Jump to content

کاتولیکه کلیسا

تړنې سمول
د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

کاتولیکههکلیسا، چې د رومي کاتولیکه کلیسا په نامه هم پېژندل کېږي، ترټولو لویهعیسوي کلیسا ده، چې تر ۲۰۱۹زکاله پورې یې په ټولې نړۍ کې ۱.۳ میلیارده تعمید شوي کاتولیکهان درلودل. د نړۍ تر ټولو پخوانۍ او تر ټولو لویې او دایمي فعالې نړیوالې ادارې په توګه، د لویدیځ تمدن په تاریخ او پرمختګ کې یې مهم رول لوبولی دی. دا کلیسا له ۲۴ ځانګړو کلیساګانو څخه رغېدلې ده.[۱][۲][۳][۴]

پاپ چې د روم اسقف دی، د کلیسا لوی کشیش دی. د روم د اسقف دفتر چې د سپېڅلي مرکز په نوم پیژندل کیږي، د کلیسا مرکزي حاکمیت دی. د سپېڅلي مرکز اداره، لرغونی روم، د واتیکان په ښار کې چې د روم یوه کوچنۍ سیمه ده، خپل اصلي دفترونه لري او پاپ د دولت مشر دی. د کاتولیکهزم اصلي عقیدې په نیسن تړون کې موندل کیږي. کاتولیکه کلیسا ښوونه کوي چې دا یوه سپېڅلې، کاتولیکه او رسالتي کلیسا ده چې د عیسی مسیح له خوا په خپل لوی کمیسیون کې تاسیس شوې، چې د دې اسقفان د مسیح د رسولانو ځایناستي دي او پاپ هم د سینټ پیټر ځای ناستی دی چې د عیسی مسیح له خوا لومړیتوب ورکړل شوی و.[۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳]

نوم 

[سمول]

کاتولیکه (له یوناني: καθολικός څخه، رومانیایي: katholikos) د لومړي ځل لپاره د دویمې پیړۍ په لومړیو کې د کلیسا تشریح کولو لپاره وکارول شوه. د «کاتولیکه کلیسا» کلمې لومړۍ پیژندل شوې کارونه په یوناني: (καθολικὴ ἐκλησία ، رومانیایي: he katholike ekklesia ) په هغه لیک کې چې د ۱۱۰ وروسته له میلاد کال په شاوخوا کې د سینټ ایګنیټیس څخه اسمیرنایانو ته لیکل شوی و کارول شوې ده. د سینټ سیریل په کاتولیکه لیکچرونو (په ۳۵۰ شاوخوا) کې، د «کاتولیکه کلیسا» نوم د نورو ډلو څخه د توپیر لپاره چې ځانونه یې «کلیسایي» ګڼل کارول شوی. د ټولې کلیسا لپاره د «کاتولیکه کلیسا» نوم د کاتولیکه کلیسا د مذهبي تعلیماتو په کتاب کې (۱۹۹۰ز کال) او د شرعي قوانینو ټولګې (۱۹۸۳ز کال ) کې کارول شوی. د «کاتولیکه کلیسا» نوم د واتیکان د دویمې شورا (۱۹۶۲-۱۹۶۵ز کال )، د واتیکان لومړۍ شورا (۱۸۷۰-۱۸۶۹ ز کال)، د ټرینټ شورا (۱۵۴۵-۱۵۶۳ ز کلونه)، په اسنادو کې او هم یو شمېر نورو رسمي اسنادو کې کارول شوی. [۱۴][۱۵][۱۶][۱۷]

تاریخچه

[سمول]

عیسوي مذهب د عیسی مسیح په تعلیماتو ولاړ دی چې په لومړۍ پیړۍ کې د روم سترواکۍ د یهودیه په ولایت کې یې ژوند او تبلیغ کاوه. د کاتولیکه الهیات ښوونه کوي چې معاصر کاتولیکه کلیسا د دې ابتدايي عیسوي ټولنې تسلسل دی چې د عیسی له خوا رامنځته شوی. عیسویت د لرغوني روم په ټولې سترواکۍ کې خپور شو. سترواک قسطنطین په ۳۱۳ کال کې د عیسویت دین قانوني کړ او په ۳۸۰ کې دولتي دین شو. په پنځمې او شپږمې پیړیو کې د روم په خاوره کې الماني یرغلګرو، چې ډیری یې پخوا اریایي عیسویت منلی و، په پای کې یې کاتولیک مذهب ومانه، ترڅو ځانونه د پاپانو او خانقاوو سره یوځای کړي. [۱۸]

لرغونوالی او د روم سترواکي

[سمول]

د روم سترواکۍ شرایطو د نویو نظریاتو خپریدو ته لاره هواره کړه. د سترواکۍ د سړکونو شبکو او اوبو لارو سفر اسانه کړ. سترواکۍ له یوناني ریښو سره د ګډ کلتور خپریدو ته هڅې پیل کړې او دا اجازه یې ورکړه چې نظریات په اسانۍ بیان او درک کړي. په هرحال، د روم په سترواکۍ کې د ډیریو مذهبونو پرخلاف عیسویت خپل پیروان دې ته اړ کړل چې نور ټول خدایان پریږدي. د کافرانو یا بت پرستانو په جشنونو کې د ګډون کولو څخه د عیسویانو انکار په دې معنا و چې دوی نه شوای کولی په عامه ژوند کې برخه واخلي او غیر عیسویانود حکومتي چارواکو په ګډونبه ویره درلوده چې عیسویان خدایان ناراضه کوي او په دې توګه دوی د سترواکۍ سوله او سوکالۍ ګواښوي.[۱۹][۲۰]

منځنۍ دورې او رنسانس

[سمول]

کاتولیکه کلیسا له لرغوني وخته تر ننني عصره پورې پر لویدیځ تمدن بندې یې نفوذ درلود. دا د هنر، معمارۍ او موسیقۍ په برخه کې د روماني، ګوتیک، رنسانس، د سبکونو لارو او باروک سبکونو لومړنی ملاتړ و. د رنسانس شخصیتونه لکه رافیل، مایکل انجیلو، لیونارډو دا وینچي، بوټیسیلي، فرا انجلیکو، ټینټورټو، ټیټین، برنیني او کاراوګیو د ډیری تجسمي هنرمندانو بیلګې دي چې د کلیسا له خوا تمویل شوي. د سټینفورډ پوهنتون تاریخپوه پاول لیګوتکو وویل چې کاتولیکه کلیسا «د ارزښتونو، نظریاتو، ساینس، قوانینو او بنسټونو د پراختیا په مرکز کې ځای لري، چې موږ یې د لویدیځ تمدن په نامه یادوو».[۲۱][۲۲][۲۳][۲۴]

پاپ فرانسیس

[سمول]

پاپ فرانسیس، د کاتولیکه کلیسا اوسنی پاپ، په ۲۰۱۳ ز کال کې له امریکا څخه د لومړي پاپ په توګه د شپاړلسم پاپ بینیډیکټ ځای ناستی شو، د سویلي نیم کرې څخه لومړی، او د سوریې د دریم ګریګوري وروسته چې په اتمې پېړۍ کې یې پاچهي کوله د اروپا څخه بهر لومړی پاپ پېژندل شوی. پاپ فرانسیس د هغه د عاجزۍ، د خدای په رحمت ټینګار، د بې وزلو او چاپیریال ته پاملرنې، او همدارنګه د بین المذاهب خبرو اترو لپاره د هغه ژمنتیا لپاره د پاملرنې وړ واقع شوی. د میډیا تبصره کونکي له اتلانتیک نه راحیل ډونادیو او له ووکس نه برانډن امبروسینو پاپ فرانسس ته د هغه د لږ رسمي چلند لپاره تر پخوانیو پاپانو ډېر امتیاز ورکوي. پاپ فرانسیس د هغه د هڅو «د ارتودوکس کلیساوو سره د نږدې ۱۰۰۰ کلن واټن د ختمولو» لپاره پیژندل شوی.[۲۵][۲۶][۲۷][۲۸][۲۹][۳۰]

شرعي قانون

[سمول]

شرعي قانون (په لاتین: jus canonicum ) د قوانینو او قانوني اصولو سیسټم دی چې د کاتولیکه کلیسا د لوړ پوړو چارواکو له خوا رامنځته شوی او پلي کیږي، ترڅو خپل بهرنی سازمان او حکومت تنظیم کړي او د ماموریت په لور د کاتولیکانو فعالیتونه تنظیم او لارښوود کړي. د لاتیني کلیسا د شرعې قانون لومړنی عصري لویدیځ حقوقي سیسټم و او په لویدیځ کې ترټولو زوړ دوامداره قانوني سیسټم دی.[۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵]

غړیتوب

[سمول]

کاتولیکهزم په نړۍ کې دویم لوی مذهبي دین دی چې یوازې له سني اسلام څخه په اندازې کې ډیر دی. د کلیسا غړي چې د تعمید شویو کاتولیکانو په توګه تعریف شوي، د ۲۰۱۹ ز کال په پای کې ۱.۳۴۵ میلیارد وو، چې د نړۍ د نفوس ۱۸٪ جوړوي. برازیل په نړۍ کې ترټولو لوی کاتولیک نفوس لري، ورپسې مکسیکو، فیلیپین او متحده ایالات دي. کاتولیکان د ټولو عیسویانو نیمایي استازیتوب کوي.[۳۶][۳۷][۳۸]

په ټوله نړۍ کې د کاتولیکانو جغرافیایي وېش د بدلون په حال کې دی، په افریقا کې ۱۸.۷٪، په امریکا کې ۴۸.۱٪، په آسیا کې ۱۱.۰٪، په اروپا کې ۲۱.۲٪، او په اقیانوسیه کې ۰.۸٪ دي.[۳۹]

د کلیسا ماهیت

[سمول]

کاتولیکه کلیسا دا ښوونه ورکوي، چې دا «یوه ریښتینې کلیسا»، «د انسان د نسل لپاره د بښنې نړیوال دیني دود»،او «یو ریښتینی دین» دی. د مذهبي تعلیماتو د کتاب له مخې: د کاتولیکې کلیسا نور په نیکین عقیدې کې د «یوه، سپیڅلي، کاتولیک او رسولي کلیسا» په توګه تشریح شوې. په ټولیزه توګه دا د کلیسا د څلورو نښو په نوم پیژندل کیږي. کلیسا ښوونه کوي چې بنسټ ایښودونکی یې عیسی مسیح دی. نوی تړون، څو ځانګړې پیښې ثبتوي چې د کاتولیکې کلیسا رامنځته کولو لپاره لازمي ګڼل کیږي. [۴۰][۴۱][۴۲][۴۳][۴۴][۴۵][۴۶][۴۷][۴۸][۴۹]

سرچينې

[سمول]
  1. ↑ Marty, Martin E. (29 April 2021). "Roman Catholicism". Encyclopedia Britannica.  
  2. ↑ Mark A. Noll. The New Shape of World Christianity (Downers Grove, IL: IVP Academic, 2009), 191.
  3. ↑ O'Collins, p. v (preface).
  4. ↑ "Lumen gentium". www.vatican.va. نه اخيستل شوی 11 October 2020.
  5. ↑ "Vatican congregation reaffirms truth, oneness of Catholic Church". Catholic News Service. Archived from the original on 10 July 2007. نه اخيستل شوی 17 March 2012.
  6. ↑ کينډۍ:Cite CCC
  7. ↑ Colin Gunton. "Christianity among the Religions in the Encyclopedia of Religion", Religious Studies, Vol. 24, number 1, page 14. In a review of an article from the Encyclopedia of Religion, Gunton writes: "[T]he article [on Catholicism in the encyclopedia] rightly suggests caution, suggesting at the outset that Roman Catholicism is marked by several different doctrinal, theological and liturgical emphases."
  8. ↑ کينډۍ:Cite CCC
  9. ↑ Holy Bible: Matthew کينډۍ:Bibleverse-nb
  10. ↑ کينډۍ:Cite CCC
  11. ↑ Agnew, John (12 February 2010). "Deus Vult: The Geopolitics of Catholic Church". Geopolitics. 15 (1): 39–61. doi:10.1080/14650040903420388. S2CID 144793259.
  12. ↑ "The Four Marian Dogmas". Catholic News Agency. نه اخيستل شوی 25 March 2017.
  13. ↑ Bokenkotter 2004، م. 7.
  14. ↑ MacCulloch, Christianity, p. 127.
  15. ↑ Thurston, Herbert (1908). "Catholic". The Catholic Encyclopedia 3. Robert Appleton Company. 
  16. ↑ "Cyril of Jerusalem, Lecture XVIII, 26". Tertullian.org. 6 August 2004. نه اخيستل شوی 17 August 2012.
  17. ↑ "Edictum de fide catholica". Archived from the original on 8 February 2012. نه اخيستل شوی 9 October 2017.
  18. ↑ "Vatican congregation reaffirms truth, oneness of Catholic Church". Catholic News Service. Archived from the original on 10 July 2007. نه اخيستل شوی 17 March 2012.
  19. ↑ MacCulloch, Christianity, pp. 155–159, 164.
  20. ↑ Bokenkotter 2004، م. 24.
  21. ↑ O'Collins, p. v (preface).
  22. ↑ Woods, pp. 115–27
  23. ↑ Duffy, p. 133.
  24. ↑ Woods Jr., Thomas. "Review of How the Catholic Church Built Western Civilisation". National Review Book Service. Archived from the original on 22 August 2006. نه اخيستل شوی 16 September 2006.
  25. ↑ Donadio, Rachel (27 October 2019). "Pope Francis, the Revolutionary, Takes On the Traditionalists". The Atlantic (په انګليسي). نه اخيستل شوی 19 June 2021.
  26. ↑ Ambrosino, Brandon (13 July 2018). "Everything you need to know about Pope Francis". Vox (په انګليسي). نه اخيستل شوی 19 June 2021.
  27. ↑ Demacopoulos, George E., "The extraordinary historical significance of His Holiness' presence at Pope Francis' installation as Bishop of Rome" Archived 2017-10-18 at the Wayback Machine., Archon News (Order of St. Andrew the Apostle), 19 March 2013. Retrieved 19 March 2013.
  28. ↑ Ritter, Karl, "Pope Francis reaches out to Jews", huffingtonpost.com, 16 March 2013. Retrieved 16 March 2013.
  29. ↑ Pelowski, Alton J. (May 2013). "Our Eastern Brothers". Columbia. pp. 20–23.
  30. ↑ "Unity call as Pope Francis holds historic talks with Russian Orthodox Patriarch". BBC. 12 February 2016. نه اخيستل شوی 13 February 2016.
  31. ↑ Black's Law Dictionary, 5th Edition, pg. 771: "Jus canonicum"
  32. ↑ Della Rocca, Manual of Canon Law, p. 3.
  33. ↑ Edward N. Peters, CanonLaw.info Home Page, accessed 11 June 2013.
  34. ↑ Raymond Wacks, Law: A Very Short Introduction, 2nd Ed. (Oxford University Press, 2015) p. 13.
  35. ↑ Berman, Harold J. Law and Revolution, pp. 86, 115.
  36. ↑ "The Global Catholic Population". Pew Research Center. 13 February 2013. نه اخيستل شوی 4 April 2021.
  37. ↑ Chryssides, George D.; Wilkins, Margaret Z. (2014). Christians in the Twenty-First Century. p. 9. ISBN 978-1-317-54558-3. Roughly half of all Christians worldwide are Roman Catholics
  38. ↑ "Definition of Catholic Church on the Your Dictionary website". Yourdictionary.com. نه اخيستل شوی 3 June 2020. The Roman Catholic Church, which consists of 23 particular Churches in full communion with the Bishop of Rome. The Catholic Church is the world's second largest religious body after Sunni Islam.
  39. ↑ "News – Agenzia Fides". www.fides.org.
  40. ↑ "Vatican congregation reaffirms truth, oneness of Catholic Church". Catholic News Service. Archived from the original on 10 July 2007. نه اخيستل شوی 17 March 2012.
  41. ↑ William Cardinal Levada (29 June 2007). "Responses to Some Questions Regarding Certain Aspects of the Doctrine of the Church". Rome: Congregation for the Doctrine of the Faith. Archived from the original on 13 August 2013. نه اخيستل شوی 26 November 2014.
  42. ↑ "Pastoral Constitution on the Church in the Modern World GAUDIUM ET SPES § 45". Vatican.va. 7 December 1965. Archived from the original on 17 October 2012. نه اخيستل شوی 4 April 2015.
  43. ↑ Felici, Pericle, ed. (21 November 1964). "Dogmatic Constitution on the Church Lumen Gentium". Archived from the original on 6 September 2014. نه اخيستل شوی 4 April 2015.
  44. ↑ Paragraph 2, second sentence: "Dignitatis humanae". Archived from the original on 11 February 2012. نه اخيستل شوی 20 June 2015.
  45. ↑ کينډۍ:Cite CCC
  46. ↑ Kreeft, p. 98, quote "The fundamental reason for being a Catholic is the historical fact that the Catholic Church was founded by Christ, was God's invention, not man's;… As the Father gave authority to Christ (Jn 5:22; Mt 28:18–20), Christ passed it on to his apostles (Lk 10:16), and they passed it on to the successors they appointed as bishops." (see also Kreeft, p. 980)
  47. ↑ Barry, p. 46
  48. ↑ کينډۍ:Cite CCC
  49. ↑ Bokenkotter 2004، م. 30.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=کاتولیکه_کلیسا&oldid=312753" نه اخيستل شوی