توماس هابز

توماس هابز
توماس هابز
د شخص معلومات
پيدايښت	۵ اپرېل ۱۵۸۸
مړینه	4 ډيسمبر 1679 (91 کاله)
عملي ژوند
کار/مسلک	فیلسوف ،  سياستوال ،  تاریخ پوه ،  ليکوال
کاروونکي ژبه(ي)	لاتيني ژبه ،  انګليسي ژبه
د کړنې څانګه	فلسفه ،  پېښليک ،  اخلاق ،  مېچپوهنه
مؤثر	اپلاتون ،  ارستو ،  هوګو ګروتيوس ،  فرانسېس بیکن
خوځښت	تجربهپالنه ،  قانوني اثبات‌پالنه
لاسليک
توماس هابز

توماس هوبس (ځینې وختونه د مالمزبېري توماس هابز په نوم یادیږي؛ د ۱۵۸۸ ز کال د اپریل ۵/۱۵ – د ۱۶۷۹ ز کال د ډسمبر ۴/۱۴) یو انګلیسی فیلسوف ؤ او د عصري سیاسي فلسفې له بنسټګرو څخه ګڼل کیږي. هابز د خپل ۱۶۵۱ ز کال کتاب لویاثان (Leviathan) لپاره زیات مشهور دی، چې په هغه کې د ټولنیز تړون تیوري یو اغېزمن جوړښت تشریح کوي. هابز د سیاسي فلسفې سربېره په نورو مختلفو ساحو کې لکه په تاریخ، فقه، هندسه، دین پوهنه او اخلاقو، همدارنګه عموماً په فلسفه  کې یې مرسته وکړه.   

ژوندلیک   

لومړنی ژوند   

توماس هابز د ۱۵۸۸ ز کال د اپریل په ۵ (زوړ سټایل) په ویسټپورټ کې زیږېدلی، چې اوس د انګلستان په ویلټشایر کې د مالمزبېري برخه ده. کله چې د هابز مور د هسپانوي آرماډا د راتلونکي یرغل په اړه واورېدل، له وخت څخه مخکې وزېږېد، هابز وروسته وویل چې:"زما مور غبرګوني ماشومان وزیږول: زه او ډار." هابز د اډمونډ په نوم یو ورور، چې له ده څخه تقریباً دوه کاله مشر ؤ او د اني په نوم یوه خور درلوده.      

که څه هم د توماس هابز ماشومتوب تر ډېره حده نامعلوم دی، د مور نوم یې هم نامعلوم دی، خو دا معلومه ده چې د هابز پلار، توماس سینیر، د چارلټون او ویسټپورټ دواړو ویکر ؤ. د هابز د ژوندلیک لیکونکي جان اوبري په وینا، د هابز پلار بېسواد ؤ او "زده کړو ته یې ارزښت نه ورکاوه." توماس سینیر د خپلې کلیسا څخه بهر د ځایی کشیشانو سره په جګړه کې ښکېل شو، هغه یې اړ کړ چې لندن خوشی کړي. په پایله کې کورنۍ د توماس سینیر مشر ورور، فرانسیس، چې د دستکش یو بډایه تولیدوونکی ؤ او خپله کورنۍ يې نه درلوده، تر پامرنه لاندې پاتې شوه .  

تعلیم

هابز جونیر له څلور کلنۍ په ویسټپورټ کلیسا کې زده کړې وکړې، د مالمزبېري ښوونځۍ ته ولاړ او بیا خصوصي ښوونځۍ ته لاړ چې د رابرټ لاتیمر په نوم یو ځوان کس چې د آکسفورډ پوهنتون فارغ الحصیل ؤ، اداره کېده. هابز یو ښه زده کونکی ؤ او د ۱۶۰۱ ز کال او ۱۶۰۲ ز کال ترمنځ مګډالن هال ته، چې د آکسفورډ د هرټفورډ کالج مخکینی نوم ؤ، لاړ چې هلته تحصیلي منطق او فزیک زده کړې ورکړل شوې. رئیس جان ولکنسن یو پاک دین یا پیوریتن ؤ او په هابز باندې یې یو څه نفوذ درلود. هابز مخکې له دې چې آکسفورډ ته لاړ شي، د یوریپیډس مډیا یې له یوناني څخه لاتین نظم ته وژباړه.  

داسې ښکاري چې توماس هابز په پوهنتون کې خپل درسي پروګرام تعقیب کړی دی، ځکه چې مکتبي زده کړو ته یې لږ پام ؤ. هابز د آکسفورډ په پرېښودو سره په ۱۶۰۸ ز کال کې د کمبرج په سنټ جان کالج کې د شمولیت له لارې  خپل لیسانس سند ترلاسه کړ. هغه په ​​​​مګډالن کې د خپل استاد سر جېمز هسي له لوري ویلیم، د ویلیم کاوینډیش زوی، د هارډویک بارون (او وروسته د ډیونشایر ارل) ته د ښوونکي په توګه وړاندیز شو او د دې کورنۍ سره یې مادام العمره اړیکه پیل کړه. ویلیم کاوینډیش په ۱۶۲۶ ز کال کې د خپل پلار په مړینې سره د اشرافي مقام ته ترفیع وکړه، دوه کاله یې تر خپلې مړینې پورې په ۱۶۲۸ ز کال کې وساته. زوی یې، ویلیم هم د ډیونشایر دریم ارل شو. هابز دواړو نارینه وو ته د ښوونکي او منشي په توګه خدمت وکړ. د لومړي ارل کوچنی ورور، چارلز کاوینډیش دوه زامن درلودل چې د هابز پلویان وو. مشر زوی یې، ویلیم کاوینډیش چې وروسته د نیوکسل لومړی ډوک شو، د کورنۍ جګړې په جریان کې د لومړي چارلز مخکښ ملاتړی ؤ، چې د پاچا لپاره یې شخصاً اردو تمویل کوه او د ویلز شهزاده، چارلز جیمز، د کارنوال ډوک، والي ؤ. همدا ویلیم کاوینډیش ؤ چې هابز خپل د قانون عناصرو کتاب ورته ډالۍ کړ.  

هابز د ځوان ویلیم کاوینډیش ملګری شو او دوی دواړو د ۱۶۱۰ز  او ۱۶۱۵ز کلونو ترمنځ د اروپا په لوی سفر کې کډون وکړ. هابز د سفر په اوږدو کې، د خپلې مکتبي فلسفې برعکس چې په آکسفورډ کې یې زده کړې وه، د اروپا ساینسي او بحراني میتودونو سره آشنا شو. هابز په ونیز کې د فولګینزیو میکانزیو سره چې د پائولو سارپي همکار او ونیزي څېړونکی او سیاستوال ؤ، آشنا شو.  

په هغه وخت کې یې د علمي هڅو موخه د یونان او لاتین کلاسیک لیکوالانو دقیقه څېړنه وه، چې پایله یې په ۱۶۲۸ ز کال کې د توسیدید د پیلوپونیسوس د جګړې تاریخ (Thucydides' History of the Peloponnesian War) غوره ژباړه وه، چې له یوناني نسخې څخه انګلیسي ژبې ته د دې اثر لومړۍ ژباړه ده. داسې استدلال شوی چې د ۱۶۲۰ ز کال په خپرونو کې له خبرو اترو څخه درې چې د Horae Subsecivae په نوم پېژندل کیږي: مشاهدې او خبرې اترې هم په دې دوره کې د هابز اثر څرګندوي.    

که څه هم هغه د بېن جانسن په څېر ادبي شخصیتونو سره همکار ؤ او د لنډې مودې لپاره یې د فرانسیس بیکن د محرر په توګه کار وکړ او ګڼ شمېر مقالې یې لاتین ته وژباړلې، خو د فلسفې په برخه کې يې خپلې هڅې تر ۱۶۲۹ ز کال وروسته ونه غځولې. د ۱۶۲۸ ز کال په جون کې یې کارګمارونکی کاوینډیش، چې د هغه وخت د ډیونشایر ارل ؤ، د طاعون له امله مړ شو او کونډې یې، کنټس کریشن، هابز له دندې ګوښه کړ.