Jump to content

تاتاري ژبه

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
تاتاري ژبه
татар теле (تاتاري) ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
ټوليز مالومات
عمومي مالومات
ځانګړې وېشنيزه
سیمييزتوب د
ليکدود
سيريليک ليکدود (۱۹۳۹ – )
لاتين ليکدود (۱۹۲۷ – ۱۹۳۹)
Yañalif (en) ژباړل
عربي ليکدود[۴] ( – ۱۹۲۷) ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
ويونکو شمېر
۵٬۲۰۰٬۰۰۰[۵] (۲۰۱۵)
۵٬۴۲۷٬۳۱۸[۶] (۲۰۱۰) ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
د توکمپوهنې ژبې حالت
آيسو ۶۳۹-۱ کوډ
tt[۸] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
د ژبې کوډ
tt ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
هېواد
نور مالومات
کورډي‌نېشن
۵۵°۴۸′شمال ۴۹°۰۷′ختیځ / 55.8°شمال 49.12°ختيځ / 55.8; 49.12 ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
Map
تاتاري
татар теле / tatar tele / تاتار تیلي
په مورنۍ ژبهروسیه، جمهوریتونه د شوروي له سقوط وروسته
قومیتتاتار وګړي
شمېر ويناوال
اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۲".[۱۰]
تورکي ژبې
سريليک ليکدود، لاتين الفبا، عربي الفبا
رسمي حالت
رسمي ژبه په
کينډۍ:د هېواد مالومات تاتارستان (روسیه)
سمونوالد تاتارستان جمهوریت د علومو اکاډمۍ د ژبو، ادبیاتو او هنرونو انستیتیوت
ژبکوډونه
آيسو ۶۳۹-۱tt
آيسو ۶۳۹-۲tat
آيسو ۶۳۹-۳tat
دا متن فونیټیک سمبولونه آی ‌پي‌ ای لري. پرته له مناسب ملاتړه تفسیر، شونې ده د پوښتنې نښان، بکسونه یا نور سمبولونه کرکټرونه بدل کړي لازياتو مالوماتو لپاره يونيکوډ وګورئ.
ژبپوهنه

تاتاري ( سیریلیک : татарча، لاتیني ليکدود : tatarça، عربي ليکدود : تاتارچا) د تورکي ژبې کورنۍ یوه ژبه ده چې د تاتاريانو له خوا ویل کیږي.

تاریخ

[سمول]

نن ورځ، تاتار ژبه د ورکې شوې قباچګ ژبو یا د لرغوني ترکي او بلغاریایي ژبو شمال لویدیز څانګه ده. دا ژبه تر ډېره د قفقاز او سلاوي ژبو تر اغېز لاندې ده.

جغرافیایي وېش

[سمول]

تاتاري ژبه په روسیه ، منځنۍ اسیا او د روسیې د تاتارېستان خپلواکه جمهوریت او همدارنګه قزاقستان کې ویونکي لري. تاتاري ژبه هم د تاتار لږکیو په منځ کې چې په اوکراین ، ترکیه ، پولنډ ، فنلنډ او چین کې ژوند کوي عام ده.

برسېره پردې، تاتار د شاوخوا 400,000 باشقيرانو مورنۍ ژبه ده ، چې ډیری یې د اوفا په ښار کې ژوند کوي. دا د بشری ژبی ویونکي دي چې په تدریجي ډول یې خپله مورنۍ ژبه پریښوده او د تاتارانو سره د یوځای کیدو په پایله کې تاتار ویونکي شول.

د روسیې د ۲۰۰۲ کال د سرشمیرنې له مخې، د تاتارستان په جمهوریت کې شاوخوا ۹۴٪ تاتاریان او شاوخوا ۷٪ نور توکمونه چې په دغه جمهوریت کې ژوند کوي، تاتار پېژني. [۱۱] تر ۹۴٪ زیات تاتاریان په تاتار ژبه پوهیږي. [۱۲]

تاتاري ژبه ډېرې ژبې لري.

لیکنه

[سمول]

پخوا د تاتار ژبه په مختلفو الفبا لیکل کېده، خو نن ورځ د دې ژبې لپاره تاتار سیریلیک ليکدود کارول کیږي. پخوا، د اورخون کرښه ، د سکي املا الفبا ( د عربي رسم الخط څخه د فارسي الفبا پر بنسټ) او لاتیني الفبا هم د دې لپاره کارول کیده. تر 1920 پورې، تاتارانو خپله ژبه د سکي الفبا په کارولو سره لیکله. له دې وروسته لاتیني لیکنه او بیا سیریلیک لیکنه د دوی د ژبې لپاره عام شوه. نن ورځ، د دې ژبې لپاره د لاتین په بڼه یو بل سکریپټ کارول کیږي، د سیریلیک رسم الخط سره، چې د ترکیې-استانبول الفبا سره ورته دی.

د ژبې ځانګړتیاوې

[سمول]

د التایک کورنۍ د ترکي څانګې د ټولو ژبو په څیر، تاتار ژبه هم یو تړلی ژبه ده ؛ په دې معنی چې د کلمې اصلي مادې ته له اضافه شوي ضمیمو څخه نوې معنی رامینځته کیږي او کلمې نه کارول کیږي. د کلمو ریښه تاتار - ترکي ده، مګر دې ژبې د ولګا سیند په اوږدو کې د یورالیک ژبو او همدارنګه د عربي ، فارسي او روسیې څخه ډیری اغیزې ترلاسه کړې. [۱۳]

د ويوکو بېلګې

[سمول]
  • Haya - هو
  • Yuq - نه
  • isänme(sez)/sawmı(sız) – سلام
  • sälâm - سلام (دوستانه)
  • sau bul(ığız)/xuş(ığız) – الوداع
  • zínhar öchen – مهرباني وکړئ
  • räxmät – مننه
  • ğafu it(egez) – زه بخښنه غواړم
  • min - زه
  • sin - تاسو (sg. )
  • ul – هغه
  • bez - موږ
  • sez - تاسو
  • alar - ایشان
  • millät – ملت
  • İngliz(çä) – انګلیسي

سرچینې

[سمول]
  1. سرچينې تړی: https://iso639-3.sil.org/code/tat.
  2. ذکر کېدنه: The Cambridge Encyclopedia of Language. Page(s): 307. Publisher: Cambridge University Press. خپرېدو نېټه: ۱۹۸۷. ليکوال: David Crystal.
  3. ۳٫۰۰ ۳٫۰۱ ۳٫۰۲ ۳٫۰۳ ۳٫۰۴ ۳٫۰۵ ۳٫۰۶ ۳٫۰۷ ۳٫۰۸ ۳٫۰۹ سرچينې تړی: http://www.perepis2002.ru/ct/doc/TOM_04_07.xlsДанные.
  4. Document file on Wikimedia Commons: %D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%84%D0%B8%D0%BD%20%D0%90%D0%B7%D0%B1%D1%83%D0%BA%D0%B0%20%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE%20%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0%201778.pdf.
  5. ذکر کېدنه: Ethnologue: Languages of the World, 18th Edition. Retrieved: ۷ مې ۲۰۲۲. Publisher: SIL International. اثر ژبه: انګرېزي ژبه. خپرېدو نېټه: ۲۰۱۵.
  6. ذکر کېدنه: اېتنولوګ. Publisher: SIL International. اثر ژبه: انګرېزي ژبه. ISSN: 1946-9675.
  7. "اېتنولوګ" (in انګرېزي ژبه). SIL International. بياځلي په ۱۰ مې ۲۰۱۹.{{cite web}}: CS1 errors: dates (link) CS1 maint: unrecognized language (link)
  8. "Language".
  9. "ScriptSource - Russian Federation". بياځلي په ۲۱ اگسټ ۲۰۲۳.{{cite web}}: CS1 errors: dates (link)
  10. کينډۍ:Ethnologue16
  11. {{cite web}}: Empty citation (help)CS1 errors: unsupported parameter (link) CS1 maint: url-status (link)
  12. . 6. Владение языками (кроме русского) населением отдельных национальностей по республикам, автономной области и автономным округам Российской Федерации(Knowledge of languages other than Russian by the population of republics
  13. Татарский язык в Интернете: информация о методах и средствах обучения

بهرنۍ لینک

[سمول]

الگو:کد زبان‌های معرفی‌شده در ایزو ۶۳۹-۳ که حرف اول عنوان بین‌المللی آن‌ها حرف T است