د عصري انسانانو وروستی افریقایي اصل ونسب

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
د ډبرې دوره
↑ مخکې له انسانه دوره (پليوسين)

د ډبرو لرغونې دوره

د ډبرې زړه لرغونې دوره
د ډبرې وروستۍ لرغونې دوره
هومو
د لومړیو انسانانو له خوا د اور کنټرول
ډبرينې وسيلې
د ډبرې منځنۍ لرغونې دوره
د ډبرو منځنۍ دوره
نيانډرټال
لومړنی عصري انسان
د عصري انسانانو وروستی افریقایي اصل ونسب
د ډبرې مخکنۍ لرغونې دوره
د ډبرې وروستنۍ لرغونې دوره
په چلندیزو ځانګړتیاوو کې عصریتوب, نېزه غورځوونکی,
Origin of the domestic dog

Epipaleolithic
د ډبرو منځنۍ دوره

Microliths, Bow, کانو
فرهنگ ناتوفی
دوره خیامی
Tahunian
Heavy Neolithic
Shepherd Neolithic
Trihedral Neolithic
له کولالۍ دمخه د ډبرو نوې دوره

د ډبرو نوې دوره

انقلاب نوسنگی,
اېلَونه
د ډبرو نوې دوره
کولالي
↓ د مسو دوره
width خبرې اترې سمونه
په پالیوانتروپولوژي کې، د عصري انسانانو وروستی افریقایي اصل ونسب، چې د "افريقا څخه بهر" تیوري (OOA)، وروستۍ یو-اصله فرضیه (RSOH)، د ځایناستي فرضیه، یا د وروستي افریقایي اصل ماډل (RAO) په نوم هم یادېږي، د جغرافیائي اصل ماډل او  د اناتومي  له پلوه، د عصري انسانانو (هومو ساپینز) د لومړنی مهاجرت ترټولو برلاسې نمونه ده. دا د افریقا څخه بهر د هومي نینز له لومړنی پراختیا څخه وروسته، چې د هومو ایریکتس او بیا هومو نیاندرتالینسیس له خوا بشپړ شوي.  [۱][۲]

دا ماډل په تیکسانومیک مفهوم کې د هومو ساپینز د "واحد اصل" وړاندیز کوي، چې په نورو سیمو کې له اناتوميک اړخه عصري د موازی تکامل ځانګړنې په نظر کې نه نیسي، مګر په اروپا او آسیا کې د هومو ساپینز (H. sapiens) او لرغونو انسانانو ترمنځ مضاعف ترکیب په نظر کې نیسي. ډېری اټکل کوي چې، هومو ساپینز د افریقا په ښکر (Horn)  کې د ۳۰۰۰۰۰ او ۲۰۰۰۰۰ کلونو تر منځ وده کړې. "وروستي افریقایي اصل" ماډل وړاندیز کوي چې ټول عصري غیر افریقایي نفوس په اساسي توګه د هومو ساپینز له نوعې څخه رامنځته شوی چې له هغه وخت وروسته یي افریقا پرېښې ده. [۳][۴]کينډۍ:R/superscript[۵]

عصري انسانان لږترلږه "له افریقا بهر" څو ځله تیت شوي دي، چې ممکن ۲۷۰۰۰۰ کاله د مخه پیل شوی وي چې په هغه کې ۲۱۵۰۰۰ کاله وړاندې د یونان او، ۱۳۰۰۰ څخه تر ۱۱۵۰۰۰ کاله د مخه د شمالي افریقا او د البانیا ټاپووزمې له لارې تیتوالی شامل دي. داسې ښکاري چې د لومړنۍ څپې ډیری مړه شوي او یا ۸۰۰۰۰ کاله دې بېرته شاتګ کړی وي.  [۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱]

د افریقا څخه بهر خورا مهمه "وروستۍ" څپه شاوخوا ۷۰۰۰۰ – ۵۰۰۰۰ کاله وړنداې د  "سویلي مسیر" له لارې پېښه شوې، چې ۵۰۰۰۰ – ۶۵۰۰۰ کلونه د مخه د آسیا په ساحلي سیمو کې چې تر آسترالیا پورې رسېږي، په چټکۍ سره مېشت شوي دي (ځینې څېړونکي د آسټرالیا پخوانۍ نېټه او هلته د رسیدلو انسانانو مېشتېدل، ۵۰۰۰۰ کاله دمخه تر پوښتنې لاندې راولي. په داسې حال کې چې نورو وړاندیز کړی چې د آسټرلیا دا لومړي مېشته وګړي، ممکن د افریقا څخه د وروستۍ کډوالۍ د  دمخه د وړاندې خوځښت استازيتوب وکړي او په دې توګه د سیمې د وروستیو اوسیدونکو لپاره اجداد نه حسابېږي) په داسې حال کې چې اروپا د یوې مخکینۍ څپې په واسطه، مېشته شوې چې لږترلږه ۵۵۰۰۰ کاله دمخه په نږدې ختیځ او اروپا کې ځای پر ځای شوي دي.[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۱][۲۴]

په ۲۰۱۰مه لسیزه کې، د نفوسو جینیتیکي څېړنو د نسل د اصلاح )پیوند) شواهد کشف کړل چې په یوریشیا ( آسیا او اروپا)، اقیانوسیه او افریقا کې د هومو ساپینز او لرغونو انسانانو تر منځ پېښ شوي، چې دا په ګوته کوي چې د نفوسو عصري ډلې، په داسې حال کې چې ډېری یې د لومړني همو ساپینز څخه ریښې اخلي، لږ پراختیا لري او د لرغونو انسانانو  د سیمه ییزو ډولونو څخه په میراث پاتې شوي دي. [۲۵][۲۶][۲۷]

وړاندیز شوې څپې[سمول]

د افریقا وروستي اصل، "یا له افریقا  څخه بهر۲" له اناتومیک اړخه له افریقا څخه بهر د عصري انسانانو (هومو ساپینز) په کډوالۍ دلالت کوي چې له  ۳۰۰۰۰۰  څخه تر ۲۰۰۰۰۰ کلونه وړاندې را څرګند شول. برعکس، "له افریقا څخه بهر۱" چې له افریقا څخه یوریشیا ته د لرغونو انسانانو په کډاوالۍ دلالت کوي چې په اټکلي ډول  ۱.۸ څخه ۰.۵ ملیونه کاله وړاندې ترسره شو. [۲۸]

اومو-کوبېش ۱ (اومو۱) چې له سویلي ایتوپیا څخه لاس ته راغلی، د اناتومي له اړخه د هومو ساپینز تر ټولو پخوانی سکلېټ دی چې اوس مهال د (۱۹۶ ± کا) په نوم پېژندل کېږي.

د ۲۱ مې پیړۍ له پیل راهیسې، د "وروستي واحد-اصل" د کډوالۍ انځور خورا پېچلی شوی، چې نه یوازې د عصري- لرغوني ترکیب د کشف له امله دی او د ډیریدونکو شواهدو له امله چې "له افریقا څخه بهر وروستۍ" کډوالي په اوږده موده کې د څو شمېرڅپو په ترځ کې تیت شوې. له ۲۰۱۰ زکال راهیسې، له اناتومیک اړه د عصري انسانانو د کډوالۍ په اړه د تیتوالي دوه لارې منل شوې دي چې: "شمالي مسیر" (د نېل له وادې او سنا دښتې څخه) او "سویلي مسیر" څخه چې د باب الامنداب له تنګي څخه تېرېږي.

  • پوست او نور. (۲۰۱۷) وړاندیز کوي چې لومړني هومو ساپینز، یا "په افریقا کې بله نوع چې له موږ سره نږدې تړاو لري ،" ښایي شاوخوا ۲۷۰۰۰۰ کاله  د مخه لومړی له افریقا څخه کډوال شوی وي. د میسلیا په غار کې موندنې، چې یوه زامه له آته غاښونو سره ده  چې عمر ېې شاوخوا ۱۸۵۰۰۰ کاله د مخه  اټکل شوی. په همدې غارکې  پټونو چې عمر یې ۲۵۰۰۰۰ او ۱۴۰۰۰۰ کاله تر منځ دی، لېوالویس ډوله اسباب له ځانه سره درلوده چې که د عصري انسان د زامې له هډوکي سره تړاو ولري، لرغونتیا یې له لومړۍ کډوالۍ یا له هغه مکې وخت سره سمون خوري. [۲۹][۳۰][۳۱]
  • د شمال ختیځ افریقا څخه عربستان ته ، ختیځ لور ته خپریدل ۱۵۰،۰۰۰،-۱۳۰،۰۰۰ کاله دمخه په جیبل فایا کې د موندنو پراساس  ده چې ۱۲۷،۰۰۰ کاله دمخه تاریخ لري (په ۲۰۱۱ زکې موندل شوي). ښایي چې دا څپې د سویلي چین د ژیرینډونګ غار موندنې وي چې له ۱۰۰،۰۰۰کلونو څخه ډېر وخت عمر لري. په چین کې د عصري انساني د دې شتون نورې بیلګې ۸۰،۰۰۰ کاله دمخه عمر لري.  
  • د افریقا څخه خورا مهم خپرېدل شاوخوا ۵۰-۷۰،۰۰۰ کاله دمخه د نامتو سویلي لارې له لارې پیښ شوي ، یا د  د توبا پیښې څخه   دمخه یا وروسته کوم چې د ۶۹،۰۰۰او ۷۷،۰۰۰ کلونو منځ پیښ شوی. دا خپريدل د آسیا سویلي ساحل تعقیب کړی ، او شاوخوا ۶۵،۰۰۰۰-۵۰،۰۰۰ کاله دمخه آسټرالیا ته رسیدلي دي ، یا د ځینو څېړنو له مخې ۵۰،۰۰۰  کاله دمخه، په لومړیو کې لویدیځه آسیا شاوخوا ،۵۰،۰۰۰ کاله دمخه د دې څپې څخه د یو بل مشتق له خوا "بیا نیول شوې" وه  او اروپا شاوخوا ،۴۳،۰۰۰ کاله دمخه د لویدیځې آسیا څخه په خلکو  ډکه شوې وه.   [۳۲][۳۳]
  • ویلز (۲۰۰۳) د سویلي ساحلي لارې وروسته د مهاجرت اضافي څپې تشرېح کوي ، د مثال په توګه: شمالي مهاجرت اروپا ته لږ تر لږه۴۵،۰۰۰ کاله دمخه. په هرحال ، دا امکان د ماکولای او همکارانو له خوا رد شوی (۲۰۰۵) او پوست او همکارانو (۲۰۱۶) ، چا چې د یو واحد ساحلي پراخوالي لپاره بحث وکړ ، اروپا ته د لومړنۍ څانګې  په  وسیله

د شمالي لارې مسیر[سمول]

۱۳۵،۰۰۰کاله مخکې پیل شوی ، استوایی افریقا  لویه وچکالي تجربه کړه چې انسانان یې له ځمکې څخه د سمندر څنډو ته خوځولي او دوی یې اړ ایستلي چې نورو لویو وچو ته لاړ شي. دا عصري انسانان په سویلي  سره سمندرګي کې د باب-المنډب تنګي څخه تېر شول او د عربستان شاوخوا شنو ساحلونوته یې کډه وکړه او بیا وروسته له هغه ځای څخه د یوریشیا پاتې سیمو ته ولاړل.

د لومړنيو هومو ساپیانو فوسیلونه په اسراییل کې په قافزه او ایس سکول غارونو کې وموندل شول او له 80،000 څخه تر 100،000 کاله دمخه تاریخ لري.داسې بریښي چې دا انسانان یا له منځه تللي وي یا 70،000 څخه تر 80،000 کاله دمخه افریقا ته بیرته ستانه شوي وي ، احتمالا د سویل همرز نینډرتالس لخوا بې ځایه شوي چې د یخ عمر اروپا سړو سیمو څخه تښتیدلي.د هو لیو اوهمکارانو آټوسومل مایکرو ستلایت مارکرونه تحلیل  کړی چې شاوخوا 56،000 کاله پخوا عمر لري. هغوی پالونټولوژیکي فوسیل، د یو جلا شوي لومړني څانګې په توګه تفسیر کوي چې بیرته افریقا ته راستون شوی.

په متحده عربي اماراتو کې په ۲۰۱۱ کال کې د ملیحه، شارجه کې د فایا-۱ سیمه کې د ډبرو د اسبابو کشف، لږترلږه ۱۲۵۰۰۰ کاله د مخه د عصري انسانانو په شتون دلالت وکړ چې په اوږده موده کې د شمالي افریقا د هېر شوي مسیر په اړه د بحث د بېرته پیل لامل شو. د عربي تیتوالي د رول په اړه دې نوی پوهې د لرغون پېژندنې او جنیټیکي څېړنو پایلې بدلې کړې، چې د افریقا څخه بهر د انسان د تیتوالي لپاره د دهلیز په توګه د سویلي عربستان اهمیت باندې ټینګار کوي.  [۳۴]

په عمان کې، یو سایت په ۲۰۱۱ ز کال کې د بیین جون له خوا کشف شو چې په کې د نوبیان وروستي کمپلکس پورې اړوند د ډبرو اسبابونه له  ۱۰۰ څخه زیان پاتې شوني موجود وو، چې دمخه یوازې په سوډان کې د لرغون پېژندنې کېندنو څخه لاس ته راغلي وو. د لومینیسینس په بنسټ د عمر د تشخیص دوه اټکلونه، د عربو د نوبیان کمپلکس عمر شاوخوا۱۰۶۰۰۰ کاله عمر ښیي. دا په سویلي عربستان کې، د یوې ځانګړې ډبري دورې تیکنوکومپلیکس لپاره شواهد وړاندې کوي، چې د سمندري آیزوتوب د ۵ پړاو د لومړنیو وختونو شاوخوا دی. [۳۵]

د کوه ویلم او د هغه د مرستیالو لیکوالانو په وینا: نیاندرتال شاوخوا ۱۰۰۰۰۰ کاله د مخه، له عصري انسانانو او وروسته له افریقا بهر ژوند ته په جنیتیک ډول مرسته وکړه. هغه انسانان چې شاوخوا ۲۰۰۰۰۰ کاله دمخه یې له نورو عصري انسانانو څخه جلا کړي وو او د افریقا څخه بهر د عصري انسانانو دې لومړنۍ څپې هم په التای کې له نیاندرتالزسره په په جنیټیک ډول مرسته وکړه. دوی وموندل چې "د آلتای غرونو څخه د نیاندرتال پلرونو او لومړنیو عصري انسانانو سره په احتمالي توګه، په نږدې ختیځ کې زرګونه کلونه، چی مخکې یې فکر کېده وړاندې ولیدل او له یو بل سره ګډ شول. د مرستیال لیکوال ایلان ګروناو په وینا: "دا په حقیقت کې د افریقا څخه بهر شاوخوا ۱۰۰۰۰۰ کاله وړاندې، د عصری انسانانو د شتون په اړه د لرغون پېژندې له اړخه جینیتک شواهد وړاندې کوي". د ورته جینتیک ترکیب پېښې په نورو سیمو کې هم لېدل شوې دي.  [۳۶][۳۷]

سرچينې او ياداښتونه[سمول]

width خبرې اترې سمونه
ډبرې دور
منځپانګه
برونزو دور
منځپانګه
وسپنې دور
منځپانګه
  1. ↑ Stringer, Chris (13 March 2012). Lone Survivors: How We Came to Be the Only Humans on Earth. Henry Holt and Company. د کتاب پاڼې 26. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-4299-7344-1. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  2. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Encounters with archaic hominins"]. Nature Ecology & Evolution 3 (1): 14–15. January 2019. doi:10.1038/s41559-018-0729-6. PMID 30478304. 
  3. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Multiple episodes of interbreeding between Neanderthal and modern humans"]. Nature Ecology & Evolution 3 (1): 39–44. January 2019. doi:10.1038/s41559-018-0735-8. PMID 30478305. 
  4. ↑
  5. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "A dispersal of Homo sapiens from southern to eastern Africa immediately preceded the out-of-Africa migration"]. Scientific Reports 9 (1): 4728. March 2019. doi:10.1038/s41598-019-41176-3. PMID 30894612. Bibcode: 2019NatSR...9.4728R. 
  6. ↑ (په 10 July 2019 باندې). A Skull Bone Discovered in Greece May Alter the Story of Human Prehistory - The bone, found in a cave, is the oldest modern human fossil ever discovered in Europe. It hints that humans began leaving Africa far earlier than once thought.. The New York Times.
  7. ↑ Staff (په 10 July 2019 باندې). 'Oldest remains' outside Africa reset human migration clock. Phys.org.
  8. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "On the origin of modern humans: Asian perspectives"]. Science 358 (6368): eaai9067. December 2017. doi:10.1126/science.aai9067. PMID 29217544. 
  9. ↑ Kuo, Lily (10 December 2017). "Early humans migrated out of Africa much earlier than we thought". Quartz. د لاسرسي‌نېټه ۱۰ ډيسمبر ۲۰۱۷. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  10. ↑ کينډۍ:Harvp. See also Modern humans in China ~80,000 years ago (?), Dieneks' Anthropology Blog.
  11. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Apidima Cave fossils provide earliest evidence of Homo sapiens in Eurasia"]. Nature 571 (7766): 500–504. July 2019. doi:10.1038/s41586-019-1376-z. PMID 31292546. 
  12. ↑ University of Huddersfield (په 20 March 2019 باندې). Researchers shed new light on the origins of modern humans – The work, published in Nature, confirms a dispersal of Homo sapiens from southern to eastern Africa immediately preceded the out-of-Africa migration. EurekAlert!.
  13. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "A dispersal of Homo sapiens from southern to eastern Africa immediately preceded the out-of-Africa migration"]. Scientific Reports 9 (1): 4728. March 2019. doi:10.1038/s41598-019-41176-3. PMID 30894612. Bibcode: 2019NatSR...9.4728R. 
  14. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Pleistocene Mitochondrial Genomes Suggest a Single Major Dispersal of Non-Africans and a Late Glacial Population Turnover in Europe"]. Current Biology 26 (6): 827–833. 2016. doi:10.1016/j.cub.2016.01.037. PMID 26853362. 
  15. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "A recent bottleneck of Y chromosome diversity coincides with a global change in culture"]. Genome Research 25 (4): 459–66. April 2015. doi:10.1101/gr.186684.114. PMID 25770088. 
  16. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "A Rare Deep-Rooting D0 African Y-Chromosomal Haplogroup and Its Implications for the Expansion of Modern Humans Out of Africa"]. Genetics 212 (4): 1421–1428. August 2019. doi:10.1534/genetics.119.302368. PMID 31196864. 
  17. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Human occupation of northern Australia by 65,000 years ago"]. Nature 547 (7663): 306–310. July 2017. doi:10.1038/nature22968. PMID 28726833. Bibcode: 2017Natur.547..306C. 
  18. ↑ Wood, Rachel (2017-09-02). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Comments on the chronology of Madjedbebe"]. Australian Archaeology 83 (3): 172–174. doi:10.1080/03122417.2017.1408545. ISSN 0312-2417. 
  19. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Homo sapiens first reach Southeast Asia and Sahul?"]. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 115 (34): 8482–8490. August 2018. doi:10.1073/pnas.1808385115. PMID 30082377. 
  20. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "A Rare Deep-Rooting D0 African Y-Chromosomal Haplogroup and Its Implications for the Expansion of Modern Humans Out of Africa"]. Genetics 212 (4): 1421–1428. August 2019. doi:10.1534/genetics.119.302368. PMID 31196864. 
  21. ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ McChesney 2015.
  22. ↑ کينډۍ:Harvp.
  23. ↑ کينډۍ:Harvp. See also mtDNA from 55 hunter-gatherers across 35,000 years in Europe, Dienekes' Anthroplogy Bog.
  24. ↑ (په July 19, 2017 باندې). Humans First Arrived in Australia 65,000 Years Ago, Study Suggests. The New York Times.
  25. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "The complete genome sequence of a Neanderthal from the Altai Mountains"]. Nature 505 (7481): 43–9. January 2014. doi:10.1038/nature12886. PMID 24352235. Bibcode: 2014Natur.505...43P. 
  26. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Evolutionary history and adaptation from high-coverage whole-genome sequences of diverse African hunter-gatherers"]. Cell 150 (3): 457–69. August 2012. doi:10.1016/j.cell.2012.07.009. PMID 22840920. 
  27. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Genetic evidence for archaic admixture in Africa"]. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 108 (37): 15123–8. September 2011. doi:10.1073/pnas.1109300108. PMID 21896735. Bibcode: 2011PNAS..10815123H. 
  28. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "The Omo-Kibish I pelvis"]. Journal of Human Evolution 108: 199–219. July 2017. doi:10.1016/j.jhevol.2017.04.004. PMID 28552208. 
  29. ↑ . Scientists discover oldest known modern human fossil outside of Africa: Analysis of fossil suggests Homo sapiens left Africa at least 50,000 years earlier than previously thought. ScienceDaily.
  30. ↑ (په 2018 باندې). Modern humans left Africa much earlier. BBC News.
  31. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Deeply divergent archaic mitochondrial genome provides lower time boundary for African gene flow into Neanderthals"]. Nature Communications 8: 16046. July 2017. doi:10.1038/ncomms16046. PMID 28675384. Bibcode: 2017NatCo...816046P. ; see also (په 4 July 2017 باندې). In Neanderthal DNA, Signs of a Mysterious Human Migration. The New York Times..
  32. ↑ Wood, Rachel (2017-09-02). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Comments on the chronology of Madjedbebe"]. Australian Archaeology 83 (3): 172–174. doi:10.1080/03122417.2017.1408545. ISSN 0312-2417. 
  33. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Homo sapiens first reach Southeast Asia and Sahul?"]. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 115 (34): 8482–8490. August 2018. doi:10.1073/pnas.1808385115. PMID 30082377. 
  34. ↑ Bretzke, Knut; Armitage, Simon J.; Parker, Adrian G.; Walkington, Helen; Uerpmann, Hans-Peter (2013-06-25). "The environmental context of Paleolithic settlement at Jebel Faya, Emirate Sharjah, UAE" (in en). Quaternary International 300: 83–93. doi:10.1016/j.quaint.2013.01.028. ISSN 1040-6182. Bibcode: 2013QuInt.300...83B. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1040618213000608. 
  35. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "The Nubian Complex of Dhofar, Oman: an African middle Stone Age industry in Southern Arabia"]. PLOS ONE 6 (11): e28239. 2011. doi:10.1371/journal.pone.0028239. PMID 22140561. Bibcode: 2011PLoSO...628239R. 
  36. ↑ کينډۍ:Harvp. See also Ancestors of Eastern Neandertals admixed with modern humans 100 thousand years ago, Dienekes'Anthropology Blog.
  37. ↑ "Ancient skulls may belong to elusive humans called Denisovans". Science. 2 March 2017. doi:10.1126/science.aal0846. http://www.sciencemag.org/news/2017/03/ancient-skulls-may-belong-elusive-humans-called-denisovans. Retrieved 25 September 2017. 
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=د_عصري_انسانانو_وروستی_افریقایي_اصل_ونسب&oldid=298838" نه اخيستل شوی