سيريليک ليکدود
سیریلیک ليکدود یا ازبوکا یو الفبا ده چې په یوریشیا کې د ملي ليکدود په توګه په سویل ختیځ او ختیځه اروپا ، قفقاز ، منځنۍ آسیا ، شمالي او ختیځه آسیا کې په بېلابېلو سلاویکي ، تورکي ، منګولیايي او فارسي ژبو هېوادونو کې کارول کیږي.
هغه هېوادونه چې سيرليک ليکدود پکې رسمي دی:
[سمول]- بېلاروس
- بوسنيا او هرزه ګوني
- بلغاريا
Kazakhstan
Kyrgyzstan- مقدونيا
- منګوليا
- مونتينېګرو
Russia- سربيت
- تاجکېستان
- اوکراين
په نهمه پېړۍ کې، د دې خاورې واکمن، سایمن لوی، د خپل پلار ، بوریس اول، د کلتوري او سیاسي دورې په تعقیب، د یو نوي رسم الخط امر وکړ، لومړنی سیریلیک الفبا، چې د پریسلاو په ادبي ښوونځي کې رامینځته شوی و . لومړی د بلغاریا امپراتورۍ او د ګلاګولیټیک الفبا ځای په ځای شو، کوم چې مخکې د سیریل لخوا لیکل شوی و، او مقدس میتودیسټ د ورته پیروانو لخوا رامینځته شوی و چې په بلغاریا کې یې نوی سلاویکي الفبا رامینځته کړې وه. د سیریلیک الفبا کارول په 893 کې په بلغاریا کې رسمي شوي. [۱] [۲] [۳] نوی رسم الخط د الفبا اساس دی چې په مختلفو ژبو کې کارول کیږي، په ځانګړې توګه هغه چې د سلاویک ارتودوکس ریښې لري او غیر سلاویکي ژبې د روسیې ژبې تر اغیز لاندې دي. د پیړیو لپاره، سیریلیک د کاتولیکانو او سلاویک مسلمانانو لخوا کارول کیده. په 2019 کې، په یوروشیا کې شاوخوا 250 ملیون خلکو دا د خپلې ملي ژبې رسمي الفبا په توګه کارولې، چې روسیه یې شاوخوا نیمایي جوړوي. د 2007 کال د جنورۍ په 1 د اروپایی اتحادیې سره د بلغاریا د یوځای کیدو سره، سیریلیک د لاتین او یونان څخه وروسته د اروپایی اتحادیې دریم رسمي رسم الخط شو. [۴]
سیریلیک له یوناني یونیسیلیبیک ليکدود څخه اخیستل شوی او د زړې ګلاګولیټیک ژبې لیکونو سره وده شوې ، پشمول د دې ځینې لیکچرونه . دا اضافي توري د زاړه کلیسا سلاویک غږونو لپاره کارول کیږي چې په یوناني کې نه موندل کیږي. دا الفبا د دوه بازنطینی وروڼو، [۵] سینټ سیریل او میتودیوس په ویاړ نومول شوی، چې مخکې یې د ګلاګولیټیک الفبا جوړه کړې وه. عصري پوهان پدې باور دي چې سیریلیک د سیریل او میتودیوس د لومړیو شاګردانو په ځانګړي توګه د احرید کلیمینټ لخوا رامینځته شوی او رسمي شوی.
د اتلسمې پیړۍ په پیل کې، په روسیه کې کارول شوي سیریلیک الفبا د پیټر لوی لخوا د پام وړ بدلون موندلی و، چې یوازې لویدیځ اروپا ته له خپل ډیپلوماتیک سفر څخه راستون شوی و، چې هغه یې مدني الفبا وبلله او لاتیني الفبا ته یې نږدې کړه. زاړه لرغوني لیکونه او څو لیکونه، دوی پخپله د پیټر لخوا ډیزاین شوي. دې لیکونو د پورتنیو او ټیټو قضیو ترمینځ توپیر رامینځته کړی او لویدیځ ټایپوګرافي هم منل شوې. [۶] د اصلاح څخه دمخه فارمونه په ځانګړي توګه په کلیسا سلاوینک او ځینې وختونه حتی په عصري روسیه کې کارول کیږي، په ځانګړې توګه که تاسو غواړئ یو متن د سلاوی یا لرغونی احساس سره وړاندې کړئ.
| غټ توري | کوچني توري | نوم | غږيزه بڼه | بېلګه |
|---|---|---|---|---|
| А | а | اَ | /a/ | ادب |
| Б | б | بِه | /b/ | ناب |
| В | в | وِه | /v/ | وزن |
| Г | г | گِه | /g/ | ګام |
| Д | д | دِه | /d/ | دبير |
| Е | е | یِه | /je/ | يوازېنی |
| Ё | ё | یُ | /jo/ | ریو |
| Ж | ж | ژِه | / ʒ / | ژاله |
| З | з | زِه | /z/ | زنګ |
| И | и | ایـ | /i/ | ښادي |
| Й | й | ی | /j/ | چای یا Yes |
| К | к | کا | /k/ | پاک |
| Л | л | اِل | /l/ | کال |
| М | м | اِم | /m/ | ګام |
| Н | н | اِن | /n/ | نيکي |
| О | о | آ یا اُ | /o/ | الو د سلام په مانا |
| П | п | پِه | /p/ | پـاریس |
| Р | р | اِر | /r/ | رادیو |
| С | с | اِس | /s/ | سـرای |
| Т | т | تِه | /t/ | تـبر |
| У | у | او | /u/ | دروغ |
| Ф | ф | اِف | /f/ | فرهاد |
| Х | х | خا | /x/ | ښاخ |
| Ц | ц | تْسه | /ts/ | عطسه |
| Ч | ч | چِه | /št/ | چارجر |
| Ш | ш | شا | /š/ | آش |
| Щ | щ | شْچا | /štš/ | خروشْچف |
| Ъ | ъ | د سختۍ نښه | ? | مســؤول، وضــع |
| Ы | ы | اَیی | /ɨ/ | Почтительный پاچتیتیلنی به معنی محترم |
| Ь | ь | د نرمۍ نښه | / j/
j/ |
معادل ندارد |
| Э | э | اِ | / e/ | اِکباتان |
| Ю | ю | یو | /ju/ | یونان |
| Я | я | یَه | /ja/ | یَـواش |
سرچینې
[سمول]- ↑ Dvornik, Francis (1956). The Slavs: Their Early History and Civilization. Boston: American Academy of Arts and Sciences. p. 179.
The Psalter and the Book of Prophets were adapted or "modernized" with special regard to their use in Bulgarian churches and it was in this school that the Glagolitic script was replaced by the so-called Cyrillic writing, which was more akin to the Greek uncial, simplified matters considerably and is still used by the Orthodox Slavs.
- ↑ Curta, Florin (2006). Southeastern Europe in the Middle Ages, 500–1250. Cambridge Medieval Textbooks. Cambridge University Press. pp. 221–222. ISBN 978-0-521-81539-0.
- ↑ Hussey, J. M.; Louth, Andrew (2010). "The Orthodox Church in the Byzantine Empire". Oxford History of the Christian Church. Oxford University Press. p. 100. ISBN 978-0-19-161488-0.
- ↑ Orban, Leonard (24 May 2007). "Cyrillic, the third official alphabet of the EU, was created by a truly multilingual European" (PDF). European Union. بياځلي په 3 August 2014.
- ↑ Columbia Encyclopedia, Sixth Edition. 2001–05, s.v. "Cyril and Methodius, Saints"; Encyclopædia Britannica, Encyclopædia Britannica Incorporated, Warren E. Preece – 1972, p. 846, s.v., "Cyril and Methodius, Saints" and "Eastern Orthodoxy, Missions ancient and modern"; Encyclopedia of World Cultures, David H. Levinson, 1991, p. 239, s.v., "Social Science"; Eric M. Meyers, The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East, p. 151, 1997; Lunt, Slavic Review, June 1964, p. 216; Roman Jakobson, Crucial problems of Cyrillo-Methodian Studies; Leonid Ivan Strakhovsky, A Handbook of Slavic Studies, p. 98; V. Bogdanovich, History of the ancient Serbian literature, Belgrade, 1980, p. 119
- ↑ "Civil Type and Kis Cyrillic". typejournal.ru. بياځلي په 22 March 2016.
بهرنۍ لینک
[سمول]- سیریلیک لیکونه لاتیني تورو ته واړوئ
- په سیریلیک (تاجک) کې لیکل شوي فارسي متنونه پارسي رسم الخط ته واړوئ
- د ریانووستی سایټ څخه د روسی الفبا (فارسی ویونکو لپاره) تدریس
- د سیریلیک حروفونو طبقه بندي او تلفظ (د فارسي ویونکو لپاره) د ریانووسټي سایټ څخه
- د بي بي سي له سایټ څخه په انګلیسي ژبه د روسي الفبا (له غږ سره) زده کړه