ګوجر
کينډۍ:Infobox ethnic group ګوجر (گُرجر, گوجر) یوه کرنیزه او څړځایه ټولنه(کوچي قوم) ده چې په عمده توګه په هند ، پاکستان ، کشمیر او افغانستان کې خپره شوې ده. چې په بېلابېلو قبیلو وېشل شوې. که څه هم په دودیز ډول دوی په کرنه، څړځای او کوچیانو فعالیتونو کې ښکیل دي. ګوجر یوه لویه متضاد ډله ده چې د مذهب، مسلک او ټولنیز-اقتصادي حالت له مخې په داخلي توګه توپیر لري. په دې ټولنه کې د ګوجرانو تاریخي رول خورا متنوع دی، دوی له یوې خوا د ډېرو سلطنتونو بنسټ اېښودونکي دي او له بلې خوا دوی کوچیان دي چې خپله ځمکه نه لري.
د ګوجر هویت په تاریخ کې د بدلون نقطه اکثرا د مینځنۍ پېړۍ (570 عیسوي) په جریان کې په اوسني راجستان کې د ګوجر سلطنت له رامینځته کېدو موندل کیږي. ګوجر په ژبني او مذهبي لحاظ متنوع دي. ګوجران په ځايي ژبو خبرې کوي، خو له دې سره ترڅنګ، ګوجر خپله ژبه لري چې د ګوجري په نوم پېژندل کیږي. دوی په مختلف ډول هندویزم ، اسلام او سکه مذهب پیروي کوي. [4] هندو ګوجران زیاتره د هند په راجستان ، هریانا ، مدهیا پردیش ، د پنجاب په میدانونو او مهاراشترا کې موندل کیږي. مسلمان ګوجران اکثره په پنجاب، پاکستان کې موندل کیږي چیرې چې دوی د نفوس 20٪ جوړوي، په عمده توګه د شمالي پنجابي ښارونو ګوجرانوالا ، ګجرات ، ګوجر خان ، جهلم او لاهور ، [۱] افغانستان او جمو او کشمیر په هماچل پردېش او اتراکنډ کې. د ګړوال او کوماون ډویژنونه لکه د هند همالیا سیمې متمرکزې دي.
ګوجران له لرغونې زمانې راهیسې په برصغیر کې اوسیږي. چې په مهابارت او ویدونو کې هم ذکر شوي دي. ګوجر په پخوانیو وختونو کې د کشتری او آریا په نوم پېژندل کیده. د هغه د زړورتیا او مېړانې له امله هغه ته د ګجر لقب ورکړل شو چې مانا یې د دښمن تباه کونکی دی. له دې ځایه دا ملت د نړۍ نورو برخو ته خپور شو. هغه په اروپا کې جورجیا او په چین کې د ختن ایالت آباد کړ، په دې توګه یې په روسیه او نورو ډېرو هېوادونو کې د پېړیو لپاره په چیچنیا حکومت وکړ. په پنځمه او شپږمه ميلادي پېړۍ کې له اروپا څخه د ګوجر قوم ځينې قومونه مرکزي اسيا او جنوبي اسيا ته راستانه شول او له ځايي ګوجرانو او نورو قومونو څخه يې حکومت واخيست، دغه قوم ته سپين ګان ګوجر ويل کېدل او د راجپوتانې ډېره برخه يې فتحه کړه. او د ډېرو پېړیو لپاره د برصغیر په تاریخ کې مهم رول لوبوي. DR بهنډارکر دا ثبوت کړې چې سپینې هون ګوجران د 550 مېلادي کال په شاوخوا کې شمالي هند ته ننوتل. دوی په لومړي ځل د پانا په کتاب "هرش چرت" کې ذکر شوي دي، په پاکستان کې ګوجران په لاهور، ګوجرانواله، ګجرات، منډي بهاالدین، سیالکوټ، نارووال، راولپنډۍ، فیصل آباد او جهلم کې مېشت دي، په داسې حال کې چې د جمو او کشمیر، د هزاره ګانو په مانسهره ولسوالۍ کې. په دې څانګه کې د ګوجرانو لوی شمېر هم شتون لري. [۲] ګوجر په خیبر پښتونخوا کې دویمه لویه او په پنجاب کې درېمه لویه ټولنه ده. [۳]
د ګوجر کلمه
[سمول]محمد عبدالمك په شاهان ګجر كې ليكلي دي چې په نورو هېوادونو كې هم دغه قوم خزر، جاجر، جندر او ګونور بلل كېږي. [۴] برصغیر کې دا لومړی ګرجر او بیا ګوجر شو. دا خلک د جورجیا څخه راغلي وو. د کسپین بحیرې نوم ښايي د خزر په نوم یاد شوی وي، ځکه د هغې شاوخوا خزران وو، یانې ګوجر آباد. چې د شاطین قبیلې څخه دي. په شاهان ګوجر کې د ګوجرانو تر نامه لاندې څلور قومونه اګني کل، چوهان، چالوکیا، پاډیار او پنوار یاد شوي دي.
حسن علي چوهان په "تاریخ ګوجر" کې لیکلي دي چې په راماینا کې ګوجر د غازي په مانا راغلی دی او دا کشتریان دي چې وروسته د ګوجر په نوم یاد شول. [۵] په دې کې سورج بنسي، چندر بنسي، چوهان، چالوکیا، پاډیار، پنوار او راتورونه د ګوجر په توګه هم ذکر شوي. مشهور مورخ VA سمیټ په خپل کتاب کې لیکي چې چوهان، سولانکي، پاډیار، پنوار، چندیلا او تنور په اصل کې د ګوجر قومونه دي چې وروسته له نورو قومونو سره یوځای شول. په داسې حال کې چې جهانګير وايي چې د ګوجر خلک کار نه کوي، د دوی شوق شيدې ورکول دي. جلال الدین اکبر یوه کلا جوړه کړه او په هغه کې یې ګوجران میشت کړل، چې د ګجرات په نوم مشهور شو. دا ښیي چې ګوجر او ګجر یو شان دی.
تاریخ
[سمول]د ګوجرانو د نفوس لرې او پراخه خپريدل د دې ثبوت دی چې د دوی د واکمنۍ ساحه څومره پراخه وه. ګوجران شپون قوم وو چې جنګیالي وو او دا تمایلات اوس هم په ګوجرانو کې موندل کیږي. دوی د ثابت کروندګرو په توګه شهرت لري. په هرصورت، دوی عموما د اقامت ژوند اختیار کړی دی. د هند په ډېره شمال لوېدیځه برخه کې، په ځانګړې توګه د کنګرا او سنجهال غرونو په بهير کې، ګوجر کوچیان د کوچیانو شپانو او شپانو ژوند کوي. د ده په نوم د برصغیر په شمال لوېدیځ کې ډېر ښارونه، کلي او سيمې آبادې شوې چې اوس هم شته.
ګوجرانو خپل دولت د ابو جبل ته نږدې په بټکل کې تاسیس کړ. د دې کورنۍ بله څانګه، بروچ، له دوی وروسته د بروچ په نوم بل دولت تاسیس کړ. بله څانګه د Avanti په نوم یادیږي. دې کورنۍ د هغو عربانو مخه ونیوله چې د ګوجرانو په خاوره یې یرغل کاوه. د دغو دوو کورنیو تر منځ د حاکمیت لپاره جګړه روانه وه. [۶] کوم کې چې د اوانتي کورنۍ بریالۍ شوه او د خپلو ځواکمنو ګاونډیانو، راشټرکوټا او پالا سره یې جګړې وکړې. اونتي راجا ناګاه بټ II (800-825 AD) په مونګیر کې درمپالا ته ماتې ورکړه. هغه په کاتیاوار، مالوا او راجپوتانا کې بریالۍ جګړې وکړې. د هغه زوی بهوج یو بریالی او وړ پاچا و. په پیل کې هغه د پالو او راشټر کوټانو لخوا مات شو. خو په پای کې یې خپلو دښمنانو ته ماتې ورکړه او له لاسه وتلې سیمې یې بېرته ترلاسه کړې.
قنوج ، د بروچ پلازمینه، د ګوجر شاخ پرتیهار لخوا ونیول شوه. مګر د پاچا یاشودومان څخه مخکې تاریخ معلوم نه دی. یشودرمن د کشمیر د پاچا للیتا لخوا مات شو او ووژل شو. د نهمې پیړۍ په پیل کې د بنګال پاچا دھرمپالا د کنوج پاچا له واکه ګوښه کړ او د خپلې خوښې یو سړی یې په تخت کېناوه. هغه د 816 میلادي کال په شاوخوا کې د ناګاباتا II لخوا وشړل شو. د هغه زوی بهوج کنوج خپل تخت جوړ کړ. هغه د یوې اوږدې مودې (۸۴۰م څخه تر ۸۹۰م) پورې پر یوې پراخې سیمې واکمني وکړه. د هغه زوی مهندرپال (890-908 AD) د خپل پلار پراخه امپراتورۍ په ساتلو کې بریالی شو. خو له هغه وروسته سلطنت ړنګ شو او د هغه د زوی مهیپال اندر سوم له خوا چې د دکن د راشټرکوټیا کورنۍ پورې تړاو درلود له ماتې سره مخ شو او پلازمېنه هم د اندر سوم له خوا ونیول شوه. که څه هم مهیپال قنوج بیرته ونیول، هغه ونه توانید شیراز د دولت له نسکوریدو څخه وژغوري. پاډیارانو په راجپوتانا کې د ماندوري یا مندر په ځای کې پاچاهي درلوده چې د راتورانو لخوا غصب شوې وه. عبدالمک ګوجران د خزر قوم پاتې شوني بولي ځکه چې د پاکستان د شمالي برخې، لکه د شمالي پنجاب سرحد او کشمیر ګوجر وايي چې دوی د ترک نسل دي.
خزران، چې یو ترک قوم دی، له نوشیروان عادل څخه څه موده وړاندې شهرت ته ورسېد او دا غالباً هغه ترکان وو چې پر وړاندې یې د داربند دیوالونه جوړ شوي وو. خزرانو د ترکانو د کوچي امپراتورۍ دودونو ته دوام ورکړ. د قباد د لومړي تخت پر مهال د خزر قبيلې پر ايران يرغل پيل کړ. قباد د خزر له يرغلګرو سره جګړه وکړه او هغوی ته يې ماتې ورکړه او له هېواده يې وشړل.
د کسپین سمندرګي په ختیځو سیمو کې ساسانیانو د خپلو ترکي ګاونډیانو پر وړاندې دفاعي کلاګانې جوړې کړې. د جوزجان ولایت د ساتنې په موخه د اجري بند جوړ شو. خو د ترکانو د فاتحانه بريدونو مخه يې ونه نيوله. بل دېوال د جورجان او تبرستان تر منځ په پوله جوړ شو چې د جورجان ولایت له لاس څخه ووت. نوشیروان په ۵۳۳ میلادي کال کې له قیصر روم سره تړون وکړ. د دې تړون له مخې، د روم حکومت د ډیرو پیسو ژمنه وکړه، چې په بدل کې یې نوشیروان د کوف د غره د دربند او نورو کلیو ساتنه په غاړه واخیسته. نوشیروان عادل (۵۳۱ تر ۵۷۹) ساساني واکمن د الخان په مشرۍ له لوېدیځو ترکانو سره دوستانه اړیکې ټینګې کړې او د هغوی په مرسته یې په افغانستان کې هونیانو ته ماتې ورکړه او بیا یې پر خزر قبیلې برید وکړ او د هغوی واک یې راکم کړ. خزر قوم د تاریخ له پاڼو ورک شو. دې کار د ترکانو واک هم زیات کړ او ترکانو په افغانستان کې د هونیانو له خوا خالي شوې سیمې ونیولې. همدا لامل و چې د ترکانو او نوشیروان تر منځ یې اختلافات راپیدا کړل.
په هرصورت، موږ په دې کې هیڅ اختلاف نلرو چې ګوجران د ترکي نژاد دي. خو په دې کې اختلاف دی چې ګوجران خزران دي. ځکه چې د ترکانو لوېديځ امپراطوري چې د افغانستان په خاوره کې هم پوهه وه، د خزرانو دښمن و، نو برصغیر ته د خزر قوم د راتللو پوښتنه نشته.
ترک قومونه د ساسانیانو د سرحدونو سره نږدې ګاونډیان وو. په دوی کې یوه د غز قبیله وه او د ترکانو قبیله هم غاز بلل کېده. د غزا تر څنګ دغه قبيله هم غزار بلل کېده او دا کلمه د ترکانو په نومونو کې هم راغلې ده. د بېلګې په توګه غذر الدین د مشهور خلجي التمش د واکمنۍ پر مهال مړ شو. غرز، چې ترکان وو، د هوانو له ماتې وروسته برصغیر ته ننوتل. دوی نه یوازې غوره جنګیالي، کوچیان او شپانه وو. ډیر احتمال شته چې غرز د هند په آریایي ژبو کې ګوجر شو. ځکه چې په هندي آریا کې "ګ" په "ګ" او "ز" په "ج" بدل شوی او د ګوجر ریښه ګوجر ده.
ګوجر وزه
[سمول]- چوھان
- کھٹانہ
- تومر (تنور/طور)
- کسانہ
- پرمار (پنور/پوار)
- گورسی
- سولنکی (چالوکیہ)
- بجاڑ
- پڑھیار (پرتیہار)
- کالس
- چاوڑا
- چھپرانا
- پوڑ
- پورسوال
- ٹوانہ
- چندیل
- بڑگجر
- ترک
- چیچی
- ہن
- جٹ
- ڈوگر
- کھوکھر
- اعوانہ
- بھڈانہ
- بھٹی (بھاٹی)
- کوہلی
- بھاٹیہ
- راٹھی
- ناگر
- کھرل
- ہنس
- بیسلہ (بینسلہ, وینسلہ)
- افتالی
- کھکھ
- بسویہ
- میلو
- باگڑی
- چاڑ
- بن گجر
- بکروال
- ٹنچ
- بھلسیر
- بارا (بھارا)
- برگٹ (برکٹ)
- عمرانہ
- بھومبلہ (بھوملہ /بھملہ)
- ممیانہ
- پندھا
- سانولے
- بھالوٹ (بالوٹ، بہلوٹ)
- موتہ
- موتلہ
- ٹھیکریا
- لامبا
- ساوء
- سانگو
- مہلو
- سنگرال
- لوہسر
- بارگر (بھارگر)
- سینگال
- جاگل
- بجران
- انگھٹ
- مانگٹ
- بھانبڑہ (بھانبڑ)
- کھیپڑ
- بھروال (باہروال)
- بانیہ (بانیاں)
- بوکن
- میکن
- بیٹن
- ڈوئی
- کھاری
- دھکڑ
- ھکلہ
- چھالہ
- میہسی
- سود
- کٹاریہ
- جانگل
- ڈھینڈا
- چودیلا
- جندھڑ
- آدم ٹوپہ
- ڈھاوء
- چھوکر
- مکڑ
- تھولا
- ڈوگا
- تاس
- کواڑی
- نون
- پار
- رالائیتا
- دھیدھر
- دھر
- لالی
- لاہی
- سرادھاری
- بارو (بھارو)
- بھنڈ
- بابانیاں
- لودھا
- باھڑ
- شاہیر
- سرحد
- وسان
- کھتری
- چوکیدار
- سیر
- ببر (ببرہ)
- بگھیار (بگھار)
- ساندل
- ٹھاکر
- موٹھسر
- سلاریہ
- شولہ
- چاہڑ
- گمالہ
- ہرسانہ
- سردھانہ
- گہلوٹ
- گجگاہیہ
- سدھ
- بجوال
- بجرال
- بمنہ
- ڈھوڈی
- جراح
- راول
- پندیر
- پٹیل (پاٹل)
- راوت
- امباوتہ
- الپیال
- آہیر (آبھیر)
- ادھانہ
- اجار
- اکشوات
- امنی
- اچھوان
- اووال
- الکاری
- ایٹلا (اٹیلا/اٹالا)
- امبک
- اگنی کل
- اسوال
- اندروار
- آہار
- المیچہ
- اندوہ
- اندانہ
- اٹھوار
- اٹکیہ
- اسوار
- اسیہ
- اہمانہ
- اگیہال
- اٹلانہ
- آہیوال
- انجانہ (انجنہ)
- امولیہ
- انولہرہ
- انٹا (انٹو)
- آنہ
- انندما
- آئیری
- اساریہ
- آوار
- امتا
- امروال
- اٹھوال
- اتروسی
- اوانتی
- اروال
- امیر
- بیدھوری
- بوکرہ
- ںھڈان (بدانخیل/بدانزائی)
- تنولی
- بانٹھ
- بوس
- بیسٹا
- بھٹریا
- بھاسی
- بھونچ
- بھدک
- بریاوال
- بٹ
- بٹر
- بالا
- بلاسیہ
- بالسی
- بارسی
- بیلی
- باکھن
- بگوال
- بسوال
- بواڑ
- بڈی
- بٹھویہ
- بگھیلہ
- برہیلہ
- باربارہ
- بانکر
- باہروج
- بانجہ
- بیلو
- بیرپو
- بیلا
- برگو
- باندرہ
- بھامبلہ(بھیملہ، بھوملہ)
- بھویا
- بھوسن (بوسن)
- بھینٹ
- بھاروی
- بھرگوٹ
- بھرویہ
- ورائچ (برائچ)
- بھاولہ
- بیرانہ
- بڑورہ
- ↑ "Who are the Gujjars?". ہندوستان ٹائمز. 3 June 2007. نه اخيستل شوی 30 September 2020.
- ↑ "گجر آبادی".
- ↑ "پنجاب میں آبادی".
- ↑ https://www.flickr.com/photos/78799742@N05/14727529361/in/photostream
- ↑ https://www.flickr.com/photos/78799742@N05/14544134410/in/photostream
- ↑ https://books.google.com.pk/books?id=K7ZZzk8cXh8C&pg=PA9&redir_esc=y