کیویار په نوم یادیږي.

د هګۍ ژېړ او ټوله هګۍ د پام وړ پروټین او کولین ذخیره کوي، او په پراخه توګه په پخلی کې کارول کیږي. د دې پروټین مینځپانګې له امله، USDA پخوا هګۍ د غوښې په توګه د خوړو لارښود پیرامیډ (اوس MyPlate) کې طبقه بندي کړې. د هګیو د تغذیې ارزښت سره سره، ځینې احتمالي روغتیا ستونزې د دوی د کولیسټرول مینځپانګې، سالمونیلا ککړتیا، او د هګیو پروټین حساسیت څخه رامینځته کیږي.

چرګان او نور هګۍ اچوونکي څاروي په ټوله نړۍ کې په پراخه کچه ساتل کیږي، او د هګیو ډله ایز تولید یو نړیوال صنعت دی. په 2009 کې، په ټوله نړۍ کې شاوخوا 62.1 ملیون ټنه هګۍ تولید شوي چې د نږدې 6.4 ملیارد چرګانو له ټولیز رمې څخه دي. د غوښتنې او توقعاتو کې د سیمه ایزو بدلونونو مسلې شتون لري، او همدارنګه د ډله ایز تولید میتودونو په اړه روانې بحثونه. په 2012 کې، اروپايي اتحادیې د بیټرۍ چرګانو فارم منع کړ.

تاریخ

د مرغانو هګۍ له تاریخي زمانې راهیسې د ښکار په ټولنو او په وروستیو کلتورونو کې چې مرغۍ یې پاللې وې، خورا ارزښتناکه خواړه بلل شوي دي. چرګ شاید د هګیو له امله پالل شوي وي (له اصلي ځنګلي چرګانو څخه د سویل ختیځ آسیا او د هند نیمه وچو سیمو ته) د 7500 BC څخه دمخه. چرګان د ۱۵۰۰ ق م په شاوخوا کې سمر او مصر ته معرفي شول او د ۸۰۰ ق م په شاوخوا کې یونان ته ورسیدل، چیرته چې بټیل د هګیو اصلي سرچینه وه. د مصر په تیبس کې، د حرامهیب مقبره چې د 1420 BCE څخه تاریخ لري، یو سړی ښیې چې د شترمرغ هګیو کڅوړې او نورې لویې هګۍ، شاید د پیلیکان څخه، د نذرانې په توګه. په لرغوني روم کې، هګۍ د مختلفو میتودونو په کارولو سره ساتل کیدې، او خواړه اکثرا د هګیو سره پیل کیدل. رومیانو د خپلو پلیټونو مرمۍ ټوټې کړې ترڅو د بدو روحونو د پټېدو مخه ونيسي، . په منځنیو پیړیو کې ، هګۍ د بډايه خوړو له جملې ګڼل کېده او له همدې کبله په روژه کې يې استعمال منع شوی و. ^[۲]

هګۍ د تیزابي جوس سره مخلوط شوي په 17 پېړۍ کې په فرانسه کې مشهورې وې. دا ممکن د لیمو کرډ اصل وي. ^[۳]

د وچې هګۍ صنعت په 19 پیړۍ کې وده وکړه، مخکې له دې چې د منجمد هګۍ صنعت وده ومومي. په 1878 کې، د میسوري په سینټ لوئس کې یوه شرکت د وچولو پروسه وکاروله ترڅو د هګیو ژیړ او سپین د سپک نسواري خواړو په څیر ماده بدل کړي. د وچو هګیو تولید د دویمې نړیوالې جګړې په جریان کې د متحده ایالاتو د وسله والو ځواکونو او د هغه د متحدینو لخوا د کارولو لپاره د پام وړ زیات شو. ^[۴]

په 1911 کې، د هګیو کارتن د جوزف کویل لخوا په سمیټرز، برتانوي کولمبیا کې اختراع شو ترڅو د بلکلي دره کې د یو بزګر او د الډرمیر هوټل مالک ترمنځ د مات شوي هګیو په اړه شخړې حل کړي. د هګیو لومړني کارتنونه د کاغذ څخه جوړ شوي وو. ^[۵]

ډولونه

هګۍ یو عام خواړه دي او یو له خورا متنوع موادو څخه دی چې په پخلی کې کارول کیږي. دوی د عصري خواړو صنعت په ډیری څانګو کې مهم دي. ^[۶]

د الوتونکو هګۍ تر ټولو زیات کارول کیږي هګۍ، د مرغۍ او د غوز هګۍ دي. وړې هګۍ، لکه د کوټې هګۍ، کله ناکله په لویدیځو هیوادونو کې د خوندورې په توګه کارول کیږي. هګۍ د آسیا په ډیری برخو لکه چین او تایلینډ کې یو عام ورځني خواړه دي، ځکه چې د آسیا تولید په 2013 کې د ټولې نړۍ 59٪ برابروي. ^[۷]

د لوی مرغۍ هګۍ، شترمرغ، یوازې د ځانګړي لوکس خواړو په توګه کارول کیږي. هګۍ په انګلستان او همدارنګه په ځینو سکینډینیوینیا هیوادونو کې، په ځانګړې توګه ناروې کې یو خوندور ګڼل کیږي. په ځینو افریقایي هیوادونو کې هندي هګۍ په بازارونو کې په ځانګړې توګه د هر کال په پسرلي کې لیدل کیږي. د فیزنټ هګۍ او اموی هګۍ د خوړو وړ دي، مګر لږ په اسانۍ سره شتون لري؛ ځینې وختونه دوی دا د کروندګرو، د چرګانو له بزګرانو یا لوکس پلورونکو څخه ترلاسه کوي. په ډیری هیوادونو کې، وحشي هګۍ د قوانینو لخوا خوندي شوي چې د دوی راټولول یا پلور منع کوي، یا یوازې د کال په ځینو وختونو کې د دوی راټولولو اجازه ورکوي. ^[۸]

صفتونه

د هګۍ وزن په اوسط ډول 58 ګرامه دی، د هغې د پوستکي پرته. د هګۍ خولۍ شاوخوا نیم ملی متره ضخامت لري او 90٪ یې کلسیم کاربونیټ لري . د هګۍ رنګ د چرګانو په نسل پورې اړه لري او معمولا سپین یا نسواري وي. اراکانا شنه / نیلي هګۍ اچوي. ^[۹]

د خوړو سرچینه

هګۍ د انسان د بدن لپاره د پروټین ، ویټامینونو او اړینو منرالونو ښه سرچینه ده. هګۍ د بدن ټول اړین امینو اسیدونه لري او د هګۍ شاوخوا 5.12٪ پروټین لري. یوه هګۍ د یو بالغ سړي د ورځنۍ انرژي اړتیا 3٪ او د یوې بالغې میرمنې د ورځني انرژي اړتیا 4٪ چمتو کوي. هګۍ د ویټامین سي پرته د بدن ډیری ویټامینونه لري. هګۍ په کاربوهایډریټ کې خورا کم دي او د غذایی فایبر نلري. 10.8% هګۍ د غوړو څخه جوړه شوې ده، چې په ژیړ کې وي، او د 0.05% څخه کم په سپین کې وي. د څیړنې له مخې، د هګیو 11٪ غوړ اسیدونه polyunsaturated fatty acids (د څو ډبل بانډونو سره)، 44٪ monounsaturated fatty acids (د یو ډبل بانډ سره)، او 29٪ saturated fatty acids دي. کولیسټرول او لیسیټین هغه غوړ مواد دي چې د هګۍ په ژیړ کې موندل کیږي او د بدن د حجرو جوړښت او فعالیت لپاره اړین دي. کولیسټرول د بدن د حجرو غشا انعطاف او تحرک ساتي. دا د غوړو موادو یوه برخه ده چې پوستکي نرموي. د هګیو سره جوړ شوي یو له خورا مشهور خواړو څخه نیمرو دی. ^[۱۰]

تولید

په کال کې په کیلوګرامو کې د هر سړي د هګیو مصرف نړیواله نقشه. (۲۰۱۸) ^[۱۱]

↑ Outlook for egg production WATT Ag Net – Watt Publishing Co
↑ McGee, Harold (2004). McGee on Food and Cooking. Hodder and Stoughton. p. 70. ISBN 978-0-340-83149-6.
↑ Brothwell, Don R.; Patricia Brothwell (1997). Food in Antiquity: A Survey of the Diet of Early Peoples. Johns Hopkins University Press. pp. 54–55. ISBN 978-0-8018-5740-9.
↑ Stadelman, William (1995). Egg Science and Technology. Haworth Press. pp. 221–223. ISBN 978-1-56022-854-7.
↑ "آرشیف کاپي". خوندي شوی له the original on 15 September 2008. بياځلي په 17 November 2022. {{cite news}}: Unknown parameter |Date= ignored (|date= suggested) (help); Unknown parameter |Publisher= ignored (|publisher= suggested) (help); Unknown parameter |Title= ignored (|title= suggested) (help)
↑ Montagne, Prosper (2001). Larousse Gastronomique. Clarkson Potter. pp. 447–448. ISBN 978-0-609-60971-2.
↑ "Global Poultry Trends 2014: Rapid Growth in Asia's Egg Output". The Poultry Site. 6 May 2015. خوندي شوی له the original on 10 August 2016. بياځلي په 12 June 2016.
↑ Stadelman, William (1995). Egg Science and Technology. Haworth Press. p. 1. ISBN 978-1-56022-854-7.
↑ https://de.wikipedia.org/wiki/Hühnerei
↑ http://www.asriran.com/fa/news/72257/ارزش-های-غذایی-تخم-مرغ
↑ Ritchie, Hannah. "Meat and Dairy Production". {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)

[1] Outlook for egg production WATT Ag Net – Watt Publishing Co

[McGeep70-2] McGee, Harold (2004). McGee on Food and Cooking. Hodder and Stoughton. p. 70. ISBN 978-0-340-83149-6.

[Brothwell-3] Brothwell, Don R.; Patricia Brothwell (1997). Food in Antiquity: A Survey of the Diet of Early Peoples. Johns Hopkins University Press. pp. 54–55. ISBN 978-0-8018-5740-9.

[Stadelman221-4] Stadelman, William (1995). Egg Science and Technology. Haworth Press. pp. 221–223. ISBN 978-1-56022-854-7.

[5] "آرشیف کاپي". خوندي شوی له the original on 15 September 2008. بياځلي په 17 November 2022. {{cite news}}: Unknown parameter |Date= ignored (|date= suggested) (help); Unknown parameter |Publisher= ignored (|publisher= suggested) (help); Unknown parameter |Title= ignored (|title= suggested) (help)

[Larousse-6] Montagne, Prosper (2001). Larousse Gastronomique. Clarkson Potter. pp. 447–448. ISBN 978-0-609-60971-2.

[7] "Global Poultry Trends 2014: Rapid Growth in Asia's Egg Output". The Poultry Site. 6 May 2015. خوندي شوی له the original on 10 August 2016. بياځلي په 12 June 2016.

[Stadelman001-8] Stadelman, William (1995). Egg Science and Technology. Haworth Press. p. 1. ISBN 978-1-56022-854-7.

[9] ttps://de.wikipedia.org/wiki/Hühnerei

[10] ttp://www.asriran.com/fa/news/72257/ارزش-های-غذایی-تخم-مرغ

[11] Ritchie, Hannah. "Meat and Dairy Production". {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]