اورومو ژبه
| عمومي مالومات | |
|---|---|
| ځانګړې وېشنيزه | |
| سیمييزتوب د | |
| ليکدود | |
| ويونکو شمېر | |
| آيسو ۶۳۹-۱ کوډ |
om[۸] |
| د ژبې کوډ |
om |
| هېواد |
اورومو ژبه (په اورومو: Afaan Oromoo) د افریقايي آسیايي ژبو کورنۍ د کوشي څانګې یوه ژبه ده. اورومو په اېتوپیا کې د اورومیا سیمې د وګړو مورنۍ ژبه ده چې ډېروال يې هم په اېتوپيا او کینیا کې ژوند کوي.
اورومو د اېتوپیا د ۳۳.۸٪ خلکو مورنۍ ژبه ده او په هېواد کې ترټولو ډېره ويل کېدونکې ژبه ده، تر اورومو ژبې وروسته د ۲۹.۳٪ وګړي په امهري ژبه خبرې کوي . [۱۱] اورومو د کوشي کورنۍ تر ټولو پراخه ژبه ده او په افریقا کې له عربي ، هاوسا او سواهيلي وروسته څلورمه لویه ژبه ده. [۱۲] د په اېتوپيا کې ۳۶ ميلیونه وګړي ارومو ژبه د خپلې لومړنۍ ژبې په توګه کاروي[۱۳]، د دې ترڅنګ ۵۰۰۰۰۰ زره تنه نور بيا د کینیا په شمال او ختيځ کې ياده ژبه د خپلې لومړنۍ ژبې په توګه کاروي. [۱۴] همدارنګه، یو شمېر اورومو خبرې کوونکي کډوال په افریقایي هېوادونو لکه سوېلي افریقا ، لیبیا ، مصر او سوډان کې هم ژوند کوي.
اورومو د اورومیا، هریر او دیرداوه ،امارا سیمه، د اورومیا سیمې رسمي ژبه ده.[۱۵] او د دې ترڅنګ د اورومیا، هراري ، دیرداوه ، بینیشنګول-ګوموز او ادیس ابابا، امارا سیمه او د اورومیا سیمه کې د لومړنیو زده کړو ژبه هم ده. دا ژبه د تیګرینیا سره يوځای د فدرال وېبپاڼو کې کارول کېدونکې ژبه ده. [۱۶] [۱۷]
ژبسيمې
[سمول]د اورومو ژبې ويناوالو کابو ۸۵٪ په اېتوپیا (اکثره د اورومیا سیمه ) کې ژوند کوي. سربېره پردې، په سومالیا کې هم د دې ژبې یو شمېر ویونکيشته. [۱۸] په کینیا کې، د ۷۲۲,۰۰۰ ویونکو توکمیز سیمې د بورانا او اورما ژبو د ويوونکو په توګه اټکل شوي دي، دا دوه ژبې د اېتوپیا د اورومو سره نږدې تړاو لري. [۱۹] اېتوپیا د اورومو ژبې اصلي ویناوالو ترټولو لوی شمېر لري. په افریقا کې، له عربي، سواهیلي او هاوسا وروسته اورومو څلورمه ژبه ده چې د ویونکو ترټولو لوی شمېر لري.
له اورمو وګړو سربېره، د نورو توکمیزو ډلو یو شمېر غړي چې د اورمو وګړو ترمنځ اوسږي، دا ژبه د دویمې ژبې په کاروي، د بېلګې په توګه، په شمال لوېدیځه اورومیا کې د اوموتيژبي بامباسي وګړي او د نیلو سسارايين ژبې کوما خلک ارومو ژبه د دوهمې ژبې په توګه کاروي. [۲۰]
لیکدود
[سمول]اورومو په یو ډول لاتیني ليکدود چې کوبي (Qubee) نومیږي لیکل کيږي چې دا ليکدود په ۱۹۹۱ زېږديز کې په رسمي ډول د ارومو ژبې لپاره ومنل شو. [۲۱] په تېرو وختونو کې، د لاتیني ليکدود بېلابېلې نسخې د اورومو ژبې ليکلو لپاره کارول شوي. [۲۲] د ارومو ژبې لپاره د کوبي ليکدود د رسمي ليکدود منلو ۱۹۹۱-۱۹۹۷ زېږديز پورې په اورمو ژبه ليکل شوې ليکنې له هغې دمخه سلو کلونو له ليکنو څخه زياتې او ډېرې شوې دي. په کینیا کې، د بورانا او وټا خلک لاتیني ليکدود په بېلابېلو بڼو کاروي، خو د دې ترڅنګ عربي ليکدود هم د اوروموز ژبو مسلمانانو ترمنځ کارول کیږي.
د اورومو الفبا توري په لاندې ډول دي: [۲۳]
| A a | B b | C c | D d | Dh dh | E e | F f | G g |
| H h | I i | J j | K k | L l | M m | N n | Ny ny |
| O o | P p | Ph ph | Q q | R r | S s | Sh sh | T t |
| X x | U u | W w | Y y | Z z |
سرچینې
[سمول]- ↑ ذکر کېدنه: اېتنولوګ. Publisher: SIL International. اثر ژبه: انګليسي ژبه. ISSN: 1946-9675.
- ↑ "اېتنولوګ" (په انګليسي ژبه). SIL International. نه اخيستل شوی 10 مې 2019.
{{cite web}}: سرچينه ساتل:ناپېژانده ژبه (link) - ↑ سرچينې تړی: https://www.ethnologue.com/language/orm.
- ↑ سرچينې تړی: https://iso639-3.sil.org/code/orm.
- ↑ ذکر کېدنه: The Cambridge Encyclopedia of Language. Page(s): 316. Publisher: Cambridge University Press. خپرېدو نېټه: ۱۹۸۷. ليکوال: David Crystal.
- ↑ ذکر کېدنه: Glottolog. Publisher: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ↑ سرچينې تړی: https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ethiopia/.
- ↑ "Language".
- ↑ "ScriptSource - Ethiopia". نه اخيستل شوی 21 اگسټ 2023.
- ↑ "ScriptSource - Kenya". نه اخيستل شوی 21 اگسټ 2023.
- ↑ "The world factbook". cia.gov. Archived from the original on 15 دسامبر 2018. نه اخيستل شوی 10 دسامبر 2020.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=و|archive-date=(help) - ↑ https://www.bbc.co.uk/programmes/p03jqf43.
{{cite news}}: Missing or empty|title=(help); Unknown parameter|Title=ignored (|title=suggested) (help) - ↑ https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ethiopia/
- ↑ "Archived copy". Archived from the original on 2016-08-25. نه اخيستل شوی 2016-08-22.
{{cite web}}: نگهداری یادکرد:عنوان آرشیو به جای عنوان (link) - ↑ "The world factbook". cia.gov. Archived from the original on 15 دسامبر 2018. نه اخيستل شوی 10 دسامبر 2020.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=و|archive-date=(help) - ↑ "نسخه آرشیو شده". Archived from the original on 19 نوامبر 2019. نه اخيستل شوی 10 دسامبر 2020.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=و|archive-date=(help) - ↑ "ቤት | FMOH". www.moh.gov.et. Archived from the original on 5 فوریه 2021. نه اخيستل شوی 10 دسامبر 2020.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=و|archive-date=(help) - ↑ "Languages of Somalia". ethnologue.com. نه اخيستل شوی 15 October 2010.
- ↑ "Languages of Kenya". ethnologue.com. نه اخيستل شوی 15 October 2010.
- ↑ Ethnologue (1999-02-19). "Languages of Ethiopia". Ethnologue. نه اخيستل شوی 2013-08-10.
- ↑ "Afaan Oromo". دانشگاه پنسیلوانیا، School of African Studies.
- ↑ "Letter from the Oromo Communities in North America to H.E. Mr. Kofi Anan, Secretary-General of the United Nations". April 17, 2000. Archived from the original on 5 September 2012. نه اخيستل شوی 15 October 2010.
- ↑ کينډۍ:یادکرد کتاب
کتابونه
[سمول]ګرامر
[سمول]- Ali, Mohamed; Zaborski, A. (1990). Handbook of the Oromo Language. Wroclaw, Poland: Polska Akademia Nauk. ISBN 83-04-03316-X.[مړه لينکونه]
- Griefenow-Mewis, Catherine; Tamene Bitima (1994). Lehrbuch des Oromo. Köln: Rüdiger Köppe Verlag. ISBN 3-927620-05-X.[مړه لينکونه]
- Griefenow-Mewis, Catherine (2001). A Grammatical Sketch of Written Oromo (Language and dialect atlas of Kenya, 4.). Köln, Germany: Rüdiger Köppe Verlag. ISBN 3-89645-039-5.[مړه لينکونه]
- Heine, Bernd (1981). The Waata Dialect of Oromo: Grammatical Sketch and Vocabulary. Berlin: Dietrich Reimer. ISBN 3-496-00174-7.
- Hodson, Arnold Weinholt (1922). An elementary and practical grammar of the Galla or Oromo language. London: Society for Promoting Christian Knowledge.
- Owens, Jonathan (1985). A Grammar of Harar Oromo. Hamburg: Buske. ISBN 3-87118-717-8.
- Praetorius, Franz (1973). Zur Grammatik der Gallasprache. Hildesheim; New York: G. Olms. ISBN 3-487-06556-8.
- Roba, Taha M. (2004). Modern Afaan Oromo grammar: qaanqee galma Afaan Oromo. Bloomington, IN: Authorhouse. ISBN 1-4184-7480-0.
- Stroomer, Harry (1987). A comparative study of three Southern Oromo dialects in Kenya. Hamburg: Helmut Buske Verlag. ISBN 3-87118-846-8.[مړه لينکونه]
وييپانګې
[سمول]- Bramly, A. Jennings (1909). English-Oromo-Amharic Vocabulary. [Typescript in Khartoum University Library].
- Foot, Edwin C. (1968). An Oromo-English, English-Oromo dictionary. Cambridge University Press (repr. Farnborough, Gregg). ISBN 0-576-11622-X.
- Gragg, Gene B. et al. (ed. , 1982) Oromo Dictionary. Monograph (Michigan State University. Committee on Northeast African Studies) no. 12. East Lansing, Mich. : African Studies Center, Michigan State Univ.
- Mayer, Johannes (1878). Kurze Wörter-Sammlung in Englisch, Deutsch, Amharisch, Oromonisch, Guragesch, hrsg. von L. Krapf. Basel: Pilgermissions-Buchsdruckerei St. Chrischona.
- Tamene Bitima (2000). A dictionary of Oromo technical terms. Oromo - English. Köln: Rüdiger Köppe Verlag. ISBN 3-89645-062-X.[مړه لينکونه]
- Stroomer, Harry (2001). A concise vocabulary of Orma Oromo (Kenya): Orma-English, English-Orma. Köln: Rudiger Köppe.
- Tilahun Gamta (1989). Oromo-English dictionary. Addis Ababa: University Printing Press.
بهرنۍ لینک
[سمول]- آنلاین اورومو - کیوبي قاموس
- د امریکا غږ خبرونه په اورومو کې خپریږي .
- د اورومو فدرالي دیموکراتیک غورځنګ (OFDM) ویب پاڼه په اورومو او آډیو کې لیکل شوي ډیری مقالې لري.
- PanAfriL10n پاڼه په اورومو کې
- هورن مورفو Archived 2011-08-10 at the Wayback Machine. کې بایگانیشده</link> : د مورفولوژیکي تحلیل او د اورومو (او امهاري او تیګرینیا) کلمو نسل لپاره سافټویر
- د 500 کلمو اورومو قاموس
- اورومو - ورځنۍ خبرونه
- سرچينه ساتل:ناپېژانده ژبه
- سرچينو تېروتنې: تاريخ
- مخونه چې ناملاتړي پاراميتر لرونکي سرچينې لري
- ناسم سرچينه لرونکي مخونه
- سرچينه لرونکي مخونه له ناسمو وېب لينکونو سره
- نگهداری یادکرد:عنوان آرشیو به جای عنوان
- هغه پاڼي چې د P1705 ځانګړتیاوي کاروي
- هغه پاڼي چې د ويکيډېټا مالومات کاروي
- هغه پاڼي چې د P279 ځانګړتیاوي کاروي
- هغه پاڼي چې د P2341 ځانګړتیاوي کاروي
- هغه پاڼي چې د P282 ځانګړتیاوي کاروي
- هغه پاڼي چې د P1098 ځانګړتیاوي کاروي
- هغه پاڼي چې د P218 ځانګړتیاوي کاروي
- هغه پاڼي چې د P424 ځانګړتیاوي کاروي
- هغه پاڼې چي بې پاراميټره مالوماتبکس کېټ کاروي
- هغه پاڼې چي مالوماتبکس کېټ کاروي
- هغه پاڼې چي انځور نلري
- ټول هغه مخونه چی مړه لينکونه لري
- د وېبپاڼيزې کينډۍ لارښوونيز لینکونه