Jump to content

پاني پت

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
(له Panipat movie نه مخ گرځېدلی)
پاني پت
د ځانګړې الې پارامیتر ونه موندل شو .
پراخوالی
وروستي مالومات
سمول کينډۍ لاسوند وګورئ

پاني پت هند په هریانا کې یو تاریخي ښار دی. [۱] دا ښار د ډيلي له شمال څخه 95 کيلومتره او د چندیګړ د سویل څخه 169 کیلومتره لرې پروت دی.

درې لوی جنګونه په 1526 ، 1556 او 1761 کې ښار ته نږدې شوي. دا ښار په هند کې د "اوبدلو ښار" او " د ټوکر ښار" په توګه مشهور دی. دا د "د کارېدلې پانګې" په نوم هم پېژندل کیږي ځکه چې "د ټوکرونو د ریسایکل کولو نړیوال مرکز" دی. [۲] . پاني پت په هند کې د ککړې شوې صنعتي سیمې په لست کې شامل دی. د ښار د چاپېریال د ککړتیا جامع شاخص (CEPI) د انکلیشور (ګوجرات) د 88.50 په پرتله 71.91 دی. [۳] د پاني پت وژونکی میدان د دریوو جګړو ځای دی چې د هند تاریخ یې بدل کړ، په پایله کې یې د پښتنو د واکمنۍ پرځای مغل امپراتورۍ رامنځته کول او تایید کړل، او همدارنګه په شمالي هند کې د مراټي کنفدرېشن پرېکړه کونکې ماتې .

تاریخ

[سمول]
په پاني پت کې په ۱۵۵۶ کال کې د ډیلي د هندو امپراتور هیم چندرا ویکرمادیتیا مجسمه چې د پاني پت په دوهمه جګړه کې یې خپل ژوند له لاسه ورکړ.

د پاني پت ولسوالي د ۱۹۸۹ کال د نومبر په لومړۍ نېټه له پخواني کرنال ولسوالۍ څخه جلا شوه. په 24 جولای 1991 دا یو ځل بیا د کرنال ولسوالۍ سره یوځای شو. د ۱۹۹۲ کال د جنورۍ په لومړۍ نېټه دا یو ځل بیا جلا ولسوالۍ شوه. [۴]

پاني پت د هند په تاریخ کې د دریوو مهمو جګړو صحنه وه. د پاني پت لومړۍ جګړه د ۱۵۲۶ کال د اپریل په ۲۱ مه د ډیلي د پښتون سلطان ابراهیم لودي او د ترکانو-مغول جنګسالار بابر تر منځ، چې وروسته یې د هند په شمالي برصغیر کې د مغولو واکمني جوړه کړه، جګړه وشوه. د بابر ځواک د ابراهیم د یو لک (یو لک) څخه ډېر لوی ځواک ته ماتې ورکړه. د پاني پت دا لومړۍ جګړه په ډيلي کې د بهلول لودي لخوا د لودي واکمنۍ پای ته ورسېده. دا جګړې په هند کې د مغولو د واکمنۍ پیل بلل کيږي.

د پاني پت دوهمه جګړه د ۱۵۵۶ کال د نومبر په ۵ مه د ډیلي د وروستي هندو امپراتور هیم چندرا ویکرمادیتیا او مغولي واکمن اکبر د ځواکونو تر منځ وشوه. [۵] [۶] هیم چندرا چې د اکبر لښکر ته په ماتې ورکولو سره د اګرا او ډیلي په څیر ایالتونه ونیول او د 1556 کال د اکتوبر په 7 د ډیلي په پرانا قلعه کې د تاجپوښتنې وروسته ځان خپلواک پاچا اعلان کړ، یو لوی لښکر يې درلود او په پیل کې د هغه پوځونه بريالي ول، مګر ناڅاپه هغه وویشتل شو او په سترګه د ټپ له کبله بې هوښه شو. کله چې د هغه لښکر د هغه فیل ونه لید، د هغه لښکر وتښتېد. بې هوښه هیمو د اکبر کمپ ته یوړل شو چیرې چې بیرم خان د هغه سر پرې کړ. [۷] د هغه سر کابل ته واستول شو تر څو د ډيلي له دروازې بهر وځړول شي او توره یې د ډیلي د پرانه قلعه بهر ځړول شوې ده. د راجا هیمو د شهادت ځای اوس په پاني پت کې یو مشهور زیارت دی.

پاني پت په عین اکبري کې د ډیلي سرکار لاندې د پرګنې په توګه لېست شوی ، د امپراتورۍ خزانې لپاره د 10,756,647 بندونو عاید تولیدوي او د 1000 پیاده او 100 سپرو ځواکونو ځواک چمتو کوي. په هغه وخت کې د خښتو یوه کلا وه چې یادونه یې هم شوې ده. [۸]

د پاني پت درېيمه جګړه د ۱۷۶۱ کال د جنورۍ په ۱۴ مه نېټه د مرهټه امپراتورۍ او افغان ځواکونو تر منځ وشوه. د مراټي امپراتورۍ ځواکونه د سداشیوراو باو په مشرۍ او د افغانانو مشري احمدشاه ابدالي کوله. افغانانو په ټولیزه توګه د افغانانو د تاریخ په وینا د احمدشاه بابا د پوځ شمېر پنځوس زره (۵۰۰۰۰) او د مرهټیانو د پوځ شمېر لس (۱۰۰۰۰۰۰)لکه ؤ او د ځینو نورو تاریخونو په وینا د افغانانو شمېر شپېته زره(۶۰۰۰۰) او د مرهټیانو شمېر دری لکه(۳۰۰۰۰۰) ؤ، خو په هر صورت جګړه وشوه چي په نتیجه کښی یې سوبه د احمدشاه بابا په برخه شوه. په دی جګړه کښې دوه لکه(۲۰۰۰۰۰) مرهټیان مړه او دوویشت زره (۲۲۰۰۰)یې بندیان شول.. د هند د نورو امپراتوریو د نه همکارۍ له امله مراټي پوځیانو ته خواړه نه رسېدل. افغانانو سره د نجيب الدوله او شجاع الدوله لخوا د خوراکي توکو د برابرولو په برخه کې مرسته کېده. د جنورۍ په ۱۴مه تر ۱۰۰۰۰۰ ډېر پوځیان ووژل شول چې په پایله کې یې افغانان بريالي شول. په هرصورت، له بریا وروسته، افغانان چې د شمالي هند له دښمن سره مخامخ وو، د تلفاتو د مخنیوي لپاره افغانستان ته په شا شول. دا جګړه د ختیځ هند شرکت لپاره په هند کې د شرکت واکمنۍ رامینځته کولو لپاره د زمينه سازۍ سبب وګرځېده، ځکه چې د هند ډیری شمال او شمال لویدیز شاهي دولتونه کمزوري شوي وو. [۹](خو البته له دې سترګې نشي پټېدای چې که چېرته افغانانو د مراټيانو ځواک نه وای مات کړای، نو مراټيانو به په هندې کې داسې ټولوژنې کړې وای چې د ختيځ هند کمپنۍ ظلمونه به د هنديانو له هېره وتلي وای)

جغرافيه

[سمول]

د پاني پت موقعيت : ۲۹°۲۳′۱۵″شمال ۷۶°۵۸′۱۲″ختیځ / 29.3875°شمال 76.9700°ختيځ / 29.3875; 76.9700 [۱۰] دا د 219 اوسط لوړوالي سره   (718متره پښې ).

ډیموګرافیک

[سمول]

د 2011 سرشمېرنې سره سم، ښار د 294,292 نفوس درلود. د پاني پت ښاري مجموعه 295,970 نفوس لري. د سواد کچه پکې شاوخوا 83٪ وه. [۱۱]

د ځمکې نښې

[سمول]

د هیمو د سماډي ځای

[سمول]

ټپي هیمو د پاني پت په دوهمه جګړه کې د شاه قلي خان له خوا ونیول شو او د پاني پت په جند روډ باندې د شوداپور په نوم د مغلو کمپ ته یووړل شو. [۱۲] د بدایونی په وینا، [۷] بیرم خان له اکبر څخه وغوښتل چې د هیمو سر پرې کړي ترڅو هغه د غازي لقب ترلاسه کړي. اکبر ځواب ورکړ: هغه لا دمخه مړ شوی دی، که په هغه کې د مقابلې ځواک هم وای، ما به وژلی نه وای. د اکبر له انکار وروسته د مغلو د جګړې د دود له مخې د هیمو جسد د عزت څخه انکار وکړ او د بیرام خان له خوا په غیر رسمي توګه د هغه سر پرې شو. د هیمو سر کابل ته ولېږدول شو او د ډيلي له دروازې بهر وځړول شو او جسد یې په ډیلي کې د پرانه قلعه بهر په یوه جبت کې کېښودل شو تر څو د هغه ملاتړي چې په عمده توګه د هغه تابعین وو، مسلمانان او هندوان پرې ووېروي. [۱۳]

د ابراهیم لودي مقبره

[سمول]

دا د شېرشاه سوري د مړینې له غمونو څخه یوه وه چې هیڅکله یې د پاچا ابراهیم لودي د قبر د جوړولو اراده پوره نشوه. ډېر وروسته، په 1866 کې، انګرېزانو هغه قبر چې د لوی ټرانک سړک د جوړولو په وخت کې یوازې یو ساده قبر و، ځای په ځای کړ او په هغې کې یې یو پلیټ فارم اضافه کړ چې د پاني پت په جګړه کې د ابراهیم لودي مړینه په ګوته کوي. [۱۴] [۱۵] [۱۶]

بابر د کابلي باغ جومات

[سمول]

د کابلي باغ د کابلي باغ جومات سره او یو ټانک د بابر له خوا د پاني پت له لومړۍ جګړې وروسته د ابراهیم لودي پر وړاندې د بریا د یادولو لپاره جوړ شوی و. څو کاله وروسته کله چې همایون شېرشاه سوري ته پاني پت ته نژدې ماتې ورکړه، نو په هغه کې یې د معمارۍ یوه تخته جوړه کړه او هغه ته یې د (چبوتره) فتح مبارک نوم ورکړ، چې د ۹۳۴ هجري (۱۵۵۷ م) په لیکلو لیکل شوی و. دا ودانۍ او باغ لا تر اوسه د کابلي باغ تر نامه لاندې شتون لري چې د بابر د مېرمنې مسمات کابلي بېګم په نوم یادېږي.

د کلا امب یادگار

کلا امب

[سمول]

د دود له مخې، سایټ 8 کيلومتره  له پاني پت او ۴۲ کیلومتره له کرنال څخه لرې، چېرې چې سداشیو راو باو د پاني پت د درېمې جګړې په جریان کې د خپلو مراټي ځواکونو قومانده کوله د تور آم ونې (کلا امب) نښه شوې وه چې وروسته ورکه شوې ده. د هغې د پاڼو تور رنګ شاید د د دې نوم سبب و. دا سایټ د خښتو ستنه لري چې د اوسپنې راډ لري او جوړښت یې د اوسپنې دېوال سره محاصره دی. دا سایټ د یوې ټولنې له خوا رامنځته کیږي او د هریانا والي له خوا یې مشري کیږي.

د پاني پت سنډروم

[سمول]

د "پانی پت سنډروم" اصطلاح د هندي مشرانو له خوا د ستراتیژیک فکر ، چمتووالي او پرېکړه کوونکي عمل نشتوالي په توګه په لغت کې داخل شوې چې په دې توګه یو یرغلګر اردو ته اجازه ورکوي چې د دوی خاورې ته دننه شي. دا د دې حقیقت پر بنسټ دی چې دلته په دریوو جګړو کې، دفاعي لښکرو هر ځل په کلکه ماتې وخوړه. دا د ایر کموډور جسجیت سینګ له خوا جوړ شوی و. [۱۷] [۱۸] [۱۹] [۲۰]

اړيکې

[سمول]

د هوا له لارې ترټولو نږدې هوایی ډګر د اندرا ګاندي نړیوال هوایی ډګر دی او د 99 کیلومتره په واټن کې دی. د نښلولو بله لاره د چندیګړ نړیوال هوایی ډګر له لارې ده له دې څخه فاصله 160.5 کیلو متره ده. وروسته تاسو کولی شئ د ټکسي، بس یا اورګاډي له لارې په اسانۍ سره پاني پت ته ورسیږئ.

د اورګاډي له لارې د پاني پت جنکشن د اورګاډي پټلۍ د ښه شبکې لخوا وصل دی. اونچهار ایکسپریس، مسوري ایکسپریس، جهلم ایکسپریس، شتابدي هغه اورګاډي دي چې په دې جنکشن کې ودریږي. د ریل پټلۍ پوښتنې لپاره 139 ډایل کړئ.

د بس له لارې پاني پت د ملي لویې لارې په نمبر 1 کې دی او د ګاونډیو ایالتونو ټولو ښارونو او ښارګوټو ته عالي بس اړیکې لري. د هریانا روډ ویز وولوو بسونه د پاني پت له لارې تیریږي. د هریانا بس پوښتنې لپاره : 0180-2646544 ډایل کړئ. د چندیګډ یا ډیلي څخه د هریانا وولوو بکینګ لپاره ، www.hartrans.gov.in/online/index.asp ته ننوځئ [۲۱]

سرچينې

[سمول]
  1. ↑ "India", Wikipedia (in انګليسي), 2021-07-18, بياځلي په 2021-07-19
  2. ↑ "Panipat, the global centre for recycling textiles, is fading". The Economist. 7 September 2017.
  3. ↑ CPCB, New Delhi (December 2009). Comprehensive Environmental Assessment of Industrial Clusters. Delhi: Central Pollution Control Board Ministry of Environment and Forests. p. 25. بياځلي په 16 September 2021.
  4. ↑ "Geographical Status | Panipat, Haryana | India" (in American English). بياځلي په 2021-07-19.
  5. ↑ Richards, John F., ed. (1995) [1993]. The Mughal Empire. The New Cambridge History of India (7th ed.). Cambridge University Press. p. 13. ISBN 9780521566032. بياځلي په 2013-05-29.
  6. ↑ Kolff, Dirk H. A. (2002). Naukar, Rajput, and Sepoy: The Ethnohistory of the Military Labour Market of Hindustan, 1450-1850. Cambridge University Press. p. 163. ISBN 9780521523059. بياځلي په 2013-05-29.
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ Abdul Quadir Badayuni, Muntkhib-ul-Tawarikh, Volume 1, page 6
  8. ↑ Abu'l-Fazl ibn Mubarak; Jarrett, Henry Sullivan (translator) (1891). The Ain-i-Akbari. Calcutta: Asiatic Society of Bengal. p. 285. بياځلي په 21 January 2021. {{cite book}}: |first2= has generic name (help)
  9. ↑ "The Third Battle of Panipat changed the power equation in India: Here's how". India Today. January 14, 2017.
  10. ↑ "Maps, Weather, and Airports for Panipat, India". www.fallingrain.com.
  11. ↑ "Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above" (PDF). Provisional Population Totals, Census of India 2011. بياځلي په 2012-07-26.
  12. ↑ Chandra, Satish (2004). Medieval India: From Sultanate To The Mughals: Part I: Delhi Sultanate (1206-1526). Har-Anand Publications. pp. 91–93. ISBN 9788124110669.
  13. ↑ George Bruce Malleson (2001). Akbar and the rise of the Mughal Empire. Genesis Publishing Pvt. Ltd. p. 71. ISBN 9788177551785.
  14. ↑ "Tomb of Ibrahim Lodi". خوندي شوی له the original on 14 May 2008.
  15. ↑ "Ibrahim Lodhi's Tomb in Panipat India". www.india9.com.
  16. ↑ The tale of the missing Lodi tomb The Hindu, 4 Jul 2005.
  17. ↑ "The Indian Army and the 'Panipat Syndrome'". 30 March 2008.
  18. ↑ "Raja Mandala: Breaking the Panipat syndrome". 4 October 2016.
  19. ↑ "Why India suffers from the Panipat Syndrome".
  20. ↑ "Indian Defence Philosophy: A 'no-win' Concept".
  21. ↑ "connectivity".

بېرونۍ تړنې

[سمول]
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=پاني_پت&oldid=282588" نه اخيستل شوی