معياري چينايي ژبه
| معياري چينايي ژبه | |
|---|---|
| 普通話 / 普通话 Pǔtōnghuà 國語 / 国语 Guóyǔ 華語 / 华语 Huáyǔ | |
| په مورنۍ ژبه | [د چين ]]، تایوان، سنګاپور |
Sino-Tibetan
| |
| رسمي حالت | |
رسمي ژبه په |
|
| سمونوال | د چین د ملي ژبې او ليکدود کمیسیون[۲] د ژبو ملي کمېټه (تایوان) د ټولنیزو خدمتونو دفتر (هانګ کانګ) د چینایي ژبې معیاري کولو شورا (ماليزيا) د ماندراين د ترويج شورا (سنګاپور) |
| د ژبې کوډونه | |
| آيسو ۶۳۹-۳ | - |
معیاري چینایي یا معیاري مانډراین د چینایي ژبې یو معیاري ډول دی چې د بیجینګ د ژبې پر بنسټ ولاړ دی او د چین د خلکو جمهوریت رسمي ژبه ده، د چین جمهوریت (تایوان) او د سینګاپور له څلورو رسمي ژبو څخه یوه ده. دا ژبه د ملګرو ملتونو له ۶ رسمي ژبو څخه یوه ده. په ورځنیو خبرو اترو کې، مانډراین معیاري چینایي ژبه ده، نه مانډرین ، چې پخپله د ژبو کورنۍ پوښي.
په چين کې واکمنه ژبه چې په اتو اصلي ژبو وېشل شوې ده (د سياسي دلايلو له مخې په ژبو وېشل شوې)، د هان يو په نامه يادېږي او په چين کې د جلا علمي څانګو په توګه ګڼل کېږي او مطالعه کېږي. هانیو، یا د هان ژبه، اته اصلي ډولونه لري چې د لیکسي او فونیټیک جوړښت له مخې دومره توپیر لري چې دوی اکثرا د دوی ویونکو لپاره په متقابل ډول د پوهیدو وړ ندي ، ورته ورته انګلیسي او الماني یا ډنمارکي . هغه ژبې چې تر ټولو زیات مطالعه کیږي او د حکومت لخوا یې ملاتړ کیږي چینایي ، منګولیایي ، تبتی ، اویغور او ژوانګ شامل دي. چین د 302 ژوندۍ ژبې لري چې په توکمپوهنه کې لیست شوي. د ٢٠١٠ کال د اټکل له مخې، په چين کې د ١٣٤٠ مليونو خلکو له جملې څخه ٩٥٥ مليونه وګړي د خپلې لومړۍ ژبې په توګه د ماندارين په بېلا بېلو ډولونو خبرې کوي چې د دغه هېواد د نفوس شاوخوا ٧١ سلنه جوړوي.
نومونه[سمول]
په دې ژبه کې د چينايي ژبې معياري بڼه مختلف نومونه لري:
- 普通话( چی普通話نی دودیزه ژبه په چین او هانګ کانګ او مکاو کې د
- 國語( چین国语ی ساده ژبه) په تایوان کې، په بل ځای کې د چینایانو په منځ کې، او په ځینو مواردو کې په چین کې
- 華語( چین华语ی ساده په سینګاپور, مالیزیا, اندونیزیا, فیلیپین او د سویل ختیځ آسیا په نورو سیمو کې او په ځینو مواردو کې په چین او تایوان کې ژبه . [۳]
- 漢語( چین汉语ی ساده ) په متحده ایالاتو او نورو چینایي هیوادونو کې او په ځینو مواردو کې په چین کې.
اوسنی رول[سمول]
له رسمي نظره، معياري چينايي ژبه يوه منځګړې ژبه ده او د چين د دوو بېلا بېلو ډولونو د ويونکو او په چين کې د توکميزو لږکيو ترمنځ د خبرو اترو يوه وسيله ده. د پوتونګوا نوم یا "عام وینا" دا نظر پیاوړی کوي. مګر په عمل کې، ځکه چې معیاري چینایي "عام" دی، د چینایي او حتی غیر چینایي ژبو نور ډولونه معیاري چینایي ته د لاسه ورکولو نښې څرګندوي.
په داسې حال کې چې د چين حکومت په هېواد کې د مخابراتي خنډونو د له منځه وړلو لپاره په تلويزيون، راډيو او عامه خدمتونو لکه بسونو کې پوتونګوا ته وده ورکوي، د بېلا بېلو قومونو د شتون له امله چې خپل کلتوري هويت او مورنۍ ژبه له لاسه ورکوي، دغه پرمختګ رامنځته شوی دی. ننګونکی د 2010 کال په دوبي کې، په ګوانګ دونګ کې په محلي تلویزیوني خپرونو کې د پوتونګوا د زیاتې کارونې راپورونه د زرګونو کانټوني ژبو اتباعو په سړکونو کې د لاریونونو لامل شول. [۴]
په چین او تایوان دواړو کې، د ښوونې او روزنې سیسټم او رسنیو کې د لارښوونو ژبې په توګه د مانډرین کارول د هغې په خپریدو کې مرسته کړې. د پایلې په توګه، په چین او تایوان کې ډیری خلک په مانډرین خبرې کوي، که څه هم دا اکثرا د معیاري ژبو څخه په تلفظ یا لغتونو کې توپیر لري. په هرصورت، د پوهنې وزارت په 2014 کې اټکل وکړ چې یوازې 70٪ چینایي خلک یو څه حد ته معیاري مانډرین خبرې کوي، او یوازې لسمه برخه یې په "روغ او څرګند ډول" خبرې کولی شي. دغه راز د چين د ختيځو او لويديځو سيمو ترمنځ د ننوتلو په برخه کې شل سلنه او د ښاري او کليوالو سيمو ترمنځ ۵۰ سلنه توپير شتون لري. سربیره پردې ، لاهم 400 ملیون چینایان شتون لري چې یوازې منډرین اوري او پوهیږي او خبرې نشي کولی. [۵] نو د چين په ۱۳م پنځه کلن پلان کې په ټوليزه توګه موخه دا ده چې تر ۲۰۲۰ کال پورې د چين د ننوتلو کچه له ۸۰ سلنې څخه زياته شي. [۶]
مینلینډ چین او تایوان په ډیری رسمي شرایطو کې معیاري مانډرین کاروي. د چین ولسي جمهوریت په ځانګړې توګه لیواله دی چې ماندارین د یوې نړیوالې ژبې په توګه وده وکړي او یو قانون یې تصویب کړی (د ملي ګډې ژبې او سکریپټ قانون) چې وايي حکومت باید معیاري مانډرین ته وده ورکړي. داسې کومه رسمي اراده نشته چې معیاري چینايي به د ځایی ډولونو ځای ونیسي، مګر ځایی حکومتونو قوانین (لکه د ګوانګ دونګ د ملي ژبې قانون) نافذ کړي چې د ملي ګډې ژبې او رسم الخط قانون د لازمي اقداماتو له لارې پلي کوي ترڅو د سیمه ایزو ژبو ډولونو عامه استعمال کنټرول کړي. دودیز حروف. "تطبیق" ځینې زاړه یا کلیوال چینایی ویناوال په حقیقت کې په معیاري چینایي ژبه کې غیر روان دي، که څه هم ډیری یې د پوهیدو وړ دي. که څه هم ښاري اوسیدونکي او ځوان نسل چې په معیاري مانډرین کې یې زده کړې کړې دي، نږدې ټول یې په معیاري چینایي ژبو کې یو څه مهارت لري، او ځینې یې د دوی په سیمه ایزو ژبو خبرې نشي کولی.
ګرامر[سمول]
چینایي ډېری وختونه د "monosyllabic" ژبې په توګه تشریح شوي، کوم چې یو څه ریښتیا دي. په حقیقت کې، کلاسیک چینایي او منځني چینایي مونوسیلیبیک دي. د مثال په توګه، په کلاسیک چینایي کې، شاید 90٪ کلمې د ورته حرف او حرف سره سمون ولري. په عصري چینايي ډولونو کې، دا معمولا قضیه ده چې مورفیم یو نحو دی. له بلې خوا، فارسي، ډیری پولی سلیبیک کلمې لري، لکه "بلی"، "لوړ"، "خواږه" او "نندارتون".
د سویلي چینایانو د نن ورځې ځینې محافظه کار ډولونه ډیر مونوسیلیبیک کلمې لري، په ځانګړې توګه د اساسي لغتونو په منځ کې. په هرصورت، په عصري مانډرین کې، ډیری اسمونه، صفتونه، او فعلونه اکثرا پولی سلیبیک دي. د دې وضعیت اصلي لامل ګراماتیک کول دي، او د وخت په تیریدو سره د غږ بدلون د موجوده نحو شمیر کم کړی دی. اوس په مدرن مینډرین کې، د فونیټیک توپیرونو سره سره، یوازې شاوخوا 1,200 سلیبونه ممکن دي؛ پداسې حال کې چې ویتنام شاوخوا 5,000 لري (اوس هم اکثره د مونوسیلیبیک ژبه) او انګلیسي له 8,000 څخه ډیر لري. [۷]
په چینایي ګرامر کې هیڅ فعل کلمه نشته او هر فعل یوازې یوه بڼه لري. په بل عبارت، د فعل بڼه د اسم یا ضمیر په پام کې نیولو پرته ورته پاتې کیږي. د فعل کلمه هم د خط په اضافه کولو سره اشاره کیږي. همدارنګه، د اسمونو او ضمیرونو لپاره هیڅ جمع بڼه نشته، او یوازې ځانګړي حروف باید د واحد اسمونو د جمع کولو لپاره اضافه شي. په چینایي ژبه کې د غوره یا غوره صفت جوړولو طریقه په فارسي کې ورته نه ده، او دا د یو حرف په اضافه کولو سره اصلي صفت ته لیږدول کیږي. د مثال په توګه، 小明 معنی کوچنی، او 明水 معنی کوچنی.
په جمله کې د کلمو ترتیب په انګلیسي ژبه کې د entity-verb-object په شکل کې ورته دی. صفتونه ، فعلي جملې ، او بشپړونکي نور عناصر دي چې په یوه جمله کې د اسمونو او فعلونو سره یوځای کیږي. فعلي جمله د فعل څخه مخکې یا په ځینو مواردو کې د جملې په پیل کې راځي او تکمیل هم د موجوده جملې یا صفت تعقیبوي.
چینایی هم د شمیرنې انٹرفیس او اندازه کولو لغتونو پراخه سیسټم لري. اړونده اداری کول او اوسنی ترتیبی جوړښت د چین نور د پام وړ ځانګړتیاوې دي.
فونولوژي[سمول]
چینایي ژبه د ټونال ژبه معیاري ده او په دې ژبه کې هر توری (چنګ، چنګ، بی، با، لای، او نور) په 4 ټونونو کې تلفظ کیږي او ځینې توري په استثنایی ډول په 5 ټنو کې تلفظ کیږي.
- د لومړي حرف په غږولو کې، دا په مساوي ډول تلفظ کیږي او پراخیږي.
- په دویمه لوبه کې، کله چې د حرف تلفظ کوي، د سړي غږ ورو ورو پورته کیږي.
- په دریمه لوبه کې، لومړی د یو چا غږ ښکته کیږي او بیا پورته کیږي.
- په څلورم یادښت کې، نحو د اختطاف او ټکولو په بڼه تلفظ کیږي.
- پنځم تلفظ، چې په استثنايي ډول په ځینو نحو کې شتون لري، هیڅ سر نلري او تلفظ په نورمال ډول څرګندیږي.
د لوبې مثال[سمول]
د مثال په توګه، په لومړي یادښت کې د ماما معنی مور ده او داسې لیکل شوي: (媽/妈). په دویمه ډرامه کې د بانګ معنی ورکوي او داسې لیکل شوي: (麻). په دریمه ډرامه کې د آس په معنی دی او داسې لیکل شوی دی: (馬/马). په څلورم ډرامه کې، دا د ملامتولو او سپکاوي دواړه معنی ورکوي، او دا داسې لیکل شوي: (罵/骂). په پنځم یاددښت کې، دا د پوښتنې جملې د وروستۍ برخې په توګه کارول کیږي او جمله د پوښتنې بڼه کوي او داسې لیکل کیږي: (嗎/吗).
| سمبول | pinyin | ډول | مانا |
|---|---|---|---|
| Lua error in Module:Lang at line 805: attempt to call method 'find' (a nil value)./Lua error in Module:Lang at line 805: attempt to call method 'find' (a nil value). | mā | په لوړه کچه | "مور" |
| Lua error in Module:Lang at line 805: attempt to call method 'find' (a nil value). | Má | لوړ لوړوالی | "بنګ" |
| Lua error in Module:Lang at line 805: attempt to call method 'find' (a nil value)./Lua error in Module:Lang at line 805: attempt to call method 'find' (a nil value). | mǎ | ټیټ لوړوالی - زوال | "آس" |
| Lua error in Module:Lang at line 805: attempt to call method 'find' (a nil value)./Lua error in Module:Lang at line 805: attempt to call method 'find' (a nil value). | mà | لوړ لوړوالی | "ملامتول" |
| Lua error in Module:Lang at line 805: attempt to call method 'find' (a nil value)./Lua error in Module:Lang at line 805: attempt to call method 'find' (a nil value). | ما | بې طرفه | د پوښتنې برخه |
لیکنه[سمول]
په چینایي کې د لیکلو دوه لارې شتون لري:
- دودیز یا کلاسیک چینایی
- ساده چینایي
دوديزه چينايي ژبه د چينايي ژبې اصلي رسم الخط دی چې د لومړي ځل لپاره په چين کې د هان امپراتورۍ د واکمنۍ پر مهال راڅرګند شو او له هغه وخته راهيسې د چيني ژبې د ليکلو لپاره کارول کېږي او اوس د چين د جمهوريت په هېوادونو کې ( تايوان )، هانګ کانګ ، مکاو او د امريکا متحده ايالاتو د چينايانو او په لويديځ کې عام دي. ساده شوی چینایی په حقیقت کې ورته دودیز رسم الخط ساده شوی چې د چین په خلکو جمهوریت او سینګاپور کې عام دی. دا رسم الخط د چین د ولسي جمهوریت د بنسټ ایښودونکي ماو زیډونګ په حکم سره د دودیز رسم الخط په ساده کولو سره ترلاسه شو.
د دې ژبې د حروفو شمېر چې په چيني ژبه کې خانزي (汉字) بلل کېږي، په دوديزه توګه له ٧٠ زرو څخه تر ٨٠ زرو پورې شمېرل کېږي، له نېکه مرغه چې اوس مهال يې ټول متروک دي (د ادبي او مطالعې له غوښتنو پرته) او اوس مهال يو چينايي يا بهرنۍ ژبه ده. څوک چې غواړي چینایي ژبه زده کړي، د دې لپاره چې ووایې بشپړ سواد لري، هغه یوازې د 10,000 حروفو لوستلو او لیکلو ته اړتیا لري. نن ورځ، د لاتیني الفبا پر بنسټ یو سیسټم چې د Pinyin په نوم یادیږي د دې ژبې د ژباړې یا لاتیني کولو لپاره کارول کیږي.
د یوې بهرنۍ ژبې په توګه[سمول]
په نړيواله کچه د چين د اقتصاد د زياتېدونکي اهميت او نفوذ له امله، د امريکا په ښوونځيو کې د چين معياري زده کړې ورځ تر بلې زياتېږي او ژبه په زياتېدونکي ډول د لويديځې نړۍ په څېر د بريتانيا په ځوانانو کې د زده کړې د ډګر په توګه غوره کېږي. [۸] د بېلګې په توګه، په ١٩٩١ کال کې د بهرنيو ژبو دوه زره زده کوونکو په چين کې د چين د مهارتونو رسمي ازموينه (چې د HSK په نامه هم يادېږي) تر لاسه کړه، په داسې حال کې چې په ٢٠٠٥ کال کې د غوښتونکو شمېر په چټکۍ سره ١١٧٦٦٠ ته لوړ شو. [۹]
اړوندې پوښتنې[سمول]
- معیاري کانتونیز
- د چین دودیز حروف
سرچینې[سمول]
- ↑ "Languages of ASEAN". مؤرشف من الأصل في ۰۷ اگسټ ۲۰۱۷. د لاسرسينېټه ۰۷ اگسټ ۲۰۱۷. الوسيط
|CitationClass=تم تجاهله (مساعدة) - ↑ china-language.gov.cn Archived 2015-12-18 at the Wayback Machine. کينډۍ:In lang
- ↑ Kane, Daniel (2006). The Chinese Language: Its History and Current Usage. Tuttle Publishing. د کتاب پاڼي 22–23, 93. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-8048-3853-5. الوسيط
|CitationClass=تم تجاهله (مساعدة) - ↑ . One-third of Chinese do not speak Putonghua, says Education Ministry.
- ↑ 中国仍有约4亿人不能用普通话进行交流-新华网. شینهوآ. مؤرشف من الأصل في ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۷. د لاسرسينېټه ۲۶ جولای ۲۰۱۷. الوسيط
|CitationClass=تم تجاهله (مساعدة) - ↑ Bai Wansong (Lua error in Module:Lang at line 988: attempt to call field 'is_Latin' (a nil value).). 教育部、国家语委：力争“十三五”期间使所有教师的普通话水平达标_滚动新闻_中国政府网. www.gov.cn. مؤرشف من الأصل في ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۷. د لاسرسينېټه ۲۶ جولای ۲۰۱۷. الوسيط
|CitationClass=تم تجاهله (مساعدة) - ↑ DeFrancis, John (1984), The Chinese Language: Fact and Fantasy, انتشارات دانشگاه هاوایی، ISBN 978-0-8248-1068-9.
- ↑ (په 17 January 2006 باندې). How hard is it to learn Chinese?. BBC News.
- ↑ کينډۍ:In lang "汉语水平考试中心：2005年外国考生总人数近12万",Gov.cn Archived 2018-11-19 at the Wayback Machine. Xinhua News Agency, 16 January 2006.