لومړنی عصري انسان

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

لومړنی عصري انسان (EMH) یا د اناتومي له نظره عصري انسان (AMH) هغه اصطلاحات دي، چې د معاصر انسان یا هوموساپینز (یوازینی موجود هومینا نوع) د تشخیص لپاره کارول کېږي، چې د اناتومي له نظره د هغه د ظاهري شکل (وېښتان، جلد، رنګ) په نظر کې نیسي، چې انسان له منقرض شوو پخوانیو نوعو څخه په عصري انسان کې لیدل کېږي. دا په ځانګړي ډول د زمانو او سيمو د توپير لپاره کټور دی، چېرته چې عصري او قديمي انسانانو په اناتومیک ډول سره، د مثال په توګه، د اروپا د ډبرو په قدیمي دوره (Paleolithic Europe ) کې سره ګډ ژوند کړی.

د هومو ساپینز ترټول پخواني ترلاسه شوي آثار د ايتوپيا جنوب غربي د اومو کيبيش (Omo-Kibish I ) په لرغون پېژندنې سیمه کې، چې ۱۹۶۰۰۰ کاله تاريخي قدامت لري، د جنوبي افریقا په فلوريسبد سیمه چې تقريباً ۲۵۹۰۰۰  تاريخي قدامت لري او د ماراکش د جيبل ايرهاود سيمه، چې ۳۰۰۰۰۰ کاله تاريخي قدامت لري، موندل شوي دي. [۱][۲]

د هومو دنسل له منځله تللې نوع عبارت ده له دنګ انسان ( چې تقريباً له ۲  نه تر ۰.۱  ميليونو کلونو دمخه څخه و) او يو شمېر نورې نوعې (چې د ځينو لیکونکو په نظر د عصري او دنګو انسانانو د فرعي نوعې ګڼلې شوې دي). د عصری انسانانو دنيکونو د نسب جلاتوب له هومو اریکتس (یا د منځنۍ نوعې لکه هومو انتسیسور) څخه د هومو ساپنیزن د پیدایښت سبب شو، چې اټکل کېږي ۵۰۰۰۰۰ کاله د مخه، چې د عصري انسانانو ترمنځ ترټولو پخوانی جنیتکي جلاتوب هم، د بعضې موندنو پر اساس په همدې وخت کې واقع شوی، په افریقا کې را منځته شوی وي.

له عصري انسانانو سره د قدیمی انسانانو ترکیب (په افریقا کې له ورستۍ پرختیا وروسته) د ۱۰۰۰۰۰ او ۳۰۰۰۰ کلنو تر منځ کېدای هم په افریقا او هم په یوروشیا کې پېښ شوی وي.  [۳][۴][۵][۶]

نوم او ډلبندي[سمول]

دا د هومو سيپيينس Homo sapiens  دوه جمله يې نوم د لينيوس Linnaeus له خوا په کال 1758 ز کې منځته راغی.[۷]

لاتينی نوم يې هومو (homō) (genitive hominis) چې د انسان (بشر) په معنا ده، په داسی حال کې چې د وصفی وجی معنا يې ( پوه، عاقل، معقول) دی. په پيل کې داسی فکر کېده چې دا قسمونه د پخوانيو هومو نسل  څخه  نږدې  د300,000 تر 200,000   دمخه کلونو په شاوخوا  کې منځته راغلی دی.

د مورفولوجی ډلبندي سره يوه ستونزه ( په اناتومی ډول عصری انسان) دا وه، چې په هغه کې د تېرو وګړو نفوس شاملول ممکن نه و.

په دی دليل سره د نسب پر بنسټ (cladistic)  تعريف، د عصري انسانانو لپاره وړانديز کېږي، په کوم کې چې د عصر انسانانو طبقه بندی تعريف به د هغو عصري انسانانو په طبقه بندی دلالت وکړی، چې د نیاندرتال له طبقه بندی څخه جلاا شوی دی.

د دا ډول طبقه بندی تعريف کېدای شي، د عصری انسانانو د500,000  کلونو اخوا زمانی ته وغځېږي.

د عصري انسانانو د جدا يې او د نياندرتال د يوځای کېدو حد ترمنځ واټن د 503,000 نه تر 565,000، د 550,000 نه تر 765,000 ، ( د غاښونو د تکامل د اندازی پر بنسټ) احتمالاً 800,000  زره کلونو دمخه اټکل شوی.[۸][۹][۱۰]

د انسانانو د پاتی شويو نفوسونو وېش په تاريخی لحاظ سره په دوه فرعی نوعو ( ډولونو) سره وېشل کېږي، مګر د 1980 کلونو را پديخوا ټولو پاتی شوو ډلوعلاقه مندی ښودلی ده چې، په یو واحده طبقه بندی کی پاتی شی،( H. sapiens ) بيا یې له دې وېش سره مخالفت کړی، چې ټول له فرعی طبقه بندی سره يوځای شی.

ځيني سرچيني ناندرتالس (H. neanderthalensis) د عصري انسانانو ناندرتالس (H. sapiens neanderthalensis). فرعی طبقه ښه يې. په همدی ډول سره، د هومو راډيسينسيس H. rhodesiensis نوعی کشف شوې نموني، د (H. sapiens rhodesiensis), د فرعی ډولونو په حيث طبقه بندی شوی دي، که څه هم، دا اخرې دوه قسمونه تر ډېره په عام ډول سره د هومو د نسل  ځانګړي قسمونه ګڼل، نظر دې ته چې د عصري انسانانو فرعی ډول وګڼل شی.[۱۱][۱۲][۱۳]

ټول انسانان د H. sapiens sapiens, يوه فرعی برخه ګڼل کېږي، د تخصيص يوه موضوع چې د بحث وړ ده، هغه دا ده چې معمولاً يوه نوعه ترهغی  فرعی نه ګڼل کېږي، ترڅو چې د هغی  ډول ډېری اجزاوی شتون نه لری.[۱۴]

سن او د سپيشيشن بهیر                                      [سمول]

دعصري انسانانو د نسب انحراف پرته دقديمی انسانانو، د دنګو انسانانو نه مشتق شوی، اټکل کېږي چې دا څه د پاسه 500,000 کاله دمخه پېښ شوی. په لومړنيو څېړنو کې اټکل شوی، چې  تر ټولو زوړ وېش د عصري انسانانو د نفوس ترمنځ شاوخوا 160 نه تر 100,000 کاله دمخه منځ ته راغلی دی. د ( 2011 او  2012ز) څېړنو د لنډو ټوټو د ترتيب پر بنسټ، له 300 نه تر 250,000 کلونه دمخه اټکل شوی، وروسته د  2012 ز کال له بيا نقشه کشي څخه.

که څه هم، د عصری انسانانو نفوس په منځ کې د ترټولو زوړ ويش( لکه د خويسان ( Khoisan) چې له نورو نفوسونو څخه جدا شوی) [۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹]

په دی وروستيو کې د 2017 زکال په څېړنه کې له نن نه تقريبا ً 260,000  نه تر 350,000 کلونو مخکی ترمنځ محاسبه شوې او ترنن پوری د عصري انسانانو ترټولو د لومړنيو پيژندل شوو فوسیلونو (fossils) دوره د جيبل اوراد (Jebel Irhoud)  په شمول، له ماراکو څخه (د 280,000   نه تر 300,000 کلونه دمخه محاسبه شوې )، د سویلې افريقا د فلورېسباد (Florisbad) کوپړې د 259,000 کلونو دمخه ښودل شوې)، او د ايتوپيا د اومو (Omo) سيمې بقاياوی ( 195,000 کاله وړاندی ښودل شوې دي).[۲۰][۲۱][۲۲][۲۳]

د يو ام ټي DNA څېړنه، چې په 2019 ز کال کې تر سره شوې، دا وړانديز کوي چې د عصري انسانانو مبدا په بوټسوانا  کې (Botswana) ( د يو خويسان جلاوالی) (and a Khoisan split)  شاوخوا 200,000   کلونه ښه يې. په داسی حال کې چې، دا وړانديز په پراخه توګه د پوهانو له خوا د نيوکې لاندی راغلی او څېړنه دا وړانديز کوی، چې په ټوليزه توګه د وروستيو شواهدو پر بنسټ (جينيټيکی (genetic) او  لرغون پوهنه) د دی ملاتړ کوي، چې د عصري انسانانو اصلی سيمه تقريباً 100,000 وړاندی، د افريقا د لویې وچې پراخه سيمه وه.[۲۴][۲۵][۲۶][۲۷][۲۸]

په مقايسوي ډول، د عصري انسانانو د همجنسو نوعو مشتق  اخستنه د قديمی انسانانو د ډېرو زياتو ډولونو څخه شوی، (کوم چې ټول د دنګو انسانانو له لومړني تيتوالی(پراګندګی) څخه شاوخوا 1.8  ميليونه کاله دمخه څخه را پاتی شوي) او دا د 1980 کلونو په دوران کې د دوو ماډلونود سياليو په جريان کې پر دې باندي مناظره وشوه، وروستی افريقايې اصل "recent African origin" د عصري انسانانو د ظهور ځای د افريقا په لويه وچه کې د نفوسو له يوې مفردې سرچينې څخه ټاکل شوی، چې له هغه ځايه د نورو ټولو د له منځه تللو انسانانو ډولونو ته وغځېده، په داسی حال کې چې، د څو منطقوی انقلاب "multiregional evolution" د پاتې شوي ماډل  نمونه، د قديمي انسانانو د منطقوی بڼو  غوښتنه کوي او دا په تدريجی ډول د  کلينل ميکانيزم clinal variation، د جينيټيکې جریان (genetic drift) په وسیله، د جين جريان (gene flow) او د پليسټوسين ( Pleistocene) له لاری د عصري انسانانو مختلفو ډلونو ته بدل شول. [۲۹]

له 2000 لسيزي را په ديخوا، د لرغون پېژندنې (archaeogenetics) او د نفوسو د جينونو (population genetics)  د معلوماتو شتون، د دوه سيالو سناريوګانو د ظهور مفصل انځور چې پورته یې یادونه شوې، په ګوته کوي.

وروستی له افريقا څخه  بهر( د باندی) (recent Out-of-Africa) پراختيا د عصري انسانانو د نيکونو غښتلې برخه شمېرل کېږي، په داسی حال کې چې،  هلته د سيمه یيزو قديمی انسانانو د يوځای والي مهمې پيښې شته وې.[۳۰][۳۱]

سرچينې او ياداښتونه[سمول]

  1. ↑ Nitecki, Matthew H; Nitecki, Doris V (1994). Origins of Anatomically Modern Humans. Springer. د کتاب نړيواله کره شمېره 1489915079. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  2. ↑ Hammond, Ashley S.; Royer, Danielle F.; Fleagle, John G. (Jul 2017). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "The Omo-Kibish I pelvis"]. Journal of Human Evolution 108: 199–219. doi:10.1016/j.jhevol.2017.04.004. ISSN 1095-8606. PMID 28552208. 
  3. ↑ Mounier, Aurélien; Lahr, Marta (2019). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Deciphering African late middle Pleistocene hominin diversity and the origin of our species"]. Nature Communications 10 (1): 3406. doi:10.1038/s41467-019-11213-w. PMID 31506422. Bibcode: 2019NatCo..10.3406M. 
  4. ↑ Scerri, Eleanor M. L.; Thomas, Mark G.; Manica, Andrea; Gunz, Philipp; Stock, Jay T.; Stringer, Chris; Grove, Matt; Groucutt, Huw S. et al. (2018-08-01). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Did Our Species Evolve in Subdivided Populations across Africa, and Why Does It Matter?"] (in en). Trends in Ecology & Evolution 33 (8): 582–594. doi:10.1016/j.tree.2018.05.005. ISSN 0169-5347. PMID 30007846. 
  5. ↑ Neubauer, Simon; Hublin, Jean-Jacques; Gunz, Philipp (2018-01-01). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "The evolution of modern human brain shape"] (in en). Science Advances 4 (1): eaao5961. doi:10.1126/sciadv.aao5961. ISSN 2375-2548. PMID 29376123. Bibcode: 2018SciA....4.5961N. 
  6. ↑ Harrod, James. "Harrod (2014) Suppl File Table 1 mtDNA language myth Database rev May 17 2019.doc". Mother Tongue. https://www.academia.edu/34411084. 
  7. ↑ Linné, Carl von (1758). Systema naturæ. Regnum animale (الطبعة 10th). Sumptibus Guilielmi Engelmann. د کتاب پاڼي 18, 20. د لاسرسي‌نېټه ۰۶ مې ۲۰۱۹. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  8. ↑ Hajdinjak, Mateja; Fu, Qiaomei; Hübner, Alexander; Petr, Martin et al. (2018-03-01). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Reconstructing the genetic history of late Neanderthals"]. Nature 555 (7698): 652–656. doi:10.1038/nature26151. ISSN 1476-4687. PMID 29562232. Bibcode: 2018Natur.555..652H. 
  9. ↑ Meyer, Matthias; Arsuaga, Juan-Luis; de Filippo, Cesare; Nagel, Sarah et al. (2016-03-01). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Nuclear DNA sequences from the Middle Pleistocene Sima de los Huesos hominins"]. Nature 531 (7595): 504–507. doi:10.1038/nature17405. ISSN 1476-4687. PMID 26976447. Bibcode: 2016Natur.531..504M. 
  10. ↑ Gómez-Robles, Aida (2019-05-01). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Dental evolutionary rates and its implications for the Neanderthal–modern human divergence"]. Science Advances 5 (5): –1268. doi:10.1126/sciadv.aaw1268. ISSN 2375-2548. PMID 31106274. Bibcode: 2019SciA....5.1268G. 
  11. ↑ Hublin, J. J. (2009). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "The origin of Neandertals"]. Proceedings of the National Academy of Sciences 106 (38): 16022–27. doi:10.1073/pnas.0904119106. PMID 19805257. Bibcode: 2009PNAS..10616022H. 
  12. ↑ Harvati, K.; Frost, S.R.; McNulty, K.P. (2004). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Neanderthal taxonomy reconsidered: implications of 3D primate models of intra- and interspecific differences"]. Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 101 (5): 1147–52. doi:10.1073/pnas.0308085100. PMID 14745010. Bibcode: 2004PNAS..101.1147H. 
  13. ↑ "Homo neanderthalensis King, 1864". Wiley-Blackwell Encyclopedia of Human Evolution. (2013). Chichester, West Sussex: Wiley-Blackwell. 328–31. 
  14. ↑ Rafferty, John P. "Homo sapiens sapiens". Encyclopedia Britannica (په انګلیسي ژبه کي). د لاسرسي‌نېټه ۱۱ اگسټ ۲۰۲۰. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  15. ↑ Neubauer, Simon; Hublin, Jean-Jacques; Gunz, Philipp (2018-01-01). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "The evolution of modern human brain shape"] (in en). Science Advances 4 (1): eaao5961. doi:10.1126/sciadv.aao5961. ISSN 2375-2548. PMID 29376123. Bibcode: 2018SciA....4.5961N. 
  16. ↑ Scerri, Eleanor M. L.; Thomas, Mark G.; Manica, Andrea; Gunz, Philipp; Stock, Jay T.; Stringer, Chris; Grove, Matt; Groucutt, Huw S. et al. (2018-08-01). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Did Our Species Evolve in Subdivided Populations across Africa, and Why Does It Matter?"] (in en). Trends in Ecology & Evolution 33 (8): 582–594. doi:10.1016/j.tree.2018.05.005. ISSN 0169-5347. PMID 30007846. 
  17. ↑ کينډۍ:Cite biorxiv
  18. ↑ Schlebusch, Carina M.; Malmström, Helena; Günther, Torsten; Sjödin, Per; Coutinho, Alexandra; Edlund, Hanna; Munters, Arielle R.; Vicente, Mário et al. (2017-11-03). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Southern African ancient genomes estimate modern human divergence to 350,000 to 260,000 years ago"] (in en). Science 358 (6363): 652–655. doi:10.1126/science.aao6266. ISSN 0036-8075. PMID 28971970. Bibcode: 2017Sci...358..652S. 
  19. ↑ Callaway, Ewan (7 June 2017). "Oldest Homo sapiens fossil claim rewrites our species' history". Nature. doi:10.1038/nature.2017.22114. http://www.nature.com/news/oldest-homo-sapiens-fossil-claim-rewrites-our-species-history-1.22114. Retrieved 11 June 2017. 
  20. ↑ Stringer, C. (2016). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "The origin and evolution of Homo sapiens"]. Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences 371 (1698): 20150237. doi:10.1098/rstb.2015.0237. PMID 27298468. 
  21. ↑ (په 7 June 2017 باندې). Oldest Homo sapiens bones ever found shake foundations of the human story. The Guardian.
  22. ↑ Hublin, Jean-Jacques; Ben-Ncer, Abdelouahed; Bailey, Shara E.; Freidline, Sarah E.; Neubauer, Simon; Skinner, Matthew M.; Bergmann, Inga; Le Cabec, Adeline et al. (2017). "New fossils from Jebel Irhoud, Morocco and the pan-African origin of Homo sapiens". Nature 546 (7657): 289–292. doi:10.1038/nature22336. PMID 28593953. Bibcode: 2017Natur.546..289H. http://kar.kent.ac.uk/62267/1/Submission_288356_1_art_file_2637492_j96j1b.pdf. 
  23. ↑ Scerri, M.L. (2018). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Did Our Species Evolve in Subdivided Populations across Africa, and Why Does It Matter?"]. Trends in Ecology & Evolution 33 (8): 582–594. doi:10.1016/j.tree.2018.05.005. PMID 30007846. 
  24. ↑ (په 28 October 2019 باندې). Ancestral home of modern humans is in Botswana, study finds. The Guardian.
  25. ↑ (په 28 October 2019 باندې). New Study Pinpoints The Ancestral Homeland of All Humans Alive Today. ScienceAlert.com.
  26. ↑ (په 28 October 2019 باندې). Has Humanity's Homeland Been Found?. The Atlantic.
  27. ↑ (په 10 September 2019 باندې). Scientists Find the Skull of Humanity's Ancestor — on a Computer – By comparing fossils and CT scans, researchers say they have reconstructed the skull of the last common forebear of modern humans.. The New York Times.
  28. ↑ Rogers, Alan R.; Bohlender, Ryan J.; Huff, Chad D. (12 September 2017). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Early history of Neanderthals and Denisovans"]. Proceedings of the National Academy of Sciences 114 (37): 9859–9863. doi:10.1073/pnas.1706426114. PMID 28784789. 
  29. ↑ Wolpoff, M. H.; Spuhler, J. N.; Smith, F. H.; Radovcic, J.; Pope, G.; Frayer, D. W.; Eckhardt, R.; Clark, G. (1988). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Modern Human Origins"]. Science 241 (4867): 772–74. doi:10.1126/science.3136545. PMID 3136545. Bibcode: 1988Sci...241..772W. 
  30. ↑ Green, RE; Krause, J; Briggs, Adrian W.; Maricic, Tomislav; Stenzel, Udo; Kircher, Martin; Patterson, Nick; Li, Heng et al. (May 2010). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "A draft sequence of the Neandertal genome"]. Science 328 (5979): 710–22. doi:10.1126/science.1188021. PMID 20448178. Bibcode: 2010Sci...328..710G. 
  31. ↑ Reich, D; Patterson, Nick; Kircher, Martin; Delfin, Frederick; Nandineni, Madhusudan R.; Pugach, Irina; Ko, Albert Min-Shan; Ko, Ying-Chin et al. (2011). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Denisova admixture and the first modern human dispersals into southeast Asia and oceania"]. Am J Hum Genet 89 (4): 516–28. doi:10.1016/j.ajhg.2011.09.005. PMID 21944045. 
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=لومړنی_عصري_انسان&oldid=273855" نه اخيستل شوی