انا پولیتکوفسکایا

انا پولیتکوفسکایا

Ганна Степанівна Політковська (اوکرايني )
Анна Степановна Политковская (روسي)

اړوند

زېږونځای	نيويارک
ښاروندتوب	شوروي اتحاد — روسیه — د امریکا متحده ایالات
زېږون نېټه	۳۰ اگسټ ۱۹۵۸
مړينې نېټه	۷ اکتوبر ۲۰۰۶
مړينې لامل	وژنه
مړينې ځای	مسکو
ښخولو ځای	Troyekurovskoye cemetery (en)
زدکړنځی	MSU Faculty of Journalism (en)
ژبې	انګرېزي ژبه — روسي
دنده	لړۍ... خبريال — د بشري حقونو فعال — ليکوال — peace activist (en) — شاعر — activist (en)

ټوليز مالومات

عمومي مالومات	انسان
غړی د	Novaya Gazeta (en)

جوړښت

جایزې

لړۍ...  Geschwister-Scholl-Preis (en) (۲۰۰۷)  UNESCO/Guillermo Cano World Press Freedom Prize (en) (۲۰۰۷)  Daniel Pearl Award (en) (۲۰۰۷)  Premis Internacionals Terenci Moix (en) (۲۰۰۷)  International Press Institute World Press Freedom Heroes (en) (۲۰۰۶)  Civil Courage Prize (en) (۲۰۰۵)  Preis für die Freiheit und Zukunft der Medien (en) (۲۰۰۵)  Olof Palme Prize (en) (۲۰۰۴)  Manuel Vázquez Montalbán International Journalism Award (en) (۲۰۰۴)  Hermann Kesten Prize (en) (۲۰۰۳)  Lettre Ulysses Award (en) (۲۰۰۳)  Courage in Journalism Award (en) (۲۰۰۲)  Andrei Sakharov Prize "For Journalism as a Deed" (en) (۲۰۰۲)  Artyom Borovik award (en) (۲۰۰۱)  Golden Pen of Russia (en) (۲۰۰۰)  John Aubuchon Press Freedom Award (en)  Medal "Make haste to do good" (en)

انا ستيپانونا پولیتکوفسکایا (په روسي ژبه: Анна Степановна Политковскаяد فونتیک نړیوال الفابېت (IPA) یې [ˈanːə sʲtʲɪˈpanəvnə pəlʲɪtˈkofskəjə] دی؛ په اوکرایني ژبه: Ганна Степанівна Політковська، د فونوتیک نړیوال الفابېت یې [ˈɦɑnːɐ steˈpɑn⁽ʲ⁾iu̯nɐ pol⁽ʲ⁾itˈkɔu̯sʲkɐ]؛ کورنی نوم یې مزپا، مزیني دی چې د فونوتیک نړیوال الفابېت يې: [mɐˈzɛpɐ]دي؛ د ۱۹۵۸ کال د اګست په ۳۰مه زېږېدلې او د ۲۰۰۶ کال د اکتوبر په ۷ مړه شوې) یوه روسۍ ژورنالیسته او د انساني حقونو فعاله چې د روسیې د سیاسي پېښو په اړه يې په ځانګړي ډول د چیچین په دویمه جګړه کې (۱۹۹۹ -۲۰۰۵) راپور ورکاوه.

دا له چیچین څخه د هغې راپور ورکول وو چې پولیتکوفساکا ته یې هېوادنی او نړیوال شهرت ورپه برخه کړ. هغې ۷ کاله د ګواښونو او بېلابېلو تاوتریخوالو سره سره د جګړې په اړه له راپور ورکولو څخه لاس وانه خیست. پولیتکوفساکایا په چیچینیا کې د روسي پوځیانو له خوا ونیول شوه او په مصنوعي اعدام محکومه شوه. په ۲۰۰۴ کال کې کله چې یې له مسکو څخه د بسلان ښوونځي د برامته نیولو کړکېچ په هواري کې د مرستې لپاره په روسټوف- ان- ډون کې پرواز درلود مسمومه او شاتګ ته اړه شوه، چې د خپل روغتیایي حالت د رغېدو لپاره یې په مسکو کې کره درملنې ته اړتیا لرله.

له ۱۹۹۹ کال څخه وروسته د چیچینیا د وضعیت په اړه د هغې مقالې څو څو ځله په کتابونو بدلې شوې؛ د هغې انتشاراتو او څېړنو ته د روسي لوستونکو لاسرسی د نوایاګازتا په نوم د یوې روسۍ ورځپاڼې له طریقه و، چې د روسیې انتقادي، سیاسي، ټولنیزې او څېړنیزې چارې يې پوښلې. هغې له ۲۰۰۰ کال څخه وروسته د خپلو کارونو لپاره بېلابېلې جایزې ترلاسه کړې. په ۲۰۰۴ کال کې يې د لویدیځو لوستونکو لپاره د پوتین روسیه په نوم د روسیې یو شخصي راپور خپور کړ.

هغه د ۲۰۰۶ کال د اکتوبر په ۷مه د خپل بلاک په لفت/ اسانسور کې ووژل شوه، یوه وژنه چې د نړیوالو پام یې ځاتنه واړوه. د ۲۰۱۴ په جون کې پنځه کسان د دې وژنې په تور بندیان شول خو دا لا تر اوسه ناڅرګنده ده چې چا د هغې د وژنې امر کړی او یا یې پیسې ورکړې.

د ژوند لومړي کلونه او زده کړې

پولیتکوفسکایا په  ۱۹۵۸ کال کې د نیویارک ښار په انامزېپا کې زېږېدلې د اوکراین له کوستوبوبریف څخه د سټېفن فېدرووېچ مازپا (زوکړه ۱۹۲۷ - مړینه ۲۰۰۶) او له کرېچ څخه د رایسا الېکساندروانا مازپا (زوکړه ۱۹۲۹ - مړینه ۲۰۲۱) لور وه ځینې سرچینې د هغې د زېږېدلو نوم په حقیقت کې هانا مازپا یادوي. ځینې نورې سرچینې وایي چې هغه د اوکراین په چرنیهیو سیمه کې زېږېدلې. د  هغې مور او پلار اوکرایني وو چې د ملګرو ملتونو په سازمان کې شوروي دیپلوماتان وو. پولیتکوفسکایا د خپل ماشومتوب ډېره برخه په مسکو کې تېره کړه؛ هغه په ۱۹۸۰ کال کې د مسکو د دولتي پوهنتون له ژورنالیزم پوهنځۍ څخه فارغه شوه.  خپل تېزس یې د ماریناتېسویتاوا پر اشعارو دفاع کړ او له خپل ټولګيوال الکساندر پولیتکوفسکای سره یې واده وکړ. هغوی د وېرا او لیا په نوم دوه ماشومان لرل. الکساندر په لومړیو کې له تلویزوني خبریال ولادیسلاو لېستیف سره د وزګلیاد په نوم د شپې ناخته خپرونه کې د چلوونکي په توګه ښه پېژندل شوی و.هغې له ماشومتوب څخه پرته تل له څو اونیو پرته ډېر وخت له روسیې څخه بهر نه تېراوه ان هغه مهال یې چې ژوند يې په خطر کې و. هغه د متحده ایالاتو تبعه/ښارونده وه او د متحده ایالاتو پاسپورت یې درلود، له دې سره هغې هېڅکله خپل روسي ښاروندیتوب پرېنښود.

د خبریالۍ کار

پولیتکوفسکایا له ۱۹۸۲ څخه تر ۱۹۹۳ کال پورې اېزوېستیا ته د بېړنیو او طبعي پېښو د خبریالې او سمونګرې په توګه کار وکړ. له ۱۹۹۴ څخه تر ۱۹۹۹ کال پورې یې د یېګوځ د یاکوفلیف په مشرۍ د  بشایاګزېټا د مرستیالې مدیرې په  توګه کار وکړ او هلته یې تر ډېره د ټولنیزو ستونزو په ځانګړي ډول د کډوالو د سخت حالت په اړه لیکنې کولې. له ۱۹۹۹ څخه تر ۲۰۰۶ کال پورې يې د نوایاګېتزا ورځپاڼې دوو اونیزو ته غبرګې لیکنې وکړې. دې ورځپاڼې پیاوړي  څېړنیز راپورونه خپرول او په لومړیو کې یې تر شوروي وروسته پر نوي رژیم نیوکې کولې. هغې د ولادمیر "پوتین روسیه" راپور په ګډون د چیچینیا، په روسیه کې ژوند او روسیه د ولادمیر پوتین په واکمنۍ کې په نوم څو جایزه ګټونکي کتابونه ولیکل.

له چیچینیا څخه راپور

پولتیکوفسکایا د خپلو کارونو لپاره جایزې ترلاسه کړې. هغې هره دا پېښه د هغه لویدیځو دولتونو د ډېر مسؤلیت او اندېښنې راپارولو لپاره وکاروله، چې پر متحده ایالاتو د سېپټمبر د ۱۱مې له پېښې وروسته یې د تروریزم پروړاندې جګړه کې د پوتین له ګډون څخه ملاتړ وکړ. هغې د پولیسو او پوځ له چارواکو سره خبرې وکړې او همداراز یې په چیچین او ګاونډۍ اېنګوشتیا کې په پرلپسې ډول له روغتونو او د کډوالو له کمپونو څخه لیدنه وکړه تر څو د نوې جګړې له ټپیانو او بې کوره شويو سره مرکه وکړي.

پولیتکوفسکایا په چيچين کې پر جګړې او روسي پلوه شته رژيم د نیوکو په بېلابېلو مقالو کې د روسیې د پوځي ځواکونو، د چيچين یاغیانو او د احمدقدیروف او د هغه د زوی رمضان قدیروف په مشرۍ د روسیې له ملاتړ سره مل دولت له خوا تر سره شوې ادعايي ناسمې کارونې تشرېح کړې. هغې د شمالي قفقاز په ګڼو برخو کې د بشري حقونو د سرغړونې موارد او سیاسي ماتې هم تشرېح کړې. په ۱۹۹۹ کال کې یې په یوه مشخصه بېلګه کې هغې نه یوازې دا چې په ګروزني کې يې د بوډاګانو د ساتنې پر یو کور د بمبار په اړه ولیکل بلکې د یوې ورځ‌پاڼې او عمومي ملاتړ په مرسته یې د بوډا اوسېدونکو پر خوندي اېستلو کې هم مرسته وکړه. د هغې مقالې چې تر ډېره د ناپاکې جګړې (۲۰۰۱) او د دوزخ کوچنۍ څنډې (۲۰۰۳) بنسټ جوړوي، هغه نښتې انځوروي چې چیچیني جنګیالي او د فېدرال پوځ سرتېري په‌کې وحشیانه ښودل کېږي او ترمنځ یې ملکي وګړي د دوی په جوړ دوزخ کې بندېدل. 

لکه څنګه چې پولیتکوفسکایا راپور ورکړ هغه ظاهري نظم چې د قدیروفیانو په وخت کې حاکم و، د نویو چيچنیايي چارواکو او یا په چيچينیا کې د مېشتو فېدرالي پوځیانو په واسطه د شکنجې، تښتونې او قتل په رژیم بدل شو. د هغې له وروستیو څېړنو څخه یوه د یوې ناپېژانده پياوړې کيمیاوي مادې په واسطه د چيچیني زده‌کوونکو د ټولیز مسمومیت په اړه وه چې هغوی يې د څو میاشتو لپاره له خڼد سره مخ کړل.

پر ولادمیر پوتین او FSB نیوکې

وروسته له دې چې پولتکوفسکایا په لویديځ کې په پراخ ډول وپېژندل شوه، هغې د پوتین روسیه (چې وروسته د « په یوې ماتې خوړلې دیموکراسۍ کې ژوند» له فرعي نوم سره یاد شو) په نوم کتاب د لیکلو مسؤلیت ورکړل شو، مخکې له دې چې د KGB (د پخواني شوروي اتحاد د اطلاعاتي او امنیتي خدماتو  کمېټه) پخوانی نائب ولادمیر پوتین د بورېس یېلتسن لومړی وزیر شي او وروسته د روسیې ولسمشرۍ ته ورسېږي د هغې د ليدلورو او تجربو یوه پراخه تشرېح وه. چې د چیچن د دویمې جګړې لپاره د پوتين څارنه په‌کې شاملېده. هغې په دې کتاب کې د روسیې د فېدرال امنیت پرخدماتو (FSB) تور پورې کړ چې د شوروي په سبک د یوې دېکتاتورۍ د رامنځته کولو لپاره يې ټولې مدني ازادۍ ځپلې دي، خو اعتراف یې وکړ:

[دا] موږ د پوتین د سیاستونو مسؤل یو ... [ټـ]ولنې نامحدود بې احساس‌توب ښودلی ... [دا]چې چېکستان/Chekists  (د روسیې د پټو پولیسو له خوا د وضعیت شدید کنترول، ژباړن) په واک کې ثابت پاتې شوي، موږ هغوی ته اجازه ورکړې چې زموږ وېره وویني او په پایله کې د دوی غوښتنه لوړه شوې او زموږ سره د غواګانو په څېر چلند وکړي، موږ ټول باید په دې پوه شو چې  KGB یوازې  پیاوړو خلکو ته درناوی لري. کمزوري خوري.

هغې دا هم ولیکل:

موږ د اطلاعاتي خلا له لارې چې مړينه له خپلې ناپوهۍ څخه څاري بېرته د شوروي کړنګ ته ورلویږو، یوازینی شی چې موږ ته پاتې دی انټرنېت دی چې هلته معلوماتو ته لاس‌رسی لاهم وړیا /ازاد دی. نور که تاسو غواړی د یو خبریال په توګه کار وکړئ دا پوتین ته بشپړه غوړه‌مالي ده. له دې صورت پرته کېدی شي مړينه، مرمۍ، زهر یا محکمه وي- هر څه چې زموږ ځانګړي خدمات او د پوتین ساتونکي سپي مناسب بولي.

سرچينې

---

[1]  د فېدرال امنیت خدمات