کریستوفر کولومبس

کریستوفر کولومبس

Christoffa Corombo (ليګوري)

اړوند

زېږونځای	Genoa (en)
ښاروندتوب	Republic of Genoa (en)
زېږون نېټه	لړۍ... ۱۴۵۱ — ۱۴۵۱ — ۱۴۵۰ — ۳۱ اکتوبر ۱۴۵۱ — ۱ سپټمبر ۱۴۵۱
مړينې نېټه	۲۰ مې ۱۵۰۶ — ۱۹ مې ۱۵۰۶
مړينې ځای	Valladolid (en)
مړينې لامل	زړه نابری
ښخولو ځای	Catedral de Sevilla (en)
ژبې	اسپانيايي ژبه — Ligurian (en) — پرتګالي ژبه — renaissance Latin (en)
اغېزمن شوی له	لړۍ... Pierre d'Ailly (en) — Paolo dal Pozzo Toscanelli (en) — بطلمیوس — مارکو پولو — John Mandeville (en)
دنده	لړۍ... explorer (en) — sailor (en) — seafarer (en) — traveler (en) — inventor (en)

ټوليز مالومات

عمومي مالومات	انسان
وروڼه او خويندې	Bartholomew Columbus (en) — Diego Colombos (en)
غړی د	Columbus Conquistador of America (en)
دین	کاتولیکه کلیسا

اړين مالومات

مهمې پېښې	لړۍ... first voyage of Christopher Columbus (en) second voyage of Christopher Colombus (en) 3eme expédition de Christophe Colomb (fr) Fourth voyage of Christopher Columbus (en) Spanish Colonization of Hispaniola (en) voyages of Christopher Columbus (en)

کریسټوفر کولمبس  د ۱۴۵۱ز کال د اګست ۲۵ مې او د اکتوبر ۳۱ مې تر منځ زېږیدلی او د ۱۵۰۶ز کال د مې میاشتې په ۲۰ مه نېټه ېې له دې نړۍ سترګې پټې کړي. نوموړی یو ایټالوی څېړونکی او بیړۍ چلوونکې و چې د اتلانتیک سمندر په اوږدو کې یې څلور سمندري سفرونه بشپړ کړل او په دی توګه یې په امریکا کې پراخې اروپایې سپړنې او استعمار ته لاره پرانیستله چې دا سفرونه ېې د هسپانیا د کاتولیکو پاچایانو له خوا تمویل کېدل.

ډېری پوهان په دې نظر دي چې کولمبس د جینوا په جمهوریت کې زېږیدلې. هغه په ​​ځوانۍ کې سمندر ته لاړ او په پراخه کچه یې تر شمال پورې د بریتانیا ټاپوګانو او تر سویل پورې چې اوس د ګانا په نامه یادیږې سفرونه وکړل. هغه د پرتګال له یو اشرافي میرمن فیلیپا مونیز پریسټریلو سره واده وکړاو څو کاله یې په لیزبون کې تیر کړه، خو وروسته یې معشوقه هم پیدا کړه. نوموړي له هرې ښځې نه یو زوی درلود. کولمبس یو خود اموخته فیلسوف، او په جغرافیه، ستورپوهنه او تاریخ کې ېې په پراخه کچه زده کړې کړې وې. د کولمبس د تلپاتې لابی کولو وروسته پاچایانو لکه کاتولیک پاچا، ملکه دویمه ایزابیلا او دویم فرډینانډ راضي شول چې لوېدیځ ته د هغه د سفرونو مسؤلیت په غاړه واخلي. کولمبس د ۱۴۹۲ز کال اګسټ میاشت کې کاستیل پریښود او د اکټوبر په ۱۲ نېټه د امریکا ځمکې ته ورسید. د هغه د کښته کیدو ځای بهاماس کې یو ټاپو و، چې اصلي اوسیدونکو یې د ګواناني په نامه یادوله. هغه وروسته له هغه ټاپوګانو نه لیدنه وکړه چې اوس د کیوبا او هسپانیولا په نامه پیژندل کیږي او اوسنې هایټي کې یې یوه مستعمره هم تاسیس کړه. کولمبس د ۱۴۹۳ز کال په لومړیو کې بیرته کاسټیل ته راستون شو، هغه یو شمیر نیول شوي بومي اوسیدونکي هم  له ځان سره راوستل او په دې سره د هغه د سمندري سفرونو خبر په ټوله اروپا کې خپور شو.

کولمبس امریکا ته درې نورسمندری سفرونه وکړل چې په ۱۴۹۳ز کال کې یې لاندې انټیلیس، په ۱۴۹۸ز کال کې ټرینیډاډ او د جنوبي امریکا شمالي ساحل او په ۱۵۰۲ز کال کې د مرکزي امریکا ختیځ ساحل وپلټه. د یوه استعماري والي په توګه، کولمبس د هغه وخت د معاصرانو له خوا په وحشت تورن شو او ډیر ژر له خپلې دندې ګوښه کړای شو. د کاستیل له ولیعهد او په امریکا کې د هغه د ګمارل شوي استعماري مدیرانو سره د کولمبس کړکیچنې اړیکې د هغه د نیولو او په ۱۵۰۰ز کال کې له هسپانیولا نه د لرې کولو لامل شو.

د کولمبس لومړنی ژوند

د کولمبس لومړنی ژوند ناڅرګند دی، خو پوهان په دې باور دي چې هغه د ۱۴۵۱ز کال د اګسټ د ۲۵ او ۳۱ اکټوبر ترمنځ د جینوا په جمهوریت کې زېږېدلی. د هغه پلار ډومینیکو کولمبو نومېده، چې  د وړۍ اوبدلو کارکوونکی و چې په جینوا او ساونا کې یې کار کاوه او د پنیر خرڅولو یو دکان یې هم درلود، چې ځوان کریسټوفر د مرستندویه په توګه ورسره کار کاوه. د هغه مور سوزانا فونټیناروسا نومېده. هغه درې وروڼه د بارتولومیو، جیواني پیلګرینو، او جیاکومو (د ډیاګو په نامه هم یادیده) په نوم درلودل او د بیانچینټا په نامه یې یوه خور هم درلوده. د هغه ورور بارتولومیو د ځوانۍ دوره  کې په لیزبون کې د کارتوګرافي ورکشاپ چلاوه.

داسې انګیرل کیږي چې د هغه مورنۍ ژبه د جینیس ژبه وه، که څه هم کولمبس ښایي هیڅکله په دې ژبه نه وي لیکلي. په خپله یوه لیکنه کې وايي چې په څوارلس کلنۍ کې سمندر ته تللې ده. په ۱۴۷۰ز کال کې، د کولمبو کورنۍ ساوونا ته لاړه. ځینې ​​عصري لیکوالان داسې استدلال کوي چې: هغه د جینوا نه و، بلکې د هسپانیا د اراګون سیمې یا د پرتګال  و. دا ډول فرضیې په عمومي توګه د ځینې نورو  پوهانو له خوا رد شوي دي.

له هغه ځایه چې کولمبس د لوړې هیلې خاوند و، بالاخره یې لاتیني، پرتګالي او کاستیلین ژبې زده کړې او د ستورپوهنې، جغرافیې او تاریخ په اړه یې په پراخه کچه زده کړې وکړې.

د کولمبس وروستې ژوند، ناروغۍ او مرګ

کولمبس تل ادعا کوله چې، د غیر مذهبي خلکو اندونه د هغه د سپړنې یو له لاملونو نه و، خو هغه په ​​​​وروستیو کلونو کې په زیاتیدونکې توګه مذهبي شو. کولمبس د خپل زوی (ډیاګو) او د هغه د ملګري کارتوزیان راهب (ګاسپر ګوریسیو) په مرسته، د ژوند په ​​وروستیو کلونو کې دوه کتابونه ولیکل: چې لومړې یې د امتیازاتو کتاب (۱۵۰۲ز) وه، چې د هسپانوي پاچهې نه د انعامونو توضیح او مستند کولو په  اړه وه، چې هغه باور درلود چې هغه او د هغه وارثان یې مستحق دي. دویم یې د نبوتونو کتاب (۱۵۰۵ز) و، په کوم کې چې د بائبل له عبارتونو نه د هغه د لاسته راوړنو د ځای په ځای کولو لپاره کارول شوي.

کولمبس په ورستیو کلونو کې غوښتنه وکړه، چې هسپانوي ولیعهد دی، لکه څنګه چې د سانتافی په تړون کې ټاکل شوي و،  نوموړي ته د هغو شتمنیو او سوداګریزو توکو لسمه برخه ورکړي چې له هغو ځمکو نه چې د نوموړي د سفرونو په پایله کشف شوې، دي لاس ته راځي. خو د دی لپاره چې هغه له خپلې دندو ګوښه شوی و، هسپانوي ولیعهد دې تړون ته پابند پاتې نه شو او د هغه دا غوښتنې یې رد کړې. د کولمبس له مړینې وروسته، د نوموړي وارثانو له متحده ایالاتو سره د سوداګرۍ نه د ګټې د یوې برخې لپاره او د نورو انعامونو لپاره له ولیعهد سره دعوه پیل کړه چې یادې دعوې د قانوني شخړو یوه اوږدې لړۍ ته لاره هواره کړه، چې د (کولمبیا دعوه) په نامه پیژندل کیږي. کولمبس په خپل ​​​​لومړي راستنیدونکي سفر کې، چې هغه وخت کې کولمبس ۴۱ کلن و، له یوې ناروغي سره چې داسې انګیرل کیده چې نقرس به وی اخته شو. په ورستیو کلونو کې کولمبس په انفلونز، د سترګو خونریزي، لنډمهاله ړوندتوب او د نقرص په ناروغیو اخته شو، چې ۱۴ کاله وروسته د  هغه د ​​مرګ لامل شو.

د کولمبس د ژوند طرز او اعراضو ته په کتو ډاکټرنو داسې انګیرله چې هغه په نقرس ناروغۍ نه بلکې په ارټریټس ناروغۍ اخته و چې د کولمو د باکټریایی انتاناتو له امله رامنځته کیږي. روماتولوژیست او د داخلي درملو پروفیسور ډاکټر فرانک سی ارنټ لیکلې، چې داسې بریښي چې کولمبس په خپل سمندري سفرونو کې د ضعیفې حفظ الصحې او د خواړو د مسموم کیدوله امله پدې ناروغۍ اخته شوی وو. نوموړی د خپل څلورم سفر (او د ملکې ایزابیلا له مړینې ) نه سانلوکار ته د هغه له رسیدو وروسته،  ناروغ کولمبس  په ۱۵۰۵ز کال کې په سیویل کې میشت شو. خو بیا هم هغه په ​​کلکه د خپل شخصي امتیازاتو او د خپلې کورنۍ د دفاع لپاره هسپانوي پاچهۍ ته د عریضو دوام ورکړ. کولمبس د ۱۵۰۶ز کال د مارچ په میاشت کې په والادولید کې د فوکس جرمن سره د پاچا فرډینند د واده لپاره والادولید ښار ته لاړ او په خپلو غوښتنو یې ټینګار کاوه ،خو  په ۱۵۰۶ز کال د می په ۲۰ نېټه، د ۵۴ کلونو په عمر په والادولید کې مړ شو.

لمانځنه

د کولمبس شخصیت په پراخه کچه په متحده ایالاتو کې د استعمار په دوره کې له پامه غورځول شوې وه. د نوي نړۍ د ملتونو د بنسټ ایښودونکي شخصیت په توګه د کولمبس کارول د امریکا له انقلاب وروسته په چټکۍ سره خپور شو. په متحده ایالاتو کې، د کولمبس نوم فدرالي پلازمینې (د کولمبیا سیمه)، د متحده ایالاتو د دوو ایالتونو پلازمینې (اوهایو او سویلي کارولینا)، د کولمبیا سیند او د کولمبس نوم د نولسمې پیړۍ په پیل کې د کولمبیا نوي زیږیدلي جمهوریت ته هم ورکړل شو.

په ۱۹۰۹ز کال کې، د کولمبس اولاده په هسپانیه کې د کولمبس کورنۍ کلیسا له هسپانیه نه د پنسلوانیا  بولسبرګ ته ولېږدوله، چیرې چې دا د خلکو له خوا لیدل کیدی شي. د امریکا په ډیرو هېوادونو او همدارنګه هسپانیا او ایټالیا کې د کولمبس راتګ امریکا ته په ۱۴۹۲ز کال د اکټوبر په ۱۲ نیټه د کولمبس د ورځ په توګه لمانځي.