Jump to content

کاتولیکه کلیسا

تړنې سمول
د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

کاتولیکههکلیسا، چې د رومي کاتولیکه کلیسا په نامه هم پېژندل کېږي، ترټولو لویهعیسوي کلیسا ده، چې تر ۲۰۱۹زکاله پورې یې په ټولې نړۍ کې ۱.۳ میلیارده تعمید شوي کاتولیکهان درلودل. د نړۍ تر ټولو پخوانۍ او تر ټولو لویې او دایمي فعالې نړیوالې ادارې په توګه، د لویدیځ تمدن په تاریخ او پرمختګ کې یې مهم رول لوبولی دی. دا کلیسا له ۲۴ ځانګړو کلیساګانو څخه رغېدلې ده.[۱][۲][۳][۴]

پاپ چې د روم اسقف دی، د کلیسا لوی کشیش دی. د روم د اسقف دفتر چې د سپېڅلي مرکز په نوم پیژندل کیږي، د کلیسا مرکزي حاکمیت دی. د سپېڅلي مرکز اداره، لرغونی روم، د واتیکان په ښار کې چې د روم یوه کوچنۍ سیمه ده، خپل اصلي دفترونه لري او پاپ د دولت مشر دی. د کاتولیکهزم اصلي عقیدې په نیسن تړون کې موندل کیږي. کاتولیکه کلیسا ښوونه کوي چې دا یوه سپېڅلې، کاتولیکه او رسالتي کلیسا ده چې د عیسی مسیح له خوا په خپل لوی کمیسیون کې تاسیس شوې، چې د دې اسقفان د مسیح د رسولانو ځایناستي دي او پاپ هم د سینټ پیټر ځای ناستی دی چې د عیسی مسیح له خوا لومړیتوب ورکړل شوی و.[۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳]

نوم 

[سمول]

کاتولیکه (له یوناني: καθολικός څخه، رومانیایي: katholikos) د لومړي ځل لپاره د دویمې پیړۍ په لومړیو کې د کلیسا تشریح کولو لپاره وکارول شوه. د «کاتولیکه کلیسا» کلمې لومړۍ پیژندل شوې کارونه په یوناني: (καθολικὴ ἐκλησία ، رومانیایي: he katholike ekklesia ) په هغه لیک کې چې د ۱۱۰ وروسته له میلاد کال په شاوخوا کې د سینټ ایګنیټیس څخه اسمیرنایانو ته لیکل شوی و کارول شوې ده. د سینټ سیریل په کاتولیکه لیکچرونو (په ۳۵۰ شاوخوا) کې، د «کاتولیکه کلیسا» نوم د نورو ډلو څخه د توپیر لپاره چې ځانونه یې «کلیسایي» ګڼل کارول شوی. د ټولې کلیسا لپاره د «کاتولیکه کلیسا» نوم د کاتولیکه کلیسا د مذهبي تعلیماتو په کتاب کې (۱۹۹۰ز کال) او د شرعي قوانینو ټولګې (۱۹۸۳ز کال ) کې کارول شوی. د «کاتولیکه کلیسا» نوم د واتیکان د دویمې شورا (۱۹۶۲-۱۹۶۵ز کال )، د واتیکان لومړۍ شورا (۱۸۷۰-۱۸۶۹ ز کال)، د ټرینټ شورا (۱۵۴۵-۱۵۶۳ ز کلونه)، په اسنادو کې او هم یو شمېر نورو رسمي اسنادو کې کارول شوی. [۱۴][۱۵][۱۶][۱۷]

تاریخچه

[سمول]

عیسوي مذهب د عیسی مسیح په تعلیماتو ولاړ دی چې په لومړۍ پیړۍ کې د روم سترواکۍ د یهودیه په ولایت کې یې ژوند او تبلیغ کاوه. د کاتولیکه الهیات ښوونه کوي چې معاصر کاتولیکه کلیسا د دې ابتدايي عیسوي ټولنې تسلسل دی چې د عیسی له خوا رامنځته شوی. عیسویت د لرغوني روم په ټولې سترواکۍ کې خپور شو. سترواک قسطنطین په ۳۱۳ کال کې د عیسویت دین قانوني کړ او په ۳۸۰ کې دولتي دین شو. په پنځمې او شپږمې پیړیو کې د روم په خاوره کې الماني یرغلګرو، چې ډیری یې پخوا اریایي عیسویت منلی و، په پای کې یې کاتولیک مذهب ومانه، ترڅو ځانونه د پاپانو او خانقاوو سره یوځای کړي. [۱۸]

لرغونوالی او د روم سترواکي

[سمول]

د روم سترواکۍ شرایطو د نویو نظریاتو خپریدو ته لاره هواره کړه. د سترواکۍ د سړکونو شبکو او اوبو لارو سفر اسانه کړ. سترواکۍ له یوناني ریښو سره د ګډ کلتور خپریدو ته هڅې پیل کړې او دا اجازه یې ورکړه چې نظریات په اسانۍ بیان او درک کړي. په هرحال، د روم په سترواکۍ کې د ډیریو مذهبونو پرخلاف عیسویت خپل پیروان دې ته اړ کړل چې نور ټول خدایان پریږدي. د کافرانو یا بت پرستانو په جشنونو کې د ګډون کولو څخه د عیسویانو انکار په دې معنا و چې دوی نه شوای کولی په عامه ژوند کې برخه واخلي او غیر عیسویانود حکومتي چارواکو په ګډونبه ویره درلوده چې عیسویان خدایان ناراضه کوي او په دې توګه دوی د سترواکۍ سوله او سوکالۍ ګواښوي.[۱۹][۲۰]

منځنۍ دورې او رنسانس

[سمول]

کاتولیکه کلیسا له لرغوني وخته تر ننني عصره پورې پر لویدیځ تمدن بندې یې نفوذ درلود. دا د هنر، معمارۍ او موسیقۍ په برخه کې د روماني، ګوتیک، رنسانس، د سبکونو لارو او باروک سبکونو لومړنی ملاتړ و. د رنسانس شخصیتونه لکه رافیل، مایکل انجیلو، لیونارډو دا وینچي، بوټیسیلي، فرا انجلیکو، ټینټورټو، ټیټین، برنیني او کاراوګیو د ډیری تجسمي هنرمندانو بیلګې دي چې د کلیسا له خوا تمویل شوي. د سټینفورډ پوهنتون تاریخپوه پاول لیګوتکو وویل چې کاتولیکه کلیسا «د ارزښتونو، نظریاتو، ساینس، قوانینو او بنسټونو د پراختیا په مرکز کې ځای لري، چې موږ یې د لویدیځ تمدن په نامه یادوو».[۲۱][۲۲][۲۳][۲۴]

پاپ فرانسیس

[سمول]

پاپ فرانسیس، د کاتولیکه کلیسا اوسنی پاپ، په ۲۰۱۳ ز کال کې له امریکا څخه د لومړي پاپ په توګه د شپاړلسم پاپ بینیډیکټ ځای ناستی شو، د سویلي نیم کرې څخه لومړی، او د سوریې د دریم ګریګوري وروسته چې په اتمې پېړۍ کې یې پاچهي کوله د اروپا څخه بهر لومړی پاپ پېژندل شوی. پاپ فرانسیس د هغه د عاجزۍ، د خدای په رحمت ټینګار، د بې وزلو او چاپیریال ته پاملرنې، او همدارنګه د بین المذاهب خبرو اترو لپاره د هغه ژمنتیا لپاره د پاملرنې وړ واقع شوی. د میډیا تبصره کونکي له اتلانتیک نه راحیل ډونادیو او له ووکس نه برانډن امبروسینو پاپ فرانسس ته د هغه د لږ رسمي چلند لپاره تر پخوانیو پاپانو ډېر امتیاز ورکوي. پاپ فرانسیس د هغه د هڅو «د ارتودوکس کلیساوو سره د نږدې ۱۰۰۰ کلن واټن د ختمولو» لپاره پیژندل شوی.[۲۵][۲۶][۲۷][۲۸][۲۹][۳۰]

شرعي قانون

[سمول]

شرعي قانون (په لاتین: jus canonicum ) د قوانینو او قانوني اصولو سیسټم دی چې د کاتولیکه کلیسا د لوړ پوړو چارواکو له خوا رامنځته شوی او پلي کیږي، ترڅو خپل بهرنی سازمان او حکومت تنظیم کړي او د ماموریت په لور د کاتولیکانو فعالیتونه تنظیم او لارښوود کړي. د لاتیني کلیسا د شرعې قانون لومړنی عصري لویدیځ حقوقي سیسټم و او په لویدیځ کې ترټولو زوړ دوامداره قانوني سیسټم دی.[۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵]

غړیتوب

[سمول]

کاتولیکهزم په نړۍ کې دویم لوی مذهبي دین دی چې یوازې له سني اسلام څخه په اندازې کې ډیر دی. د کلیسا غړي چې د تعمید شویو کاتولیکانو په توګه تعریف شوي، د ۲۰۱۹ ز کال په پای کې ۱.۳۴۵ میلیارد وو، چې د نړۍ د نفوس ۱۸٪ جوړوي. برازیل په نړۍ کې ترټولو لوی کاتولیک نفوس لري، ورپسې مکسیکو، فیلیپین او متحده ایالات دي. کاتولیکان د ټولو عیسویانو نیمایي استازیتوب کوي.[۳۶][۳۷][۳۸]

په ټوله نړۍ کې د کاتولیکانو جغرافیایي وېش د بدلون په حال کې دی، په افریقا کې ۱۸.۷٪، په امریکا کې ۴۸.۱٪، په آسیا کې ۱۱.۰٪، په اروپا کې ۲۱.۲٪، او په اقیانوسیه کې ۰.۸٪ دي.[۳۹]

د کلیسا ماهیت

[سمول]

کاتولیکه کلیسا دا ښوونه ورکوي، چې دا «یوه ریښتینې کلیسا»، «د انسان د نسل لپاره د بښنې نړیوال دیني دود»،او «یو ریښتینی دین» دی. د مذهبي تعلیماتو د کتاب له مخې: د کاتولیکې کلیسا نور په نیکین عقیدې کې د «یوه، سپیڅلي، کاتولیک او رسولي کلیسا» په توګه تشریح شوې. په ټولیزه توګه دا د کلیسا د څلورو نښو په نوم پیژندل کیږي. کلیسا ښوونه کوي چې بنسټ ایښودونکی یې عیسی مسیح دی. نوی تړون، څو ځانګړې پیښې ثبتوي چې د کاتولیکې کلیسا رامنځته کولو لپاره لازمي ګڼل کیږي. [۴۰][۴۱][۴۲][۴۳][۴۴][۴۵][۴۶][۴۷][۴۸][۴۹]

سرچينې

[سمول]
  1. ↑ Marty, Martin E. (29 April 2021). "Roman Catholicism". Encyclopedia Britannica.  
  2. ↑ Mark A. Noll. The New Shape of World Christianity (Downers Grove, IL: IVP Academic, 2009), 191.
  3. ↑ O'Collins, p. v (preface).
  4. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  5. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  6. ↑ کينډۍ:Cite CCC
  7. ↑ Colin Gunton. "Christianity among the Religions in the Encyclopedia of Religion", Religious Studies, Vol. 24, number 1, page 14. In a review of an article from the Encyclopedia of Religion, Gunton writes: "[T]he article [on Catholicism in the encyclopedia] rightly suggests caution, suggesting at the outset that Roman Catholicism is marked by several different doctrinal, theological and liturgical emphases."
  8. ↑ کينډۍ:Cite CCC
  9. ↑ Holy Bible: Matthew کينډۍ:Bibleverse-nb
  10. ↑ کينډۍ:Cite CCC
  11. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  12. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  13. ↑ Bokenkotter 2004، م. 7.
  14. ↑ MacCulloch, Christianity, p. 127.
  15. ↑ Thurston, Herbert (1908). "Catholic". The Catholic Encyclopedia 3. Robert Appleton Company. 
  16. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  17. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  18. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  19. ↑ MacCulloch, Christianity, pp. 155–159, 164.
  20. ↑ Bokenkotter 2004، م. 24.
  21. ↑ O'Collins, p. v (preface).
  22. ↑ Woods, pp. 115–27
  23. ↑ Duffy, p. 133.
  24. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  25. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  26. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  27. ↑ Demacopoulos, George E., "The extraordinary historical significance of His Holiness' presence at Pope Francis' installation as Bishop of Rome" Archived 2017-10-18 at the Wayback Machine., Archon News (Order of St. Andrew the Apostle), 19 March 2013. Retrieved 19 March 2013.
  28. ↑ Ritter, Karl, "Pope Francis reaches out to Jews", huffingtonpost.com, 16 March 2013. Retrieved 16 March 2013.
  29. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  30. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  31. ↑ Black's Law Dictionary, 5th Edition, pg. 771: "Jus canonicum"
  32. ↑ Della Rocca, Manual of Canon Law, p. 3.
  33. ↑ Edward N. Peters, CanonLaw.info Home Page, accessed 11 June 2013.
  34. ↑ Raymond Wacks, Law: A Very Short Introduction, 2nd Ed. (Oxford University Press, 2015) p. 13.
  35. ↑ Berman, Harold J. Law and Revolution, pp. 86, 115.
  36. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  37. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  38. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  39. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  40. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  41. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  42. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  43. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  44. ↑ Paragraph 2, second sentence: Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  45. ↑ کينډۍ:Cite CCC
  46. ↑ Kreeft, p. 98, quote "The fundamental reason for being a Catholic is the historical fact that the Catholic Church was founded by Christ, was God's invention, not man's;… As the Father gave authority to Christ (Jn 5:22; Mt 28:18–20), Christ passed it on to his apostles (Lk 10:16), and they passed it on to the successors they appointed as bishops." (see also Kreeft, p. 980)
  47. ↑ Barry, p. 46
  48. ↑ کينډۍ:Cite CCC
  49. ↑ Bokenkotter 2004، م. 30.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=کاتولیکه_کلیسا&oldid=312753" نه اخيستل شوی