هنري کېسنجر

هنري کېسنجر (انګلیسي: Henry Alfred Kissinger)  د شخص معلومات زیږون نوم (الماني: Heinz Alfred Kissinger)  پيدايښت ۲۷ مې ۱۹۲۳ تابعیت آلمان (–۱۹۳۵) د امریکا متحده ایالات (۱۹۴۳–)  ګوند جمهوري غوښتونکی ګوند (متحده ایالات)  عملي ژوند تعلیم هروارد پوهنتون  دنده سياستوال ډیپلوماټ ليکوال سوداگر  کاروونکي ژبه(ي) امریکايي انګرېزي آلماني ژبه  د کړنې څانګه نړيوالې اړيکې  کار ورکوونکی هروارد پوهنتون جورج ټاون پوهنتون  پوځي خدمت جګړه/جګړې دويمه نړېواله جګړه د ویتنام جګړه  جايزې اکاډمي اف ارچيومينټ د سرو زرو پلاټ جایزه  برونز سټار ميډال  لاسلیک ويبپاڼه ويبپاڼه د تاييدولو سرچينه (انگليسي)  مخ پر IMDB باندې    هنری الفرد کېسنجر د سنټ مایکل او سنټ جورج د قوماندانۍ اعزازي شوالیه قوماندان (KCMG)؛ په جرمني ژبه: [ˈkɪsɪŋɐ]؛ چې د ۱۹۲۳ز کال د مې په ۲۷مه نېټه زیږېدلی دی، یو جرمني الاصله امریکایي سیاستوال، دېپلومات، او جیوپولیټیکی سلاکار دی، چې د ریچارډ نیکسون او ګېرالډ فورډ د ولسمشریزو ادارو پر مهال یې د متحده ایالاتو د بهرنیو چارو د وزیر او د ملي امنیت د مشاور په توګه کار کړی دی. نوموړی یو یهودي مهاجر و چې په ۱۹۳۸ز کال کې له نازي جرمني څخه له خپلې کورنۍ سره یو ځای وتښتېد، په ۱۹۶۹ز کال کې د ملي امنیت د سلاکار او په ۱۹۷۳ز کال کې د بهرنیو چارو وزیر شو. کېسنجر په وېتنام کې د اوربند لپاره د خپلو هلو ځلو لپاره د نوبل د ۱۹۷۳ز کال جایزه په داسې تر بحث لاندې شرایطو کې تر لاسه کړه، چې د اړوندې کمېټې دوو غړو یې پر وړاندې د اعتراض په توګه استعفا ورکړه. هنري کېسنجر چې د ریښتیني سیاست پلوی و، د متحده ایالاتو په بهرنۍ پالیسي کې یې د ۱۹۶۹ز او ۱۹۷۷ز کلونو تر منځ مهم رول ولوباوه. د دغې دورې په بهیر کې له شوروي اتحاد سره د دتانت (détente ) یا د کړکېچ د راټیټولو پالیسي مخکې یوړه، د چین د خلق له جمهوریت سره یې اړیکې پرانیستې، په منځني ختیځ کې یې د یوم کېپور د جګړې د پای ته رسولو لپاره هغه پالیسي غوره کړه چې وروسته د شټل دېپلوماسۍ یا د تګ راتګ دیپلوماسۍ په نامه وبلل شوه، او د پاریس د سولې په توافقنامو یې خبرې اترې پیل کړې چې ورسره په وېتنام کې د امریکې لاسوهنه پای ته ورسېده. کېسنجر د چیلي د ۱۹۷۳ز کال په پوځي کودتا کې د دخالت، د ارجنتاین پوځی حکومت ته د هغوی د ناولي جنګ لپاره د شنه څراغ ښودلو، او د بنګله دېش د ازادۍ د جګړې پر مهال سره له دې چې پاکستان د نسل وژنې مرتکب شو، د پاکستان د ملاتړ کولو په څېر په یو شمېر بحث را پاروونکو پالیسیو کې هم لاس درلود. نوموړي له هغې وروسته چې دولت یې پرېښود د کېسنجر مشورتي شرکت په نامه یې یو نړیوال جیوپولیټیکي شرکت پرانیست. کېسنجر د دېپلوماتیک تاریخ او نړیوالو اړیکو په اړه له یو درجن څخه زیات کتابونه لیکلي دي. کېسنجر د متحده ایالاتو په سیاست کې یو جنجالي او قطبي شخصیت پاتې شوی دی، چې هم د زیات شمېر ژورنالېستانو، سیاسي فعالانو، د بشري حقونو د مدافعینو له لوري غندل شوی دی او هم د نړیوالو اړیکو د څېړونکو له لورې ورته د امریکا د بهرنیو چارو د یو ډېر اغېزناک وزیر په توګه درناوی کېږي. د ۲۰۲۱ز کال په فبرورۍ کې د سل کلن جورج شولتز له مړینې سره، کېسنجر د متحده ایالاتو د کابینې له پخوانیو غړو څخه تر ټولو د لوړ عمر لرونکی او د نېکسون د کابینې وروستنی ژوندی پاتې غړی دی. د ژوند لومړني وختونه او زده کړې هېنز الفرد کېسنجر د ۱۹۲۳ز کال د مې په ۲۷مه نېټه د ویمار جمهورت د باوریا په فورت سیمه کې زيږېدلی دی، د کور جوړوونکې پاولې ( زوکړه، ۱۹۰۱ز کال د لیوترزهاوزن په شتېرن کې، مړینه ۱۹۸۸ز کال)، او د ښوونځي د ښوونکي لیوس کېسنجر (زوکړه، ۱۹۲۴ز کال ــ مړینه ۱۹۸۸ز کال) زوی دی. نوموړي یو کشر ورور درلود، چې نوم یې والټر (زوکړه، ۱۹۲۴ز کال ــ مړینه، ۲۰۲۱ز کال) او یو سوداګر و. کورنۍ یې جرمنه یهودۍ وه. د کېسنجر تخلص په ۱۸۱۷ز کال کې د هغه د غور نیکه مېیر لوب سره چې د باوریا په باد کېسنګن (Bad Kissingen) د منرالي طبیعي اوبو له حمامونو لرونکي ښار سره یې تړاو درلود اخیستل شوی دی. کېسنجر په خپله ځوانۍ کې د فوټبال لوبه خوښوله. نوموړی د ګوتر فورث د ټیم لپاره چې په هغه وخت کې د هېواد له تر ټولو غوره ټیمونو څخه و، لوبېده. په ۱۹۳۳ز کال کې کله چې هغه ۹ کلن و، ښه په یاد راوړي چې داسې به ویل کېدل چې ادلف هتلر د جرمني صدر اعظم یا لومړی وزیر ټاکل شوی دی، هغه پېښه چې د کېسنجر د کورنۍ لپاره یوه ژوره د عطف نقطه ثابته شوه. په ۱۹۳۸ز کال کې، کله چې کېسنجر ۱۵ کلن و، هغه او کورنۍ یې، د نازیانو د ځورونې په پایله کې له جرمني څخه وتښتېدل. د نازي واکمنۍ پر مهال، کېسنجر او د هغه ملګري په پرله پسې توګه د نازي ځوانانو د بانډونو له خوا ځورول کېدل، او تر وهلو ټکولو لاندې راتلل. کېسنجر به ځینې وختونه د فوټبال لوبغالیو ته د لوبو د نندارې لپاره په پټه توګه په ننوتلو سره د هغه توکمیز بېلوالي څخه سرغړونه کوله چې د نازي د ملتپالو قوانینو له خوا پلي شوي وو، چې کله ناکله به دغه ننوتنه د امنیتي ګاردانو له خوا د هغه د وهل کېدو لامل کېده. د نازیانو د یهودي ضد قوانینو له مخې، کېسنجر ونشوی کولی چې په عالي لېسه یا جمنازیم (Gymnasium) کې داخله تر لاسه کړي، ان تر دې چې پلار یې د ښوونکي په توګه خپله دنده له لاسه ورکړه. نوموړې کورنۍ مخکې له دې چې د سپتمبر په پنځمه نېټه نیویارک ښار ته ورسېږي، د لنډې مودې لپاره لندن ته مهاجره شوه. کېسنجر وروسته په خپلو پالیسیو باندې د نازیانو د ځورولو د تجربو اغېزې کم اهمیته وښودې او ویې لیکل، "زما د ځوانۍ د وخت جرمني په لوړه کچه نظم او ډېر لږ عدالت درلود؛ نوموړی یو داسې ځای نه و چې د نظم لپاره د عقېدې د قربانۍ هڅونه پکې وشي." په هر حال، د کېسنجر د ژوند لیکونکي والټر اسحاقسن په ګډون زیات شمېر څېړونکو، په دې اړه مخالفت ښودلی او ادعا یې کړې ده چې د نوموړي تجربو د هغه د بهرنۍ پالیسۍ په واقع بینانه لید باندې اغېزه کړې ده. کېسنجر خپل د لېسې د دورې کلونه د لوړ منهاتن په واشنګټن هایتس کې چې په هغه وخت کې د جرمني مهاجرو یهودیانو د ټولنې له خوا یوه  مېشته شوې سیمه وه، تېر کړل. که څه هم چې کېسنجر په چټکۍ سره په امریکایی کلتور کې جذب کړای شو، اما نوموړي خپله هغه تلفظي لهجه هېڅکله له لاسه ورنکړه، کومې چې هغه په ماشومتوب کې په خبرو کولو کې زړه نازه کاوه. په جورج واشنګټن عالي لېسه کې له یو کال زده کړو وروسته، نوموړي په یوې شپني ښوونځي کې زده کړې پیل او د ورځې له خوا یې د وېښتانو د اصلاح د برسونو په یوه فابریکه کې کار پیل کړ. کېسنجر له لېسې څخه وروسته، د نیویارک په سېټي کالج کې نوم لیکنه وکړه، او د حسابدارۍ څانګه یې ولوستله. نوموړی د نیمې ورځې د زده کوونکي په توګه، د زده کړو په بهیر کې کار ته په ادامه ورکولو سره له اکادمیک نظره ښه وځلېد. د نوموړي زده کړې د ۱۹۴۳ز کال په لومړیو کې، کله چې هغه د متحده ایالاتو اردو ته وغوښتل شو، قطع شوې. د اردو تجربه کېسنجر خپلې لومړنۍ روزنې د سوېلي کارولینا د سپاتانبرګ په کرافټ کمپ کې تر لاسه کړې. د ۱۹۴۳ز کال د جون په ۱۹مه نېټه، کله چې هغه د ۲۰ کلونو په عمر و، او په سوېلي کارولینا کې مستقر و، د متحده ایالاتو یو تبعه شو. اردو هغه د انجنیرۍ د زده کړو لپاره د پنسلوانیا لافایتې کالج ته واستاوه، اما نوموړی پروګرام لغو او کېسنجر په ۸۴یمه پیاده لوا کې وګمارل شو. هلته له فریتز کرامیر سره چې یو جرمني مهاجر و او د کېسنجر په جرمني ژبې تسلط او زکاوت ته یې پام شو، او هغه ته یې د د پوځ د اړوندې لوا د استخباراتو په څانګه کې ځای ورکړ. کېسنجر په یاده لوا کې جګړو ته ولېږل شو او  د بلوګ د جګړې په ترڅ کې د خطرناکو استخباراتي دندو لپاره داوطلب شو. په جرمني کې د امریکایانو د پرمختګ په بهیر کې، کېسنجر د دندې هغه په یوازې سر سرتېری و چې د اړوندې لوا په جرمني ژبه د خبرو کوونکو استخباراتي کار کوونکو د کمښت له امله د کریفېلډ ښار د ادارې لپاره ګمارل شوی و. د اتو ورځو په د ننه کې هغه یوه ملکي اداره جوړه کړه. کېسنجر له هغې وروسته د استخباراتو ضد څانګه (Counter Intelligence Corps) کې و ګمارل شو چې هلته د استخباراتو ضد ځانګړی استازی شو او د دلګی مشر رتبه یې تر لاسه کړه. نوموړي ته په هانوور کې د ګشتاپو د افسرانو او نورو تخریب کارانو د تعقیبولو لپاره د ټیم مشري په غاړه ورکړل شوه، چې په دې سره هغه ته د برونز ستوری اعطا شو. د ۱۹۴۵ز کال په جون کې، کېسنجر د هسن ایالت د برګستراس ولسوالۍ د بېنشیم څانګې د مترو د استخباراتو د ضد قطعې قوماندان وټاکل شو تر څو یاده ولسوالي د نازیانو د حکومت له اثارو څخه پاکه کړي. که څه هم کېسنجر د نیولو پوره صلاحیت او ځواک درلود، اما هغه تر خپله قومانده لاندې یې د سیمه ییزو خلکو پر وړاندې له ناوړه چلند څخه د مخنیوي په پار له پوره احتیاط څخه کار واخیست. کېسنجر په ۱۹۴۶ز کال کې د کېنګ په کمپ کې د اروپا د قوماندې په استخباراتي ښوونځي کې وګمارل شو، نوموړي د یو ملکي کار کوونکي په حیث، له اردو څخه له جلا کېدو وروسته، خپلې همدې دندې ته دوام ورکړ. کېسنجر چې کله په اردو کې خپلې تجربې په یاد راوړي وایي چې، "په ما کې یې د یو امریکایي وګړي احساس پیدا کړ" سرچينې