سيمون ډي بيوار

سيمون ډي بيوار

Simone de Beauvoir (فرانسوي)

اړوند

زېږونځای	6th arrondissement of Paris (en) — پاريس
ښاروندتوب	فرانسه
زېږون نېټه	۹ جنوري ۱۹۰۸
مړينې نېټه	۱۴ اپرېل ۱۹۸۶
مړينې لامل	طبیعی لاملونه
مړينې ځای	14th arrondissement of Paris (en) — پاريس — rue Victor-Schœlcher (en)
مړينې لامل	سینه بغل
ښخولو ځای	Montparnasse Cemetery (en)
استوګنځی	پاريس — Marseille (en) — Rouen (en)
زدکړنځی	پاریس پوهنتون — Lycée Fénelon, Paris (en)
ژبې	فرانسوي ژبه
اغېزمن شوی له	ژان-پال سارتر — الفریډ اډلر
دنده	لړۍ... political philosopher (en) — خبريال — novelist (en) — autobiographer (en) — essayist (en) — political activist (en) — diarist (en) — women letter writer (en) — فیلسوف — literary critic (en) — ليکوال — author (en) — feminist (en) — philosophy teacher (en)

ټوليز مالومات

عمومي مالومات	انسان
وروڼه او خويندې	Hélène de Beauvoir (mul)
غړی د	comité de lecture des éditions Gallimard (en) (۱۹۴۴ – ۱۹۴۵)
دین	اتيزم

جوړښت

د معماري سټایل	اتيزم — فیمینزم — هستي پالنه (اګزیستانسیالېزم)
جایزې	Austrian State Prize for European Literature (en) (۱۹۷۸)  Jerusalem Prize (en) (۱۹۷۵)  Prix Goncourt (en) (۱۹۵۴) , لپاره د «The Mandarins (en) »  honorary doctorate of Concordia University (en)

سيمون لوسي ايرنيسټاين ماري برټرانډ ډي بيوار (۹ جنوري ۱۹۰۸ – ۱۴ اپريل ۱۹۸۶ز کلونه) د وجوديت د فلسفې ماهره، ليکواله، ټولنيزه مفکره او د ښځو د حقوقو فعاله فرانسوۍ وه. که څه هم هغې خپل ځان فيلسوفه نه باله او د مرګ پر مهال هم هغه فيلسوفه نه وه بلل شوې، هغې د ښځمنپالنې پر وجوديت او ښځمنپالنې نظر اغېز درلود.

بيوار د فلسفې، سياست او ټولنيزو مسائلو په اړوند ناولونه، مضامين، ژوند ليکونه، خپل ژوند لیکونه او مونوګرافونه ليکل. هغه د خپلې ليکنې «دويم جنس» له امله مشهوره شوې وه چې په ۱۹۴۹ز کال کې يې لیکلې وه، کومه چې د ښځو د ځپلو يو تفصيلي تحليل او د ښځو د عصري حقوقو بنسټيزه برخه ده؛ همدا راز د «هغه د اوسېدو لپاره راغله» او «مندرينز» په نومونو د هغې د ناولونو له امله يې هم شهرت موندلی. په ادبياتو کې د هغې تلپاتې ونډه د هغې يادښتونه دي، د يادونې وړ يې د « Mémoires d'une jeune fille rangée» (۱۹۵۸ز کال) د هغې د يادښتونو لومړی جلد دی، کوم چې ګرم او تشريحي ځواک لري. هغې ته د ۱۹۵۴ز کال د «ګنکورت» جايزه ورکړل شوې وه، په ۱۹۷۵ز کال کې د يروشلم جايزه ورکړل شوې او په ۱۹۷۸ز کال کې د اروپايي ادبياتو لپاره په اتريشي دولتي جايزې نازول شوې وه. هغه د فرانسوي فيلسوف «جين-پال سارټري» سره د پرانيستې اوږدې اړیکې له امله هم شهرت لري.

د ژوند لومړي کلونه

بيوار د ۱۹۰۸زکال د جنورۍ په نهمه نېټه په شپږمه سيمه کې په يوه پانګواله پارسي کورنۍ کې زېږېدلې وه. د هغې پلار «جارجس برټرينډ ډي بيور» و، هغه يو وکيل و چې یو وخت يې د اداکار جوړېدو هيله درلوده، د مور نوم يې فرانسوا بوار (née Brasseur) و، نوموړې د يو شتمن بانکدار لور او کلکه کاتولیکه وه. د سيمون خور «هيلين» دوه کاله وروسته د ۱۹۱۰زکال د جون په شپږمه وزېږېده. د لومړۍ نړيوالې جګړې څخه سملاسي وروسته د خپلې شتمنۍ د زياتې برخې له لاسه ورکولو پس دې کورنۍ د خپل بورژوايي حيثيت د ساتلو لپاره هلې ځلې وکړې او «فرانسوا» ټينګار کاوه چې خپلې دواړه لوڼې د عبادتځای يو نامتو ښوونځي ته واستوي.

بيوار له فکري اړخه ژر وده وکړه، پلار يې هڅولې وه، ويل کېږي هغه به وياړ کاوه چې «بيور د نارينه په څېر فکر کوي».د کورنۍ د ناوړه شرايطو له امله، هغې په خپل ولور تکيه نه کوله، او د خپل عمر د منځنۍ طبقې د نورو انجونو په څېر، د هغې د واده موکې له ګواښ سره مخامخ شوې وې. هغې دا فرصتونه د خپل ځان لپاره د روزي ګټلو په موخه د ګام پورته کولو په توګه وکارولې.

هغې په لومړي سر کې له «مورس مرليو پوڼټي» او «کلاډ ليوي سټراس» سره کار وکړ، کله چې درېواړو په يو ثانوي ښوونځي کې د خپل عملي تدريس اړتياوې پوره کړې. هغه په فلسفه کې د مخکې تګ لپاره د « École Normale Supérieure» (د لوړو زده کړو لپاره عالي ښوونځی) په درسي دورو کې کېناسته، که څه هم دلته په رسمي ډول داخله نه وه ورکړل شوې، دا له ليسانس پورته د سيالۍ يوه سخته ازموينه ده، کومه چې په ملي کچه د زده کوونکو د ډلبندۍ په توګه کار کوي.د همدې ازموينې لپاره د مطالعې پر مهال هغې د «نيکول نارمالي» له زده کوونکو «جين-پال سارټري، پال نيزان او ريني مهيو» سره وکتل (چا چې هغې ته تلپاتې لقب کيسټر يا بيوار ورکړ). د مخکې تګ لپاره د ټاکنې پلاوي (منصفه پلاوي)  د بيوار پر ځای «سارتر» ته لومړۍ درجه ورکړه، بيوار دويمه درجه تر لاسه کړه او په يو ويشت کلنۍ کې په دې ازموينه کې بريالۍ کېدونکې لومړی کم عمره څوک وګرځېده. سربېره پر دې، بيوار د «عمومي فلسفې او منطق» د سند لپاره هم په ازموينه کې بريالۍ شوه چې له «سيمون ويل» وروسته دويمه وه.

د دنده پېژندونکې لور په نوم د خپلې ځوانۍ په يادښتونو کې هغې ليکلي: «...زما د پلار انفراديت خوښونه او ملحد اخلاقي معيارونه زما د مور د زده کړې د سخت اخلاقي روايت سره په ټوله معنا متفاوت و. دا نابرابري، کومې چې زما ژوند يو ډول نه ختمېدونکې لانجه وګرځوله، د دې لپاره اصلي لامل دی چې ولې زه يوه مفکره شوم».

منځنۍ او له منځنۍ وروسته زده کړې

بيورد «فينيلون» په ليسه کې د عالي ښوونځي د زده کړو کلونه بشپړ کړل، بيا يې له منځنيو زده کړو پسې زده کړې تعقيب کړې. په ۱۹۲۵ز کال کې په رياضياتو او فلسفه کې د بکالوريوس په ازموينو کې له بریالۍ کېدو وروسته،  هغې په « Institut Catholique de Paris» کې رياضيات وويل او په « Institut Sainte-Marie» کې يې ادبيات/ژبې وويلې. له دې وروسته يې په «سوربوني» کې د فلسفې تعليم تر لاسه کړ، په ۱۹۲۸ز کال کې د خپل سند له بشپړولو وروسته يې د « Leibniz for Léon Brunschvicg» (يو فرانسوي فيلسوف و) د « Diplôme d'Études Supérieures Spécialisées» (نږدې د ماسترۍ رسالې سره برابر دی) په نوم کتاب وليکه (د موضوع عنوان يې « Le concept chez Leibniz» و یعنې [په ليبينز کې تصور]). د پوهنتون پر مهال د سياسي فلسفې په اړه د هغې مطالعې پر هغې اغېز وکړ او د خپلو ستونزو پر ځای يې پر ټولنيزو اندېښنو فکر کول پيل کړل.

مذهبي روزنه

بيوار په يوه سخته کاتولیکه کورنۍ کې ستره شوې وه. په ځوانۍ کې هغه د صومعې ښوونځي ته استول شوې وه. په ماشتوب کې سخته مذهبي وه، يو مهال يې نيت درلود چې راهبه شي. په څوارلس کلنۍ کې بيوار د خپلې عقيدې په اړه هغه مهال پوښتنه وکړه، کله چې هغې په خپل ژوند کې د ډېرو ناورينونو له ليدلو وروسته په نړۍ کې بدلونونه وليدل. بالاخره په تنکۍ پيغلتوب کې يې خپله عقيده خوشې کړه، او د پاتې ژوند لپاره بې دينه وه. د خپلو لادينه عقايدو د تشريح کولو لپاره، بيوار وايي «ايمان د هغو ستونزو څخه په خونديتابه کې مرسته کوي، له کومو سره چې لادينان په اخلاص سره مقابله کوي. او د دې لپاره چې د ټولو په سر تاج کېږدي، مومنان خپله په همدې ډارنتوب سره د يوې سترې برترۍ احساس تر لاسه کوي».

د ژوند منځني کلونه

له ۱۹۲۹ څخه تر ۱۹۴۳ز کال پورې، بيوار د ليسې په کچه تر هغه وخته تدريس وکړ، څو يې وکولای شول د خپلو ليکنو په ګټه وټه خپل ځان وپالي. هغې د « Lycée Montgrand» (Marseille)، « Lycée Jeanne-d'Arc» (Rouen) او « Lycée Molière» (Paris) په ليسو کې استادي وکړه (۱۹۳۶-۳۹).

بيوار او «جين-پال سارټري» د هغې د کالج په کلونو کې سره وليدل.  د يو ښوونکي په توګه د هغې له عزم څخه په متاثره کېدو سره هغه نيت درلود چې اړيکې يې عاشقانه شي. خو هغې په دې کار کې ليوالتيا نه درلوده. د ۱۹۲۹ز کال د اکتوبر په مياشت کې، «جين پال سارټري» او بيور سره جوړه وګرځېدل. وروسته له دې چې دواړه د هغې د پلار له مخالفت سره مخ شول، سارټري له هغې وغوښتل چې په موقت ډول ورسره واده وکړي: يوه ورځ چې دوی له «لور» (لور پاريس کې يو ځای دی، هلته لور موزيم مشهور دی) څخه دباندې په يوه چوکۍ ناست وو، هغه وويل، «راځه چې يو دوه کلن تړون لاسليک کړو». خو بیوار ليکلي دي، «واده ناشونی و. ما ولور نه درلود»، پوهانو دې ته اشاره کړې چې د هغې بېلګه ييزې اړيکې، کومې چې په «دويم جنس» او نورو ځايونو کې بيان شوي دي، د هغه وخت د واده له معيارونو سره ډېر کم سمون خوري.  د دې پر ځای هغه او سارټري د ټول ژوند «د روح په ګډون» کې سره داخل شول، کوم چې جنسي و، خو خصوصي نه و او نه په دې تړون کې دواړه يو ځای اوسېدل.

سارټري او بيوار به تل د يو بل کارونه لوستل. په دې اړه اوس هم بحثونه کېږي چې دوی دواړو په خپلو وجودي کارونو کې يو بل تر کومه بريده اغېزمن کړي وو، لکه د سارټری «وجود او هېڅ نه» او د بيوار «هغه راغله چې پاتې شي» او «ښکارنده پېژندنه او نيت». په هر حال، د بيوار د کار وروستۍ څېړنې له سارټری پرته د هيګل او ليبينز په ګډون په نورو اغېزو هم توجه کوي. په ۱۹۳۰زلسيزې په اوږدو کې د «الکساندر کوجيف» او «ژان هايپوليټ» په مشرۍ د «نيو هيګلي» په بيا ژوندې کېدو سره د سارټری په ګډون د فرانسوي مفکرينو يو بشپړ نسل د هيګل د روح ښکارنده پېژندنې موندلو ته وهڅول. په هر حال، د جګړې پر مهال په الماني ژبه د هيګل په لوستلو سره، بيوار د شعور په اړه خپله لانجمنه اصلي نيوکه منځته راوړه.