جان کوینسي آډمز

جان کوینسي آډمز
جان کوینسي آډمز
د شخص مالومات
زېږون نوم
پيدايښت	۱۱ جولای ۱۷۶۷
مړینه	23 فبروري 1848 (81 کاله)  واشنګټن ډي سي
استوګنځای	ماساچوست
تابعیت	د امریکا متحده ایالات
قد	171 سانتي متره
رکن	د امریکا د هنرونو او پوهنې اکاډمي
پلار	جان اډمز
مور	ابیګېل اډمز
واک
عملي ژوند
تعلیم	هروارد پوهنتون
کار/مسلک	سياستوال ،  قانونپوه ،  ډیپلوماټ ،  ليکوال
مورنۍ ژبه	انګرېزي ژبه
کاروونکي ژبه	انګرېزي ژبه ،  فرانسوي ژبه ،  جرمني ژبه ،  لاتيني ژبه ،  هالنډي ژبه ،  يوناني ژبه
کار ورکوونکی	هروارد پوهنتون
پوځي خدمت
وفاداري	د امریکا متحده ایالات
لاسليک
جان کوینسي آډمز

جان کوینسي اډمز (جولای ۱۱، ۱۷۶۷ – فبروري ۲۳، ۱۸۴۸) یو امریکایي سیاستوال،ډیپلوماټ، حقوقپوه/مدافع وکیل او خاطره لیکوونکی و چې له ۱۸۲۵ څخه ۱۸۲۹ پورې یې د امریکا متحده ایالاتو د شپږم ولسمشر په توګه دنده ترسره کړې ده. هغه له ۱۸۱۷ څخه تر ۱۸۲۵ پورې د امریکا د بهرنیو چارو اتم وزیر پاتې شوی دی. د هغه د اوږدمهاله ډیپلوماټیک او سیاسي کاري ژوند په بهیر کې، اډمز د سفیر په توګه هم خدمت کړی او د امریکا د سنا غړی و او همدا ډول د امریکا په ولسي جرګه (د استازو په کور کې) د ماساچوسټ ایالت استازی ؤ. هغه له ۱۷۹۷ څخه تر ۱۸۰۱ ز کال پورې د امریکا د دویم ولسمشر جان اډمز او لومړۍ مېرمنې ابیګېل اډمز زوی دی. هغه د پلار په څېر له اره فيډرالیسټ و او هغه د ډیموکراټ-جمهوري غوښتونکي ګوند د غړي په توګه د ولسمشرۍ ټاکنې وګټلې او د ۱۸۳۰ لسیزې په نیمايي کې د وېګ ګوند سره یوځای شو.

اډمز د ماساچوسټ په برېنټري سیمه کې (چې اوس د کوېنسي ښارګوټي برخه ده) زېږېدلی او خپله ډېره ځواني يې په اروپا کې تېره کړې ده ځکه پلار يې هلته ډیپلومات و. امریکا ته له راستنېدو وروسته، هغه په باسټن کې بریالی حقوقي کاروبار رامنځ ته کړ. په ۱۹۷۴ز کال کې، ولسمشر جورج واشنګټن اډمز په هالنډ کې د امریکا سفیر وټاکه او همدا و چې په ۱۸۰۱ ز کال کې، د توماس جیفرسن تر ولسمشر کېدو پورې يې په لوړو ډیپلوماتیکو بستونو کې کار وکړ. په ماساچوسټ کې فیډرالیسټو مشرانو اډمز په ۱۸۰۲ ز کال کې د امریکا د مشرانو جرګې په ټاکنو کې بریالی کړ، خو اډمز د بهرني سیاست پر سر له فیډرالیسټ ګوند سره مخه ښه وکړه او د بیاځلې ټاکل کېدو څخه یې ډډه وکړه. په ۱۸۰۹ز کال کې، ولسمشر جېمز ماډېسون چې د ډموکراټیک-جمهوري پالو ګوند غړی و، ادمز په روسیه کې د امریکا سفیر وټاکه. اډمز د ماډېسون په ولسمشرۍ کې پر ډپلوماټیکو موقفونو کار وکړ او د ۱۸۱۲ز کال د شخړې پای ته رسولو اړوند مذاکراتو کې د امریکايي پلاوي غړی هم و. هلته، هغه د اډمز-اونیس تړون پر سر مذاکرات وکړل چې په پایله کې یې فلوريډا سیمه د امریکا برخه شوه. هغه همدا ډول د مونرو په ډکټورین جوړولو کې یې مرسته وکړه، چې همدا ډکټورین بیا د امریکا د بهرني سیاست کلیدي بنسټ شو. په ۱۸۱۸ز کال کې، اډمز په فلادلفیا ایالت کې د امریکا د فسلسفي ټولنې غړی وټاکل شو.  

اډمز، انډریو جکسن، ویلیام اېچ کراوفورډ او هېنري کلې ـ چې ټول د ډموکراټیک-جمهوري غوښتونکي ګوند غړي وو- د ۱۸۲۴ز کال په ولسمشریزو ټاکنو کې سیالي وکړه. څرنګه چې هېڅ نوماند د الېکټرول رایو اکثریت ونه ګټلې، د امریکا ولسي جرګې (House of Representatives) احتمالي ټاکنې (contingent election) ترسره وکړې او اډمز د هېنري کلې په ملاتړ دغه ټاکنې وګټلې. د ولسمشر په توګه، اډمز د یوې مهمې اجنډا چې په هغه کې په فډرالي توګه تموېلېدونکې زیربنايي پروژې، د یوه ملي پوهنتون جوړول، د لاتینې امریکا له هېوادونو سره تعامل شامل و، خو کانګرس د هغه ډېر نوښتونه تصویب نه کړل. د اډمز د ولسمشرۍ په بهیر کې، ډموکراټیک-جمهوري غوښتونکی ګوند په دوو سترو ډلو ووېشل شوه: ملي جمهوري غوښتونکی ګوند، چې له ولسمشر اډمز څخه يې ملاتړ کاوه او د انډریو جکسن ډموکراټیک ګوند. ډموکراټانو وښودله چې دوی له اډمز او د هغه له جمهوري غوښتونکو ملاتړو په پرتله ډېر اغېزناک سیاسي تنظیمونکي دي او جکسون د ۱۸۲۸ ز کال په ولسمشریزو ټاکنو کې اډمز ته سخته ماته ورکړه او دی (له خپل پلار څخه وروسته) دویم ولسمشر شو چې بیاځلې یې ټاکنې ونه ګټلې.

د دې پر ځای چې له دولتي چارو لاس په سر شي، اډمز د ولسي جرګې ټاکنې وګټلې او له ۱۸۳۱ ز کال بیا په ۱۸۴۸ ز کال کې د مرګ تر ورځې په دنده کې پاتې شو. هغه یوازینی پخوانی ولسمشر دی چې جرګې ته وټاکل شو. له هغه وروسته چې اډمز د ماساچوسټ ایالت والي څوکۍ او مشرانو څوکۍ ته په بیا ځلي ټاکنو کې ناکام شو، د ۱۸۳۰ کال په لومړیو کې له ماسونی ضد ګوند سره یوځای شو خو وروسته بیا د وېګ ګوند غړی شو چې د ولسمشر جکسون مخالفین یې سره یوځای کول. په کانګرس کې د دندې پر مهال، هغه په ډېرېدونکې بڼه پر غلامۍ نیوکه کوله او د سویلي ایالتونو پر مشرانو يې اعتراض درلود ځکه ده باور درلود چې دوی ډیموکراتیک ګوند په خپل کنټرول کې ساتلی. هغه په ځانګړي ډول له امریکا سره د تګزاس ايالت د یوځای کېدو او همدا ډول د مکسیکو-امریکا جګړې مخالف و ځکه هغه جګړې ته د غلامۍ د پراختیا او د کانګرس د سیاسي کابو کولو په توګه کتل. هغه د "ګاګ قاعدې [چې پارلمان له مذاکراتو منع یا محدودی]" د لغو کولو مشري کوله، ځکه دې قاعدې ولسي جرګې ته اجازه نه ورکوله چې د غلامۍ د لغو کولو په غوښتنه بحث وکړي. تاریخپوهان وايي چې اډمز د امریکا د تاریخ یو تر ټولو سترو ډیپلوماټانو او بهرنیو چارو وزیرانو څخه و؛ خو یو منځلاری ولسمشر يې ګڼي، ځکه هغه د سترو خیالونو طرحه لرله خو کانګرس کې یې تصویب نشوای کړای.

د ماساچوسټ په کوېنسي کې د اډمز د زوکړې ځای

ماشومتوب او ځوانی، زده کړې او کاري ژوند

جان کوېنسي اډمز د ۱۷۶۷زکال د جولای میاشتې په ۱۱مه نېټه د جان او ابیګېل اډمز په نوم مور او پلار څخه د ماساچوسټ په برېنټري (اوسني کوېنسې) سیمه کې وزېږېد. پر هغه يې د مور د پلار (نیکه) نوم، ډګروال جان کوېنسي، کېښود چې د ماساچوسټ کوېنسي سیمه هم د هغه په نوم یادېږدي. ځوان اډمز خصوصي استادان لرل – د هغه د تره زوی جېمز تاکسټر او د هغه د پلار حقوقي منشي، ناتان رایس. هغه ډېر ژر ادبي مهارتونه له ځان وښودل او په ۱۷۷۹ ز کال کې يې د خاطرو په لیکلو پیل وکړ او دغه کار يې په ۱۸۴۸ ز کال کې تر مرګه وکړ. تر لس کلنۍ پورې، اډمز په برېنټري کې د خپلې کورنۍ په ځمکو کې رالوی شو او تر ډېره یې پالنه د مور پر غاړه وه. که څه هم په امریکايي انقلاب کې د ګډون له امله د اډمز پلار به ډېری وخت پر کور نه و، خو هغه به خپل زوی سره د لیکونو راکړه ورکړه کوله او هغه به یې د توسیدید او هوګو ګروتیوس اثارو لوستلو ته هڅولو. د هغه د پلار په هڅونه، اډمز د ویرګیل، هوراس، پلوتارک او ارسطو کلاسیک اثارهم ترجمه کړل.  

په ۱۷۷۸ ز کال کې يې دی او پلار اروپا ته ولاړل، ځکه جان اډمز هلته په فرانسه او هالنډ کې د امریکا د ډیپلوماتیکو ماموریتونو برخه وو. د دې دورې په بهیر کې، اډمز حقوق، فرانسوي، یوناني او لاتین ژبې ولوستې او د لینډن پوهنتون په ګډون ګڼو ښوونځیو ته لاړ. په ۱۷۸۱ ز کال کې، اډمز د روسیې سنټ پټرسبوزګ ښار ته ولاړ او هلته يې د امریکايي ډیپلوماټ فرانسیس ډانا د سکرتر په توګه خدمت وکړ. هغه په ۱۷۸۳ زکال کې هالنډ ته راستون شو او په په ۱۷۸۴ ز کال کې د پلار سره په ګډه سترې بریټانیې ته ولاړ. که څه هم اډمز په اروپا کې خوشاله و خو هغه او کورنۍ يې پرېکړه وکړه چې باید امریکا ته ستانه شي څو هلته خپلې زده کړې بشپړې کړي او بالاخره سیاسي کاري ژوند پیل کړي.

اډمز په ۱۷۸۵ ز کال کې امریکا راستون شو او په راتلونکي کال کې يې د هاروارډ کالج په ټولګیو کې نوملیکنه وکړه. هغه له في بېټا کپپا سره یو ځای شو او لوړې نومرې به اخیستې چې په ۱۷۸۷ ز کال کې د خپل ټولګي دویم نمره فارغ شو. له هاروارډ څخه تر فارغېدو وروسته، هغه د ۱۷۸۷ تر  ۱۷۸۹ ز کال پورې د ماساچوسټ په نیوبوري پورټ کې له تیوفیلوس پییرسن سره حقوق ولوستل. اډمز په لومړیو کې د امریکا د اساسي قانون له تصویب سره مخالف و خو په پای کې يې دغه سند ومانه او په ۱۷۸۹ ز کال کې يې پلار د لومړي ځل لپاره د امریکا په تاریخ کې د ولسمشر د لومړي مرستیال په توګه وټاکل شو.