خاواک کوتل

خاواک پاس یا خاواک کوتل ( ۳٬۸۴۸ متر (۱۲٬۶۲۵ فوټه) لوړ د هغه لاري په اوږدو کي موقعیت لري چي په شمال لویدیځ کي د پنجشیر د درې سر ته نږدې د هندوکش غرونو د لړۍ له لاري د اندراب او بغلان له خوا شمالي افغانستان ته رسيږي.

دا هغه لاره ده چي سکندر اعظم د 329 مخکي تر میلاد کلونو په پسرلي کي ورباندي هغه مهال تګ کړی وو کله چي نوموړي خپل لښکر د کابل له درې څخه د غرونو په اوږدو کي باختر، تخارستان یا اوسني تخار ته بوت. وینسنټ سمیټ وايي چي سکندر خپل پوځیان د خاواک او کاشان یا د کوشان د لارې په اوږدو کي تېر کړل.

خاواک غالباً هغه لاره ده چي د اوومې پېړۍ په لومړیو کي د چین د مشهور بودايي راهب ژوانزانګ له خوا له هند څخه چین ته د راستنېدو پر مهال کارول سوې وه. په ۱۳۳۳ کال کي مشهوره سیاح ابن بطوطه هند هیواد ته د سفر پر مهال له همدې لاري تیر سو.

دا لاره د تیمورلنګ (تامرلین یا تیمور دی لیم، 1336-1405) لخوا هم استعمال سوې ده، او د کپتان جان ووډ لخوا د 19 پیړۍ په مینځ کې د آکسوس سرچینو ته د بیرته راستنیدو په سفر کي وکارول سوه. خاواک د کابل له درې څخه شمالي افغانستان ته د ختیځ تر ټولو لویه لاره وه او د دې سیمي تر ټولو مشهوره لاره ګڼل کېده.

دا لاره، چې د افغانستان د لومړني تاریخ لپاره خورا مهمه وه، اوس یې ډیره برخه د پاخه سړک څخه تیریږي چي د سالنګ له تونل سره اړه لري. یاد تونل په 1964 کي د شورويانو لخوا بشپړ سو، او د ۳٬۴۰۰ متر (۱۱٬۲۰۰ فوټه) په لوړوالي کي جوړ سوی دی. خاواک کوتل چاریکار او کابل له کندز ، خلم ، مزاری شریف او ترمز سره نښلوی.

اقلیم او هوا

خاواک دره د ۳٬۸۴۸ متر (۱۲٬۶۲۵ فوټه) په لوړوالی سره د غره یوه لوړه لاره ګڼل کیږي چي د بحر له سطحې څخه ډېره پورته او اقلیم یې سخت ژمۍ لري.

د کوپین د اقلیم د ډلبندۍ له مخي دغه کوتل د توندرا اقلیم ( ET ) په لرلو سره د کال په اوږدو کي سړه او ترخه یخني لري.