هنر تاريخ څېړنې

لاندي لیک مضمون د هنر تاريخې څېړنې او مطالعې په اړه دی په اړه دي. د هنر تاریخ لپاره د د هنر تاريخ وګورئ.

ونوس میلو، در موزه لوور

د غربي هنر شاليد منځنۍ پېړيو هنر رنسانس ميناريزم باروک نيو کلاسيکيزم خیال پالنه رېښتينيزم نووال هممهال د هنر تاریخ مطالعه ( انګلیسي: Art History )، د بشری علومو یو له هغو څانګو څخه دی چې په بصری کلتور کې د څیړنې سره معامله کوي. د هنر تاریخ موخه دا ده چې په مختلفو ټولنو کې د بصری کلتور رول وپیژني او د خلکو او کلتورونو په اړه لازیات پوهه ترلاسه کړي چې دا هنر پخپله د هراړخیز ازموینې له لارې رامینځته شوی. د بصری کلتور په ساحه کې نه یوازې د انځورګرانو، مجسمو جوړونکو، چاپګرانو او معمارانو تخلیق شامل دي، بلکې ډیری نور تولیدات (لکه عکسونه، فلمونه، د اعلاناتو ډیزاین، آرائشی شیان، او نور). د دې اثارو له مطالعې او څېړڼې سره په دې پوهيږو چې هنرونه څنګه او کله رامنځته شوي او په بېلابېلو وختونو او ځايونو کې د ځايي خلکو لپاره په کومو ماناګانو کارول شوي دي. د هنر تاريخ څېړنه د بېلابېلو هنر لرونکو ټولنو د کلتورونو مطالعه ده چې د دوی د هنر په کارونو کې څرګندیږي. د هنر تاریخ پوهان د هنر مختلفې دورې پرتله کوي؛ لکه د منځنۍ دورې هنر د رینیسانس سره پرتله کول. د کلتورونو دا تاریخ د دوی په هنر کې په بیلابیلو لارو ښودل شوی. د هرې دورې د هنر مطالعه د جامو، معمارۍ، مذهب او سپورت په معاینه کولو سره ترسره کیدی شي. د هغو کارونو سره چې ډیر بصري اړخ لري؛ لکه نقاشي، نقاشي، مجسمه. د هنر تاریخي کرونولوژي پليني او د لرغوني هنر تاریخ د هنر تاریخ د پخوانیو وختونو د انځورګرانو او مجسمه جوړوونکو د ژوند او کارونو په بیانولو سره پیل شو. د هنر ترټولو پخوانی اوسنی تاریخ د پلیني لخوا لیکل شوی. (شاوخوا 70 AD) هغه د لرغوني یونان او روم هنر او هنرمندانو ته په خپل لوی اوه دېرش جلده کار کې د طبیعي تاریخ په نوم فصلونه ځانګړي کړل. د ځینو یوناني آثارو پر بنسټ - چې نور شتون نلري - پلیني په دې باور و چې د طبیعت تقلید د څو پیړیو په اوږدو کې د تکامل له مرحلو څخه تېر شو او د هغه په وخت کې خپل اوج ته ورسید. د وازاري او هنرمند ژوندلیکونه وروسته، د ایټالیا رینسانس د خپلو لاسته راوړنو په بیاکتنه کې د پلینی ماډل ته راستون شو. ګیبرتي ابتکار و، خو بنسټیز کار یې د وساري له خوا ترسره شو. هغه په (۱۵۵۰ م) کتاب کې د هنرمندانو ژوندلیکونه په لرغوني یونان او روم کې د هنرونو د ودې او زوال بهیر او بیا د دوی د تجدید او پرمختګ بهیر له جیوتو څخه مایکل انجیلو ته څیړلی دی. د پلیني په څیر، واساري خپل تاریخي څیړنه د طبیعي ارزښتونو په اړه جوړه کړه، مګر هغه د هنر د پراختیا بڼه پخپله د هنر له جوهر څخه راټیټه کړه. هغه د ژوندیو موجوداتو د زیږون، بلوغ او زوال پړاوونه د هنر د تکامل د تشریح لپاره د نمونې په توګه وګڼل. وروسته، لیکوالانو لکه مانډر (په هالنډ کې )، بالیون او بلوري (په ایټالیا کې) او زاندرارټ (په آلمان کې) د واساري د تیورۍ پر بنسټ د هنر تاریخ مقالې لیکلي. ځینې تاریخپوهان، په ډیزاین کې د رافیل په لوړتیا ټینګار کوي او په رنګ کې ټیکین ، هغه ځانګړي امتیاز تر پوښتنې لاندې راولي چې واساري مایکل انجیلو ته ورکړ. په دې برخه کې اکاډمۍ، راټولونکو او د هنر تاریخ پوهانو د پخوانیو لویو ماسټرانو په اړه تاریخي معلومات اضافه کړل. وینکلمن او هنري څېړنه د اتلسمې پېړۍ په منځ کې، کله چې د هنرونو د زوال بحران او د حل د موندلو اړتیا احساس شوه، وینکلمن (د آلمان د هنر تاریخ پوه او لرغونپوه) د یوناني هنر اصلي اصولو ته په راستنیدو سره د ستونزې حل وموند. په "د لرغونو هنرونو تاریخ" (1764) کې، هغه د هنرونو د زیږون، بلوغت او زوال طبیعي بهیر په جلا توګه بحث کړی. د هغه په اند، د یونان کلاسیک هنر او د ایټالوی رینیسانس هنر سادگي او پاکوالی د پرمختګ لپاره مناسب و، مګر وروسته له دې چې د وروستیو دورونو بشپړ او پیچلي هنرونه په خپل خیټه کې د خورا پیچلتیا او ښکلا تخمونه واچول، دوی په استبدادي سیاسي سیسټمونو کې ویجاړ شول (لکه د لوئس XIV سلطنت). په دې توګه، وینکلمن د هنر پرمختګ د هغه د موروثي او داخلي ځواکونو پایله ګڼله، مګر د پخوانیو تاریخ لیکونکو سره د هغه توپیر دا و چې هغه خپل کتاب د هنر تاریخ ته ځانګړی کړی - نه د هنرمندانو د ژوند تاریخ. هغه مجسمه او نقاشي د ملت د روح تر ټولو اصلي څرګندونه ګڼلې ده. دا بصیرت وروسته د هیګل د تاریخ د فلسفې (تاریخ د نړیوال روح د پیژندنې په توګه) له لارې پیاوړې شو او د آلمان په ژبو هیوادونو کې د هنري تاریخي پیژندنې د پراختیا لامل شو (دا بې دلیله نه وه چې د هنر تاریخ ساحه په لومړي ځل د آلمان او اتریش په پوهنتونونو کې رسمي شوه). په نولسمو او شلمو پېړیو کې د نولسمې پیړۍ په پیل کې، د رومانتيک په راتګ سره، چې د هنر موخه یې د هنرمند د انفرادي احساساتو او افکارو بیان ګڼله، د تاریخ پوهانو نظر بدل شو. د سویس تاریخ لیکونکي جیکب بورخاردټ عصري نړۍ ته په رومانتيک او بدبینه نظر کتل او په هغه کې یې د کلتوري او معنوي ارزښتونو انعطاف لیدل. د کتاب په لیکلو سره "په ایټالیا کې د ریناسانس تمدن" (1860)، هغه یو له لومړیو څخه و چې په کلتوري شرایطو کې یې هنر مطالعه کړ. هغه په دې باور و، چې د رنسانس انسان د "روحاني انسان" په توګه د خپل وجود څخه خبر شو، په داسې حال کې چې تر هغه وخته مخکې، انسان ځان یوازې د نژاد، قبیلې، ټولنې او کورنۍ غړی ګڼل. په هغه کلونو کې چې په فرانسه کې د رومانتيک ضد رجحانات په زیاتیدو وو، د فرانسوي تاریخ لیکونکي او نقاد هیپولیټ ټین د "هنر په کار کې د چاپیریال فکتورونو اغیزې ټاکلو" نظریه وړاندیز کړه. هغه په خپل کتاب "د هنر فلسفه" (1865) کې، د هنر تاریخ د بوټانو سره پرتله کړی: لکه څنګه چې د فزیکي تودوخې بدلونونه د دې یا دې ډول نبات بڼه ټاکي، یو ډول اخلاقي حرارت هم شتون لري چې بدلونونه د دې یا دې ډول هنر بڼه ټاکي. تان د مثبتیت فلسفه د هنر ډګر ته راوړه او په خپلو لیکنو سره یې د ریالیزم او فطرتیزم خوځښتونه خورا اغیزمن کړل. د نولسمې پیړۍ په پای کې، د لویدیځ تمدن د پرمختګ په اړه د باور له کمزورتیا سره، د هنر په تاریخ کې نوې نظریې راڅرګندې شوې. د تاثیراتو او د "خالص لید" جمالیات په څیر حرکتونو څخه اغیزمن شوي، تاریخ پوهانو د شکل تحلیل پر بنسټ خپلې څیړنې ترسره کړې. د اتریش تاریخ لیکونکی الیس ریګیل د وخت په تیریدو سره د طرز بدلون د بدلون لپاره د انسان د طبیعي غوښتنې پایله ګڼلې. د هغه اصلي نظر په خپلو کتابونو کې د "د سجاوٹ تاریخ" (1893 میلادي) په ګډون دا و چې په مختلفو ځایونو او دورو کې منل شوي سټایلونه د "جوړولو لارښوونه" منعکس کوي، حتی که په لنډه توګه وي، نو له همدې امله د هنر په تاریخ کې د پرمختګ او زوال بحث بې معنی او بې معنی دی (د دې تیورۍ اغیز د هغه د کینیټر 20 پیړۍ په یو شمیر کې لیدل کیدی شي). په خپلو لیکنو کې، سویس هینریچ وولفلین هڅه وکړه چې د تکامل اصولو سره د سټایل اطاعت وښيي. هغه په "کلاسیک هنر" (۱۸۹۹) کتاب کې د ایټالوی رینیسانس نقاشۍ او مجسمې په معاینه کولو سره د سټایل تحلیل لپاره معیارونه چمتو کړل او دا معیارونه یې په بشپړ ډول په "د هنر تاریخ اصول" (1915) کې پراخه کړل. د دې کتاب موضوع د بیالبیلو بصری ترتیباتو پر بنسټ د رینیسانس هنر او باروک هنر ترمنځ توپیر څیړل دي. هغه متقابل مفکورې چې د هغه لخوا بحث شوي عبارت دي له: خطي / انځورګري، فلیټ / داخلي جوړښت، تړل / خلاص بڼه، ضرب / یووالي، د کار د موضوع د وضاحت / وضاحت نشتوالی. د وولفلین دا اصطلاحات وروسته د هر ډول نمایشي نقاشۍ په رسمي تحلیل کې عام شول. ریګیل، وولفلین او بیرینسن (امریکایي تاریخ لیکونکي) په 19 پیړۍ کې مشهور رواني ساینس د سټایل مطالعاتو کې کارولی و، مګر فرانسوي هنري فاسیون د هنر تاریخ د طبیعت بیولوژیکي پوهاوی سره رسمي روش ته نوی لار ورکړه. په خپل کتاب "لویدیځ هنر" (1938 AD) کې چې د رومنسک هنر او ګوتیک هنر په اړه یوه څیړنه وه، هغه د هنري خلاقیت په تخنیکي اړخونو ټینګار وکړ او دا چې هنرمند څنګه د خپلو کاري موادو امکاناتو او محدودیتونو ته ځواب ووایی. د شلمې پیړۍ په لومړیو لسیزو کې، د "هنر ساینس" د خپلواکۍ ادعا ډیری بحثونه رامینځته کړل. پوښتنه دا وه چې ایا دا ممکنه ده چې د هنر کار له تاریخي شرایطو څخه بهر یوازې د فارم پراساس وڅیړل شي. ابي واربرګ (جرمني مورخ) د رینسانس هنر په اړه د وولفلین رسمي تحلیل ناکافي وګاڼه او هڅه یې وکړه چې دا هنر د هغه وخت د فکري تاریخ په تړاو تشریح کړي. ده خپله ډېره ليکنه نه ده پرېښې، خو د پښتو څېړونکو لپاره يې ډېر اسناد برابر کړي دي. په خپلو لیکنو کې، فرانسوي تاریخ پوه ایمیل مال ، د هنر په کارونو کې د موضوع په اهمیت ټینګار وکړ. اړوندې پوښتنې جمالیات د هنر بیاکتنې د هنر تاریخ د الفا نسخه سرچينې ويکپېډيا ګډونوال«Art history»انګليسي ويکيپېډيا ۲۷ نومبر ۲۰۱۸. بهرنۍ لینک