تاتاري ژبه
تاتاري | |
---|---|
татар теле / tatar tele / تاتار تیلي | |
په مورنۍ ژبه | روسیه، جمهوریتونه د شوروي له سقوط وروسته |
قومیت | تاتار وګړي |
شمېر ويناوال | ۱۰٫۵ میلیون (۲۰۱۲)[۱] |
سريليک ليکدود، لاتين الفبا، عربي الفبا | |
رسمي حالت | |
رسمي ژبه په | کينډۍ:Tatarstan (روسیه) |
سمونوال | د تاتارستان جمهوریت د علومو اکاډمۍ د ژبو، ادبیاتو او هنرونو انستیتیوت |
د ژبې کوډونه | |
آی اېس او ۱–۶۳۹ | tt |
آی اېس او ۲–۶۳۹ | tat |
آی اېس او ۳–۶۳۹ | tat |
تاتاري ( سیریلیک : татарча، لاتیني ليکدود : tatarça، عربي ليکدود : تاتارچا) د تورکي ژبې کورنۍ یوه ژبه ده چې د تاتاريانو له خوا ویل کیږي.
تاریخ[سمول]
نن ورځ، تاتار ژبه د ورکې شوې قباچګ ژبو یا د لرغوني ترکي او بلغاریایي ژبو شمال لویدیز څانګه ده. دا ژبه تر ډېره د قفقاز او سلاوي ژبو تر اغېز لاندې ده.
جغرافیایي وېش[سمول]
تاتاري ژبه په روسیه ، منځنۍ اسیا او د روسیې د تاتارېستان خپلواکه جمهوریت او همدارنګه قزاقستان کې ویونکي لري. تاتاري ژبه هم د تاتار لږکیو په منځ کې چې په اوکراین ، ترکیه ، پولنډ ، فنلنډ او چین کې ژوند کوي عام ده.
برسېره پردې، تاتار د شاوخوا 400,000 باشقيرانو مورنۍ ژبه ده ، چې ډیری یې د اوفا په ښار کې ژوند کوي. دا د بشری ژبی ویونکي دي چې په تدریجي ډول یې خپله مورنۍ ژبه پریښوده او د تاتارانو سره د یوځای کیدو په پایله کې تاتار ویونکي شول.
د روسیې د ۲۰۰۲ کال د سرشمیرنې له مخې، د تاتارستان په جمهوریت کې شاوخوا ۹۴٪ تاتاریان او شاوخوا ۷٪ نور توکمونه چې په دغه جمهوریت کې ژوند کوي، تاتار پېژني. [۲] تر ۹۴٪ زیات تاتاریان په تاتار ژبه پوهیږي. [۳]
تاتاري ژبه ډېرې ژبې لري.
لیکنه[سمول]
پخوا د تاتار ژبه په مختلفو الفبا لیکل کېده، خو نن ورځ د دې ژبې لپاره تاتار سیریلیک ليکدود کارول کیږي. پخوا، د اورخون کرښه ، د سکي املا الفبا ( د عربي رسم الخط څخه د فارسي الفبا پر بنسټ) او لاتیني الفبا هم د دې لپاره کارول کیده. تر 1920 پورې، تاتارانو خپله ژبه د سکي الفبا په کارولو سره لیکله. له دې وروسته لاتیني لیکنه او بیا سیریلیک لیکنه د دوی د ژبې لپاره عام شوه. نن ورځ، د دې ژبې لپاره د لاتین په بڼه یو بل سکریپټ کارول کیږي، د سیریلیک رسم الخط سره، چې د ترکیې-استانبول الفبا سره ورته دی.
د ژبې ځانګړتیاوې[سمول]
د التایک کورنۍ د ترکي څانګې د ټولو ژبو په څیر، تاتار ژبه هم یو تړلی ژبه ده ؛ په دې معنی چې د کلمې اصلي مادې ته له اضافه شوي ضمیمو څخه نوې معنی رامینځته کیږي او کلمې نه کارول کیږي. د کلمو ریښه تاتار - ترکي ده، مګر دې ژبې د ولګا سیند په اوږدو کې د یورالیک ژبو او همدارنګه د عربي ، فارسي او روسیې څخه ډیری اغیزې ترلاسه کړې. [۴]
د ويوکو بېلګې[سمول]
- Haya - هو
- Yuq - نه
- isänme(sez)/sawmı(sız) – سلام
- sälâm - سلام (دوستانه)
- sau bul(ığız)/xuş(ığız) – الوداع
- zínhar öchen – مهرباني وکړئ
- räxmät – مننه
- ğafu it(egez) – زه بخښنه غواړم
- min - زه
- sin - تاسو (sg. )
- ul – هغه
- bez - موږ
- sez - تاسو
- alar - ایشان
- millät – ملت
- İngliz(çä) – انګلیسي
سرچینې[سمول]
- ↑ کينډۍ:Ethnologue16
- ↑ دانش از زبانهای بهجز روسی در جمهوریها و ایالات روسیه
- ↑ . 6. Владение языками (кроме русского) населением отдельных национальностей по республикам, автономной области и автономным округам Российской Федерации(Knowledge of languages other than Russian by the population of republics
- ↑ Татарский язык в Интернете: информация о методах и средствах обучения
بهرنۍ لینک[سمول]
- د تاتار ژبه د ایتونولوګ بایگانیشده کې
- د تاتار شعر بایگانیشده لخوا آرشیف شوی
الگو:کد زبانهای معرفیشده در ایزو ۶۳۹-۳ که حرف اول عنوان بینالمللی آنها حرف T است