تاتاري ژبه

تاتاري
татар теле / tatar tele / تاتار تیلي
په مورنۍ ژبه	روسیه، جمهوریتونه د شوروي له سقوط وروسته
قومیت	تاتار وګړي
شمېر ويناوال	۱۰٫۵ میلیون  (۲۰۱۲)
ژبې کورنۍ	تورکي ژبې قپچاق ژبې قپچاق-بلغار تاتاري
ليکدود	سريليک ليکدود، لاتين الفبا، عربي الفبا
رسمي حالت
رسمي ژبه په	کينډۍ:Tatarstan (روسیه)
سمونوال	د تاتارستان جمهوریت د علومو اکاډمۍ د ژبو، ادبیاتو او هنرونو انستیتیوت
د ژبې کوډونه
آی اېس او ۱–۶۳۹	tt
آی اېس او ۲–۶۳۹	tat
آی اېس او ۳–۶۳۹	tat

ژبپوهنه

تاتاري ( سیریلیک : татарча، لاتیني ليکدود : tatarça، عربي ليکدود : تاتارچا) د تورکي ژبې کورنۍ یوه ژبه ده چې د تاتاريانو له خوا ویل کیږي.

تاریخ

نن ورځ، تاتار ژبه د ورکې شوې قباچګ ژبو یا د لرغوني ترکي او بلغاریایي ژبو شمال لویدیز څانګه ده. دا ژبه تر ډېره د قفقاز او سلاوي ژبو تر اغېز لاندې ده.

جغرافیایي وېش

تاتاري ژبه په روسیه ، منځنۍ اسیا او د روسیې د تاتارېستان خپلواکه جمهوریت او همدارنګه قزاقستان کې ویونکي لري. تاتاري ژبه هم د تاتار لږکیو په منځ کې چې په اوکراین ، ترکیه ، پولنډ ، فنلنډ او چین کې ژوند کوي عام ده.

برسېره پردې، تاتار د شاوخوا 400,000 باشقيرانو مورنۍ ژبه ده ، چې ډیری یې د اوفا په ښار کې ژوند کوي. دا د بشری ژبی ویونکي دي چې په تدریجي ډول یې خپله مورنۍ ژبه پریښوده او د تاتارانو سره د یوځای کیدو په پایله کې تاتار ویونکي شول.

د روسیې د ۲۰۰۲ کال د سرشمیرنې له مخې، د تاتارستان په جمهوریت کې شاوخوا ۹۴٪ تاتاریان او شاوخوا ۷٪ نور توکمونه چې په دغه جمهوریت کې ژوند کوي، تاتار پېژني. تر ۹۴٪ زیات تاتاریان په تاتار ژبه پوهیږي.

تاتاري ژبه ډېرې ژبې لري.

لیکنه

پخوا د تاتار ژبه په مختلفو الفبا لیکل کېده، خو نن ورځ د دې ژبې لپاره تاتار سیریلیک ليکدود کارول کیږي. پخوا، د اورخون کرښه ، د سکي املا الفبا ( د عربي رسم الخط څخه د فارسي الفبا پر بنسټ) او لاتیني الفبا هم د دې لپاره کارول کیده. تر 1920 پورې، تاتارانو خپله ژبه د سکي الفبا په کارولو سره لیکله. له دې وروسته لاتیني لیکنه او بیا سیریلیک لیکنه د دوی د ژبې لپاره عام شوه. نن ورځ، د دې ژبې لپاره د لاتین په بڼه یو بل سکریپټ کارول کیږي، د سیریلیک رسم الخط سره، چې د ترکیې-استانبول الفبا سره ورته دی.

د ژبې ځانګړتیاوې

د التایک کورنۍ د ترکي څانګې د ټولو ژبو په څیر، تاتار ژبه هم یو تړلی ژبه ده ؛ په دې معنی چې د کلمې اصلي مادې ته له اضافه شوي ضمیمو څخه نوې معنی رامینځته کیږي او کلمې نه کارول کیږي. د کلمو ریښه تاتار - ترکي ده، مګر دې ژبې د ولګا سیند په اوږدو کې د یورالیک ژبو او همدارنګه د عربي ، فارسي او روسیې څخه ډیری اغیزې ترلاسه کړې.

د ويوکو بېلګې

• Haya - هو
• Yuq - نه
• isänme(sez)/sawmı(sız) – سلام
• sälâm - سلام (دوستانه)
• sau bul(ığız)/xuş(ığız) – الوداع
• zínhar öchen – مهرباني وکړئ
• räxmät – مننه
• ğafu it(egez) – زه بخښنه غواړم
• min - زه
• sin - تاسو (sg. )
• ul – هغه
• bez - موږ
• sez - تاسو
• alar - ایشان
• millät – ملت
• İngliz(çä) – انګلیسي

بهرنۍ لینک

• د تاتار ژبه د ایتونولوګ بایگانی‌شده کې
• د تاتار شعر بایگانی‌شده لخوا آرشیف شوی

الگو:کد زبان‌های معرفی‌شده در ایزو ۶۳۹-۳ که حرف اول عنوان بین‌المللی آن‌ها حرف T است