ابجد

 

ليکدود ليکلو نېټه ليکبڼه د ليکدودونو نوملړ ډولونه الفبا ابجد ابوګيدا ليکدود غږيز نيم غږي نښيز ليکدود غږ لرونکې نښې(ناليکلې کلمې, بې غږه نښې) لنډليک ليکدود بڼه ييز اړوند موضوعات انځوريز ليکدود خيالي انځوريز ليکدود د جملې د حروفونو اته ګونی شکل د لومړي شکل (ابجد) په نوم پېژندل کیږي. په دې سټایل کې د کنسوننټونو یا خاموش حروفونو ترتیب د عبراني - آرامي ترتیب سره ورته دی، او دا ثابتوي چې عربانو خپل الفبا له دوی څخه او د نباتیانو له لارې اخیستې. د ابجد حروف د عربي ژبې د حروفو د ترتیبولو یوه لاره ده، کوم چې د فونیشین رسم الخط د لومړني الفبا پر بنسټ ترتیب شوي دي. ځینې وختونه دا طریقه د توکو یا مخونو شمیرلو کې کارول کیږي. د دې لپاره چې د دې حروفونو په ترتیب پوهیدل اسانه کړي، څو پرله پسې توري په کلمو جوړ شوي او تلفظ کیږي. دا کلمې دا دي: "ابجد - هوا - حطي - کلمان - صف - قرشت - طخاد - زاغغ" د ابجد الفبا هم د عددونو او کلمو د سمون لپاره کارول کیږي. په دې توګه، د هرې کلمې لپاره چې دوی غواړي په یوه شمیره بدل کړي، دوی د لاندې جدول څخه اړونده شمیره اخلي او ترلاسه شوي شمیرې اضافه کوي. د بېلګې په توګه په دې طريقه کې د "علي" کلمه له "١١٠" سره او "ي علي" له "١٢١" سره مساوي ده. حمزه (أ) او الف (ا) هر یو د 1 په توګه شمیرل کیږي، او هغه حروف چې د گونج له امله تکرار شوي یو حروف شمېرل کیږي. د مثال په توګه، دوی فعاله کلمه 181 شمېري؛ ځکه چې ف 80 دی، ع 70 دی ، ا 1 دی او ل 30 دی. د اله او رحمن په څېر کلمو حساب په لیکلې بڼه دی. ښکاره نه ده. نو اله به ۳۶ او رحمن به ۲۹۸ وي. ځینې خلک دې شمېرو ته فوق العاده ملکیتونه منسوبوي. تګلار الف) د ځینو کتابونو سریزه پاڼې په دې شمېرو سره شمېرل کیږي. ب) دوی د مهمو پېښو نیټه د ابجد توري د یوې کلمې یا جملې یا معنی جملې یا شعر په شکل کې راټولوي او د هغه کلمې یا جملې یا هغه جملې یا شعر په یادولو سره هغه نیټه حسابوي. ج) له اسلامي موسیقۍ وروسته د ابجد توري د غږونو او نوټونو په ثبتولو کې کارول کیږي. د مثال په توګه، د ابجد توري سره د شور وسیلې سندرې دا دي: " یح یه یب ی ح ه ج او واټن او د هغې ابعاد ط ط جـ جـ طـ جـ ج دي . d) ځینې وختونه په لیکلو کې، د یو بل څخه مختلف محتويات جلا کولو لپاره، دوی د لوی لیکونو سره نښه شوي؛ د بېلګې په توګه، د ابجد حروفونو د جلا کولو لپاره، موږ دوی د الف، ب، ج، او داسې نورو تورو سره مشخص کړل. د لیک ارزښت ابجد' د عربي ژبې ابیڅي په ابجدي ډول داسې تلفظ کېږي: اَبْجَدْ - هَوَزْ - حُطّی - کَلَمَنْ - سَعْفَصْ - قَرَشَتْ - ثَخَذْ – ضَظِغْ. د عربي ژبې ابیڅي د شمېرو سره په لاندې توگه وېشل شوي: ارزښت لیک یونیکوډ نوم برابر لاتین 1 ا ʾalif ʾ / ā 2 ب bāʾ b 3 ج jīm j 4 د dāl d 5 ه hāʾ h 6 و wāw w / ū 7 ز zayn / zāy z ۸ ح ḥāʾ ḥ ۹ ط ṭāʾ ṭ   ارزښت لیک یونیکوډ نوم برابر لاتین ۱۰ ی yāʾ y / ī ۲۰ ک kāf k ۳۰ ل lām l ۴۰ م mīm m ۵۰ ن nūn n ۶۰ س sīn s ۷۰ ع ʿayn ʿ ۸۰ ف fāʾ f ۹۰ ص ṣād ṣ   ارزښت لیک یونیکوډ نوم برابر لاتین 100 ق qāf q ۲۰۰ ر rāʾ r ۳۰۰ ش šīn š ۴۰۰ ت tāʾ t ۵۰۰ ث ṯāʾ ṯ ۶۰۰ خ ḫāʾ ḫ ۷۰۰ ذ ḏāl ḏ ۸۰۰ ض ḍād ḍ ۹۰۰ ظ ẓāʾ ẓ ۱۰۰۰ غ ġayn ġ په دې توگه د رومي، عربي او عبري ژبه حساب کتاب، الجبر او ستورپوهنې او د کال شمېر کې یو څه ستونزې پېښېدلی. د ابجد ابیڅو شمېرنې په وسیله چې هر لفظ ته عددي ارزښت ورکوي؛ ترډېره بریده اسانه شوه. د مثال په توگه "آب" عدد 3. "خر" عدد 800 . شير عدد 510 او "دله" عدد 39 حاصل راووځي چې دا شمېره په افغانستان کې یوه منحوسه شمېره گڼل کېږي. ابجد– 1–2–3–4 هوز– 5–6–7 حطي – 8–9–10 كلمن– 20–30–40–50 سعفص– 60–70–80–90 قرشت – 100–200–300–400 ثخذ – 500–600–700 په ابجدي ریاضي کې اختلافونه پښتو ځانګړي توري او د هغې شمېرې دا چې ډېری پښتو توري په عربي کې نشته لکه "پ، ټ، ځ، څ، ډ،ړ، ژ، ږ، ښ، ګ، ڼ " په عربي ژبه کې شتون نه لري، نو ځينو يې تر ټولو نږدې عربي توري د دې سره برابر کړي دي ( ګ = ک = ۲۰ )، ( چ = ج = ۳ )، ( پ) . = ب = ۲ ) او ( ژ = ز = ۷ ). خو یوې ډلې هم د دې څلورو تورو معادل د صفر په توګه اخیستی. [۱] د بېلګې په توګه په ابجد کبير کې د پروين کلمه په دوه ډوله شمېرل کېږي. لومړۍ طریقه: (پ=ب) +ر+و+ي+ن= 2 +200+6+10+50=268 دویمه طریقه: (پ=نه مساوي) +ر+و+ي+ن= 0 +200+6+10+50=266 تېښته د فشار لرونکي لیکونو یوه ډله دوه توري حسابوي، مګر دا ډیر مشهور دی چې فشار لرونکي لیکونه د یو لیک په توګه شمیرل کیږي. د بېلګې په توګه که په " محمد " کې د "م " توري په دوو تورو کې شمېرل کېږي، پایله به یې " ۱۳۲" وي، خو که په مشهوره طریقه یو توری وشمېرل شي پایله به یې " ۹۲" وي. [۲] په عربي کې د ولی یا نه لوستل کیدونکي توري عبارت دي له (الف، و، ل، ی) چې لیکل کیږي خو لوستل کیږي نه؛ دا ډول توري د جملې په محاسبه کې لرې کیږي. د مثال په توګه، د " ابوالفضل " په نوم منځنی "الف " نه لوستل کیږي، نو دا د " ابوالفضل" په توګه د "949" سره مساوي حساب شوی. [۳] دا هم وگورئ شمېرپوهنه تړلې لیکنې پايليکونه بهرنۍ لینک د شیخ بهایی د سیر المستار کتاب