Jump to content

قاهره

تړنې سمول
Permanently protected article
د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
قاهره
Cairo
القاهرة
د قاهره
Cairo انځور
قاهره Cairo
قاهره
Cairo
قاهره
Cairo
Lua error in Module:Mapframe at line 385: attempt to perform arithmetic on local 'lat_d' (a nil value).
کورډېناټونه: Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:ISO 3166/data/EG' not found.}} ۳۰°۳′۲۹″ شمال ۳۱°۱۳′۴۴″ ختیځ / 30.05806°شمال 31.22889°ختيځ / 30.05806; 31.22889
د رامنځته کېدو نېټه ۶ جولای ۰۹۶۹  ويکيډاټا کې (P571) ځانګړنې بدلې کړئ
اداري وېش
هیواد  مصر
ولایت قاهره ولایت
پلازمینه د:
مصر   ويکيډاټا کې (P1376) ځانګړنې بدلې کړئ
حکومت
 • والی ډاکټر عبدالعظیم وزیر
پراخوالی
 • پراخوالی ۴۵۳ کلوميټر٢ (۱۷۵ میله  مربع)
لوړوالی 23 متر   ويکيډاټا کې (P2044) ځانګړنې بدلې کړئ
نفوس شمېرنه (۲۰۰۶)
 • ټولټال ۶۷۵۸۵۸۱
 • د نفوسو کثافت ۱۵٬۰۰۰/کلوميټر٢ (۳۹٬۰۰۰/ميله مربع)
وروستي مالومات
وخت زون EET (ه.ن.و۲+)
 • د اوړي وخت EEST (ت.ع.م ۳+)
رسمي ژبه عربي ژبه   ويکيډاټا کې (P37) ځانګړنې بدلې کړئ
11511–11668  ويکيډاټا کې (P281) ځانګړنې بدلې کړئ
سيمه ييز د زنګ کوډ ۲ (۲۰)+
جيو کوډ 360630[۱]  ويکيډاټا کې (P1566) ځانګړنې بدلې کړئ
خورلڼې ښارونه
رسمي وېبپاڼه www.cairo.gov
  ويکيډاټا کې (P935) ځانګړنې بدلې کړئ
سمول کينډۍ لاسوند وګورئ

قاهره (عربي: القاهرة، روماني: al-Qahirah، تلفظ: [ælqɑ(ː)ˈheɾɑ]) د مصر پلازمېنه او د عربي نړۍ تر ټولو لوی ښار دی. د سترې قاهرې (Greater Cairo) ښاري سيمه د ۲۱،۳ ميلون نفوس په درلودلو سره په افريقا، عربي نړۍ او منځني ختيځ کې تر ټولو لويه ښاري ګڼ نفوسه او د نفوس له مخې د نړۍ په کچه شپږمه تر ټولو لويه سيمه ده. قاهره په لرغوني مصر پورې پورې تړلې ده، په همدې ډول د “Giza” د هرم کمپلکس او د ممفيس او هيليوپوهليس ښارونه يې په جغرافيوي سيمه کې پراته دي. دا ښار چې د نيل دلتا (Nile Delta) سره نږدې پروت دی، په لومړي ځل د “Fustat” په نوم رامنځته شو، چې دا په اصل کې د بابيلون (Babylon) په نوم د لرغوني روم يوې شته پوځي کلا ته نږدې په ۶۴۰ ز کال کې د مسلمانانو له لورې د مصر له نيولو (فتحه کولو) څخه وروسته په سيمه کې رامنځته شوې استوګنه وه. د فاطمي (Fatimid) کورنۍ تر مشرۍ لاندې  ۹۶۹ ز کال ته نږدې د القاهره په نوم يو نوی ښار جوړ شو. دې ښار د ايوبي (Ayyubid) او مملوک (Mamluk) دورو (۱۲ – ۱۶ پېړيو) پر مهال د اصلي ښار مرکز په توګه د فسټاټ “Fustat” ځای ونيو. قاهره د اوږدې مودې لپاره د سيمې د سياسي او کلتوري ژوند مرکز دی او د خپلې اسلامي معمارۍ د لوړتوب له امله «د زر منارو ښار» نومول کېږي. د ښار تاريخي مرکز ته په ۱۹۷۹ ز کال کې کې د نړيوال ميراث د ځای “World Heritage Site-status” انعام ورکړل شو. قاهره د “GaWC” له لورې د «دويم مثبت» يا “Beta +” ډلبندۍ په ورکولو سره يو نړيوال ښار ګڼل کېږي.[۶]

نن ورځ قاهره د عربي نړۍ په کچه د سينما او موسيقۍ تر ټولو لرغونی او پراخه صنعت او د نړۍ په کچه د لوړو زده کړو دويم لرغونی بنسټ يعنې الازهر پوهنتون لري. زياتې نړيوالې رسنۍ، سوداګرۍ او سازمانونه په دې ښار کې خپل سيمه ييز مرکزونه لري، عرب ليګ د خپل شتون د زياتې مودې لپاره په دې ښار کې خپله مرکزي اداره درلودلې ده.

له ۱۰ ميليون څخه د زيات نفوس په درلودلو سره چې په ۴۵۳ کيلومتر مربع (۱۷۵ ميل مربع) سيمه کې خپور شوی دی، قاهره په مصر کې خورا لوی ښار دی. نور ۹،۵ ميليونه اوسېدونکي ښار ته نږدې ژوند کوي. قاهره لکه د نورو زياتو لويو ښارونو غوندې د نفوس او ګڼې ګوڼې له لوړې کچې څخه رنځېږي. د قاهرې ميټرو چې په ۱۹۸۷ ز کال کې پرانېستل شو، په افريقا کې د ميټرو تر ټولو پخوانی سيستم دی او په کلني ډول له يو بيليون څخه د زياتو مسافر چلونو په درلودلو سره، په نړۍ کې د ۱۵ تر ټولو بوختو مېټرو له ډلې څخه ډلبندي کېږي. د دې ښار اقتصاد په ۲۰۰۵ ز کال د منځني ختيځ په کچه لومړی ځای او د باندني سياست د ۲۰۱۰ ز کال د ښارونو نړيوال لړيال له مخې په نړيواله کچه ۴۳ ځای درلود.[۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲]

ايتمولوژي

مصريان زياتره وخت قاهرې ته مَصر وايي، چې په خپله د مصر لپاره عربي نوم دی او د ياد نوم کارول په اصل کې د هېواد لپاره د دې ښار په اهميت باندې ټينګار کوي. د ښار اصلي نوم القاهرة “al-Qahirah” د «بري موندونکي» يا فاتح معنی لري، چې د انګېرنې له مخې د هغه حقيقت له امله دی، چې د مريخ سياره (النجم القاهر يا بریی موندونکی ستوری) د ياد ښار د رامنځته کېدلو په وخت کې د راپورته کېدلو په حال کې و، چې ښايي د فاطمي خليفه المعز “Fatimid Caliph Al-Mu’izz” د خورا ځنډ يا انتظار رارسېدنې ته په حواله کارول کېږي، چې د مهديه “Mahdia” په نوم له پخواني فاتميد پلازمېنې څخه په ۹۷۳ ز کال کې قاهرې ته ورسېد. د هيلوپوليس ‘Helopolis” لرغونې ښار درک د عين الشمس (د لمر سترګه) کليوالي سيمه ده.[۱۳][۱۴][۱۵]

د ښار يو څو قبطي نومونه دي. Ti•kash•roomi (قطبي: Ϯⲕⲉϣⲣⲱⲙⲓ وروستی قطبي: [di.kɑʃˈɾoːmi]) د فانيجويت د جان شهادت (The martyrdom of John of Phanijoit) په ۱۲۱۱ متن کې ثابت شوی دی او يو “calque” هم دی، چې د «سړي ماتونکي» (Ϯ- 'the', ⲕⲁϣ- د «ماتول» او د «سړي») معنا لري او د عربي القاهرة سره نږدېوالی لري، يا دا چې د له عربي قصر الروم «د رومي کلا» له ويي څخه اخېستل شوی دی، چې په لرغوني قاهره “Old Cairo” کې د بابلي پوځي کلا “Babylon Fortress” يو بل نوم و. د خيرون (Khairon) بڼه (قبطي: ⲭⲁⲓⲣⲟⲛ) په « Ⲡⲓⲫⲓⲣⲓ ⲛ̀ⲧⲉ ϯⲁⲅⲓⲁ ⲙ̀ⲙⲏⲓ Ⲃⲉⲣⲏⲛⲁ » معاصر قبطي متن (د سينټ ويرينا (Saint Verina) نکل يا داستان) کې ثابت شوی دی. Lioui ( وروستي قبطي: ) يا Elioui ( وروستی قبطي: ) يو بل نوم دی، چې د هيلوپوليس له يوناني نوم (Ήλιούπολις) څخه اخېستل شوی دی. ځيني استدلال کوي، چې مسترام (Mistram) ( وروستی قبطي: [ˈmɪs.təɾɑm]) يا نيسترام (Nistram) ( وروستی قبطي: [ˈnɪs.təɾɑm]) د قاهرې لپاره يو بل قبطي نوم دی، که څه هم ځيني نور بيا فکر کوي، چې دا د عباسي پلازمېنې «الاسکر» نوم دی. Ⲕⲁϩⲓⲣⲏ (Kahi•ree) د عربي نوم يوه نامتو معاصره ژباړه ده (نور يې Ⲕⲁⲓⲣⲟⲛ [Kairon] او Ⲕⲁϩⲓⲣⲁ [Kahira] دي)، چې د معاصرې ډلې ايتمولوژي ده او «د لمر ځمکه» معنا لري. ځيني بحث کوي چې دا د يوې مصرۍ استوګنې نوم و، چې پر بنسټ يې مصر جوړ شو، مګر دا يو څه شکمن بحث ځکه دی، چې دا وخت په هيڅ “Hieroglyphic” يا “Demotic سرچينه کې نه دی ثابت شوی، که څه هم ځينې څېړونکي لکه پاول کاسانووا (Paul Casanova) دا يوه قانوني تيوري ګڼي. قاهرې ته « Ⲭⲏⲙⲓ» (وروستی قبطي: [ˈkɪ.mi]) يا « Ⲅⲩⲡⲧⲟⲥ » (وروستی قبطي: [ˈɡɪp.dos]) هم وايي، چې قبطي ژبه کې مصر ته وايي او دا هغه ورته لاره [نوم] دی، چې په مصري عربي کې يې ورته وايي.[۱۶][۱۷][۱۸]

ځيني وختونه دې ښار ته د اسکندريايي وګړو له لورې په نارسمي ډول قاهره (مصري عربي: کايرو) ويل کېږي.[۱۹]

تاريخچه

لرغونې استوګنې

د ننۍ قاهرې شا او خوا سيمه د اوږدې مودې لپاره د د نيل وادي “Nile Valley” او نيل دلتا سيمو (نږدې “Upper Egypt” او “Lower Egypt” سيمې) د يو ځای کېدلو خای کې د خپل ستراتيژيک درک له امله د لرغوني مصر مرکزي ټکی و، چې دې سيمې [قاهره] ته يې د شمالي افريقا او ليونټ “Levant’ تر منځ د سترو لارو د يو ځای کېدلو ځای ورکړ. ممپس چې د لرغونې پاچاهۍ “Old Kingdom” پر مهال د مصر پلازمېنه او تر “Ptolemaic” دورې پورې يو لوی ښار و، د ننۍ قاهرې لږ څه وړاندې سويل ته پروت ښار و. د هيلو پوليس په نوم يو بل ستر مذهبي مرکز او مهم ښار په هغه سيمه کې پروت و، چې نن د قاهرې د ښار شمال ختيځې څنډې دي. دا ښار له ميلاد څخه مخکې ۵۲۵ او ۳۴۳ کالونو کې د ايراني بريدونو “Persian Invsions” له لورې سخت وياړ شو او له ميلاد څخه د مخکې لومړۍ پېړۍ په وروستيو کې د يوې برخې په توګه خوشې کړای شو.[۲۰][۲۱][۲۲][۲۲]

که څه هم د معاصرې قاهرې اصليتونه [رامنځته کېدنې] په عمومي ډول په لومړۍ زيږديز زريزه کې د استوګنو يوې لړۍ ته ورګرځي. د څلورمې پېړۍ دورې ته نږدې دا چې ممپيس لا هم خپل ارزښت له لاسه ورکاوه، روميانو د نيل د ختيځې څنډې په اوږدو کې يوه لويه پوځي کلا جوړه کړه. د بابيلون “Babylon” په نوم ياده کلا د رومي سترواک ډيوکليتين “Diocletian”’ (۲۸۵ – ۳۰۵) له لورې د هغه کانال په ننوت يا د ننوتلو ځای کې جوړه شوه، چې نيل له سور سمندرګي “Red Sea” سره نښلوي، چې وار له مخه د سترواک ټراجان “Trajan” (۹۸ – ۱۱۵) له لورې جوړ شوی و. د کلا يو څه زيات شمالي لور ته د ننۍ الازبکيه “al-Azbakiya” سيمې ته نږدې يو بندر و او يوه د مخې يا سنګر سيمه يې پياوړې کړه، چې د “Tendunyas” يا ام دنيان په نوم پېژندل کېږي. په داسې حال کې چې په ځانګړي دول له رومي ټينګوالي [پاچاهۍ] څخه په سيمه کې له اوومې پېړۍ څخه مخکې بل هيڅ لرغونی جوړښت نه دی ساتل شوی، مګر تاريخي ثبوت وړانديز کوي چې د اندازې وړ يو ښار شتون درلود. دا ښار دومره مهم و، چې په ۴۴۹ زکال يې اسقف يا مسيحي ملا کورش “Cyrus” د افسس په دويمه شورا “Second Council of Ephesus” کې ګډون وکړ.[۲۳][۲۴][۲۵][۲۶][۲۷][۲۶][۲۸][۲۹][۳۰][۳۱]

ځمكپوهنه

دا ښار د مصر شمالي لور د د نیل رود پر غاړه پروت ښار دى. د قاهرې لرغونې ښار د ختيځ اړخ ته پروت دى، چې شاوخوا يې زياتره كرنيزه زمكې دي. د ښار لوديځه برخه چې په ۱۹مه پيړۍ په نيمايي كې شاه اسماعيل په وخت كې د فرانسې د پلازمېنې (پاريس) ودانيو په څېر ودانې شوې دي، ډېر ښاېسته او زړه راښكوونكي دي. پدې ودانيو كې دولتي، او نيمه دولتي ودانۍ راځي، او په زوړ ښار كې بيا لرغوني جوماتونه، د استوگنې ودانۍ او داسې نورې راځي.

د غزې په لوديځه برخه كې د مصر نامتو اهرام ولاړ دي، چې له نوې قاهرې څخه ۱۱ ميله (۱۸ كيلو مټره) لرې جنوبي اړخ ته پراته دي.

بنسټ او تاريخ

د ابو الهول مجسمې او د مصر اهرام

د قاهرې نوې ښار

له الوتكې څخه د نوې قاهرې يوه منظره
قاهره

نامتو شخصیات

انځورونه

  • د نوي ښار لوړي او ښكلي ودانۍ.
    د نوي ښار لوړي او ښكلي ودانۍ.
  • د روژې په مياشت كې يوه جومات په ښكلي ډول سېنگار شوې.
    د روژې په مياشت كې يوه جومات په ښكلي ډول سېنگار شوې.
  • د يوه بازار منظره.
    د يوه بازار منظره.

سرچینې

  1. ↑ پیوستون : 360630  — منښتلیک: Creative Commons Attribution 3.0 Unported
  2. ↑ http://www.frankfurt.de/sixcms/detail.php?id=3932
  3. ↑ https://frankfurt.de/service-und-rathaus/verwaltung/aemter-und-institutionen/hauptamt-und-stadtmarketing/referat-fuer-internationale-angelegenheiten/partnerstaedte/kairo
  4. ↑ https://tbilisi.gov.ge/img/original/2018/6/12/tbilisiinfigures.pdf
  5. ↑ http://economicforum.ge/img/original/2024/5/29/%E1%83%97%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%98_%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%A4%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%A8%E1%83%98-Print-21.09.23.pdf
  6. ↑ Raymond 1993، م. 83-85.
  7. ↑ Egypt In Figures 2017, Governorate level, Population distribution by sex, Central Agency for Public Mobilisation and Statistics, خوندي شوی له the original (xls) on 24 January 2009, بياځلي په 9 July 2009. Adjusted census result, as Helwan governorate was created on 17 April 2008 from a.o. د سرچينو د ښودلو اړتيا ده from October 2012[] parts of the Cairo governorate.
  8. ↑ Transport and Communications
  9. ↑ "Cairo's third metro line beats challenges". خوندي شوی له the original on 3 July 2017. بياځلي په 29 June 2015.
  10. ↑ "Cairo Metro Statistics". خوندي شوی له the original on 23 March 2012. بياځلي په 4 September 2012.
  11. ↑ "The 150 Richest Cities in the World by GDP in 2005". خوندي شوی له اصلي څخه په 18 September 2012. بياځلي په 11 November 2010.
  12. ↑ "The 2010 Global Cities Index". خوندي شوی له the original on 2 December 2014.
  13. ↑ Towards a Shi'i Mediterranean Empire: Fatimid Egypt and the Founding of Cairo. I.B. Tauris. 2009. p. 78. ISBN 978-0-85771-742-9.
  14. ↑ Behrens-Abouseif 1992، م. 8.
  15. ↑ Golia 2004، م. 152.
  16. ↑ Casanova, Paul (1901). "Les noms coptes du Caire et localités voisines". Bulletin de l'Institut français d'archéologie orientale (BIFAO). 1: 20.
  17. ↑ "Ⲡⲓⲫⲓⲣⲓ ⲛ̀ⲧⲉ ϯⲁⲅⲓⲁ ⲙ̀ⲙⲏⲓ Ⲃⲉⲣⲏⲛⲁ". coptic.org. بياځلي په 2022-06-29.
  18. ↑ Amélineau, Emile. La géographie de l'Égypte à l'époque copte. p. 543.
  19. ↑ Good News for Me: بلال فضل يتفرغ لـ"أهل اسكندرية" بعد "أهل كايرو" Archived 5 March 2016 at the Wayback Machine. (په عربي) (Belal Fadl frees himself [to write] Ahl Eskendereyya (the People of Alexandria) after Ahl Kayro (the People of Cairo))
  20. ↑ Bloom, Jonathan M.; Blair, Sheila S., eds. (2009). "Cairo". The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture. Oxford University Press. ISBN 9780195309911.
  21. ↑ Snape, Steven (2014). The Complete Cities of Ancient Egypt. Thames & Hudson. pp. 170–177. ISBN 9780500051795.
  22. ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ Gabra او نور 2013، م. 18.
  23. ↑ "Memphis (Egypt)". Encarta. (2009). Microsoft.  Archived 6 October 2009 at the Wayback Machine.
  24. ↑ Amelineau, Emile (1980). La Géographie de l'Egypte À l'Époque Copte. Paris. p. 491.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link)
  25. ↑ Stanley, Bruce (2007). "Cairo". In Dumper, Michael R.T.; Stanley, Bruce (eds.). Cities of the Middle East and North Africa: A Historical Encyclopedia (in انګليسي). ABC-CLIO. pp. 107–114. ISBN 978-1-57607-919-5.
  26. ↑ ۲۶٫۰ ۲۶٫۱ Abu-Lughod 1971، م. 6.
  27. ↑ Meinardus, Otto F. A. (2002). Two Thousand Years of Coptic Christianity. American University in Cairo Press. ISBN 978-1-61797-263-8.
  28. ↑ Gabra او نور 2013، م. 75.
  29. ↑ Gabra او نور 2013، م. 33.
  30. ↑ Gabra او نور 2013، مم. 20–22.
  31. ↑ Hawass او Brock 2003، م. 456.

بهرنې تړون

قاهره ټړېول لارښود، وكي سياحت

د قاهرې انځورونه Archived 2006-05-14 at the Wayback Machine.

"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=قاهره&oldid=301978" نه اخيستل شوی