الوت (فلسفي او ټوليز علوم)

د سوکرات لړۍ يو برخه سوکرات "پوهېږم چې نه پوهېږم" "بې پلټنې ژوند هيڅ مانا نه لري" ټولنپاری د سوکرات محاکمه نامتو مفاهيم سوکراتي ويناوې سوکراتي تېروتنه سوکراتي عقلانيزم سوکراتي استعاره سوکراتي تګلاره سوکراتي جملې سوکراتي ستونزه سوکراتي پوښتنې زده کوونکي اپلاتون زېنوپون ايشينز آنتیستنس اريستيپوس اړوند ليکنې شکيانو ښوونځی د ارستو فلسفه کتابتون کلتوري انځورونه سنکيزم سيرينيکس ميګرين اپلاتونيزم سټويسيزم ورېځې د اخلاقو فضیلت کينډۍ:C ټولنیزه غوټه يا الوت هغه څوک دی چې د ټولنې موجوده افکارو او د چارو شرایط ننګوي، نوې پوښتنې په داسې ډول کوي چې پاروونکې وي او په ځانګړې توګه په لومړي ډول ځورونکي یا ډیر ځورونکي وي. د مچۍ کلمه (په لرغوني یونان کې : μύωψ, mýops) د اپلاتون لخوا د بښنې په نوم په یوه ليکنه کې کارول شوې. د بښنې په برخه کې، هغه سوکرات له یو میږی سره پرتله کړ چې د اتنیانو د سیاست اس يې ځوراوه. سوکرات د محاکمې په غونډه کې په خپله دفاع کې وویل چې د داسې ماغزو وژل اسانه دي، خو پایله به یې د هر هغه چا لپاره ګرانه وي چې په دې ټولنه کې ویده وي.     "که تاسو ما ووژنئ لکه څنګه چې تاسو یې کوئ، تاسو خپل ځان ته ډېر زیان رسوونکي یاست له هغه زيان چې ماته يې رسوئ ."     ځکه هغه یو انتقاد کونکی و چې خلک یې وځړول او ویښ یې کړل او د حق په لور یې وروړل. ښایي دا د عملي اخلاقو د ښوونځي یو له لومړنیو توضیحاتو څخه وګڼل شي. د سوکرات طریقه په دې باور چې هغه د خدای دنده لري چې خلک له خوبه راویښ کړي، سقراط یوه ستونزمنه لاره غوره کړه او داسې طریقه غوره کړه چې د سقراط په تاریخ کې مشهوره ده. د دې رسالت د سرته رسولو لپاره هغه دوه کارونه کوي: لومړی دا چې هڅه کوي خلک له خپل ناپوهۍ خبر کړي او دوهم دا چې په هغوی کې د علم پیدا کولو هڅه کوي. د سقراط لومړۍ طريقه د سقراط د ستړيا په شان ده (به پیژندل کیږي. البته، دا طنز د اورېدونکو د ساتیرۍ یا سپکاوي په موخه نه دی؛ دا یو لوی هدف لري او هڅه کوي چې لیدونکي یا دریم کس چې په ډله کې شتون لري بیداره کړي او حرکت وکړي. د سوال او ځواب له طریقې او یا جدلیت څخه په استفادې سره هڅه کوي چې د دعوا کوونکو د جهالت او ناپوهۍ څرګندونه وکړي. د سقراط بله دنده دا ده چې نور فکر کولو او پوهه رامینځته کولو ته وهڅوي. هغه خپلو لیدونکو ته وایي چې مور یې، فینارت ، یوه قابله وه او د اتن ماشومانو ته یې زیږون ورکړ. هغه د قابله ګۍ مسلک هم له خپلې مور څخه په میراث اخیستی او هڅه کوي خلکو ته زیږون ورکړي. خو هغه څه چې هغه زېږوي هغه عادي ماشومان نه دي، بلکې د خلکو د فکرونو او ذهني روحاني ماشومانو پایله ده. په دې عقيده سقراط په ژمي او دوبي کې شپه او ورځ په اتن کې ګرځېدل او په ساده جامو کې چې د کال په ټولو موسمونو کې يو شان و او په لوڅو پښو به د دې او دې په لټه کې شو او هيڅوک هم نه وو. د هغه د وهلو څخه خوندي وو. نن ورځ په ننني سیاست کې خرماج هغه څوک دی چې په پرله پسې ډول خلک د قدرت، حالت او دودیزو افکارو پر وړاندې هڅوي. د مثال په توګه، موریس کلین لیکلي:     "د ټولنيز الوت لپاره يوه تګلاره شته چې له مخې يې پوښتنې په داسې ډول راپورته کيږي چې اورېدونکي يې په ډېرې حيرانتيا سره اوري ."     د اکسفورډ پوهنتون پروفیسور، بینیټ فلوبیرګ ، د ټولنیز بشری علومو په اړه خبرې وکړې او د ټولنیز ساینس لپاره یې د هغې کلیدي رول باندې ټینګار وکړ، کوم چې کولی شي د واک څخه ناوړه ګټه اخیستنه او قرباني او مجرم ښکاره کړي. دا کلمه کیدای شي په سپکه توګه بیان شي، مګر په ورته وخت کې دا یو معزز عمل او ټولنیز دنده ګڼل کیږي. اړوندې پوښتنې پايليکونه سرچينې انګليسي ويکيپېډيا ګډونوال «Social_gadfly». ۱۰ فبروري ۱۳۹۱.