مراټي ژبه

تړنې سمول
د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا


Marathi
Lua error in Module:Lang at line 988: attempt to call field 'is_Latin' (a nil value).
मराठी
The word "مراټي" په ديوانګري script
تلفظکينډۍ:IPA-mr
Native toIndia
سيمېمهاراشتر
توکمMarathis
Native speakers
اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۲".e22
L2 speakers: ۱۲ million[۱]
لومړنۍ بڼې
گړدودونه
هندي ليکدود(ديوانګري)
رسمي حالت
رسمي ژبه په
کينډۍ:India
منظم کوونکيMinistry of Marathi Language and various other institutions
د ژبې کوډونه
آيسو 639-1mr
آيسو 639-2mar
آيسو 639-3Either:
mar – Modern Marathi
omr – Old Marathi
Linguist list
omr Old Marathi
Glottologmara1378  (Modern Marathi)[۳]
oldm1244  (Old Marathi)[۴]
Linguasphere59-AAF-o
{{{mapalt}}}
{{{mapalt}}}
     regions where Marathi is the language of the majority or plurality      regions where Marathi is the language of a significant minority
{{{mapalt2}}}
{{{mapalt2}}}
Marathi is not endangered according to the classification system of the UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger

مراټي ( English: / m ə ˈr ɑːti / ; [۵], Marāṭhī, Marathi: [məˈɾaːʈʰiː] (( </img> ) یوه هند-آریایي ژبه ده چې په عمده توګه د هند په مهاراشترا ایالت کې د مراټي خلکو لخوا ویل کیږي. دا د مهاراشترا رسمي ژبه ده، او د ګوا ایالت او د دامون، دیو او سلواسا سیمه کې ګډه رسمي ژبه ده. دا د هند له 22 ټاکل شویو ژبو څخه یوه ده، د 2011 پورې د 83 ملیون ویونکو سره. مراټي په نړۍ کې د ډېرو اصلي ویونکو سره د ژبو په لېست کې 10م ځای لري. مراټي په هند کې له هندي او بنګالي وروسته دریم لوی شمېر اصلي ویونکي لري. دا ژبه د ټولو عصري هندي ژبو تر ټولو پخوانی ادب لري. [۶] د مراټي لویې ژبې معیاري مراټي او ورهادي ژبي دي . [۷]

مراټي د 'موږ' ټول شموله او ځانګړي ډولونه توپیر کوي او د جنسیت درې اړخیز سیسټم لري، چې د مذکر او ښځینه سربیره نیوټر ځانګړتیاوې لري. په خپل فونولوژي کې، دا د apico-alveolar سره د alveopalatal affricates او alveolar د retroflex laterals ( [l] او [ɭ] (مراټي لیکونو Lua error in Module:Lang at line 988: attempt to call field 'is_Latin' (a nil value). لري. او Lua error in Module:Lang at line 988: attempt to call field 'is_Latin' (a nil value). په ترتیب سره). [7]

تاریخ[سمول]

هندي ژبې، د مراټي په ګډون، چې د هند-آریایي ژبې کورنۍ پورې اړه لري، د پراکرت له لومړنیو بڼو څخه اخیستل شوي دي. مراټي یوه له څو ژبو څخه ده چې نور د مهاراشتري پراکریت څخه راوتلې ده. نور بدلون د اپابهراشا ژبې لکه زاړه مراټي ته لاره هواره کړه. په هرصورت، (1970) کلونو کې بلوچ په دې اند و، چې اپابهراسا وروسته له هغه رامینځته شو چې مراټي لا دمخه د منځنۍ هند له ژبو څخه جلا شوې وه. [8]

981 AD په شراوانابیلاګولا کې د جین معبد کې د باهوبلي مجسمې په پښو کې د مراټي لیکنه تر ټولو پخوانی پېژندل شوی مراټي لیک دی چې موندل شوی. دا د پراکرت ژبې څخه اخیستل شوی.


د 1187 میلادي کال وروسته، د سیونا (یادوا) پاچاهانو په لیکونو کې د مراټي کارولو د پام وړ وده وکړه، چې مخکې یې په خپلو لیکونو کې کنډ او سنسکرت کارول. [14] مراټي د سلطنت د واکمنۍ په وروستۍ نیمه پېړۍ کې (14 پېړۍ) کې د خطاطۍ واکمنه ژبه شوه، او ممکن د یادو هڅو پایله وي چې د دوی د مراټي ژبو مضامینو سره اړیکه ونیسي او ځان د کناډا څخه جلا کړي. [13] [۸]

د ژبې نوره وده او کارول د دوو مذهبي فرقو - مهانوبها او ورکاری پانتان - له امله و چې د دوی د عقیدې د تبلیغ لپاره مراټي یې د وسیلې په توګه غوره کړه. مراټي د سیونا پاچاهانو په وخت کې د محکمې ژبه وه. د وروستیو دریو سیون پاچاهانو د واکمنۍ په جریان کې، د شعر او نثر په برخه کې، د ستورپوهنې، طب او نورو برخو کې مراټي د پام وړ پرمختګ وکړ چې ښې بېلګې يې نالوپاخیان ، رکمنی سویامور او د شری پتی جیوتیشارتنامالا (۱۰۳۹) يادولای شو.

په مراټي ژبه کې د نثر په بڼه کې ترټولو زوړ کتاب، ویویکاسندھو ( Lua error in Module:Lang at line 988: attempt to call field 'is_Latin' (a nil value). )، د مکندراجا لخوا لیکل شوی و، د نات یوګي او د مراټي لرغوني شاعر. مکندراجا د هندو فلسفې د بنسټیزو اصولو او د یوګا مارګا د بیانولو اساس د شنکراچاریا په وینا یا تعلیماتو باندې تکیه کوي. د مکندراجا بل کار، پاراممرتا، په مراټي ژبه کې د ویدانتا د تشریح کولو لومړنۍ سیستماتیک هڅه ګڼل کیږي.

د مراټي نثر د پام وړ بېلګې دي " Līḷācarītra " ( Lua error in Module:Lang at line 988: attempt to call field 'is_Latin' (a nil value). )، د معجزې پېښې او کیسې د مهانوبها فرقې د چکرادار سوامي ژوند څخه ډک دی چې د هغه نږدې شاګرد مهیمبتتا لخوا په 1238 کې تالیف شوی. داسې انګیرل کیږي چې لیهکاریترا لومړی ژوندلیک دی چې په مراټي ژبه لیکل شوی. د مهیمبتتا دوهم مهم ادبي کار د شری ګووندپرابوچاریترا یا رودی پورچاریترا دی، د شری چکردار سوامی د ګورو، ښاغلی ګووند پرابو ژوندلیک. دا شاید په 1288 کې لیکل شوی وي. د مهانوبها فرقې مراټي د مذهب او کلتور د تبلیغ لپاره یو موټر جوړ کړ. د مهانوبها ادبيات په عمومي ډول هغه اثار لري چې د خدایانو اوتارونه بیانوي، د فرقې تاریخ، د بھگواد ګیتا تبصرې، د کرشنا د ژوند کیسې بیانوي، شاعرانه اثار او ګرامري او ایتمولوژیکي کارونه چې د فرقې د فلسفې تشریح کولو لپاره ګټور ګڼل کیږي.

د منځنیو پیړیو او د دکن سلطنت دوره[سمول]

د 13 پیړۍ ورکاري سینټ دنیشور (1275-1296) په مراټي ژبه کې د باګاوت ګیتا په اړه یوه مقاله لیکلې چې مشهور یې دنیشوري او امروتانوباوا په نوم یادیږي.

مکند راج یو شاعر و چې په دیارلسمه پیړۍ کې ژوند کاوه او ویل کیږي چې لومړنی شاعر و چې په مراټي ژبه یې لیکلی و. [17] هغه د ویویکا - سیدھی او پارامروتا لپاره پیژندل شوی کوم چې مابعدالطبعي ، پینتیسټیک کارونه دي چې د ارتوډکس ویدانتیزم سره تړاو لري.

د 16 پیړۍ سنت - شاعر ایکناتھ (1528-1599) د ایکناتي بهګاوت د لیکلو لپاره پیژندل شوی، د بهګاوت پران په اړه تبصره او د بهرود په نوم د عبادت سندرې. [۹] مکتیشور مهابھارت په مراټي ژبه ژباړلی؛ توکارام (۱۶۰۸-۴۹) مراټي په یوه بډایه ادبي ژبه بدله کړه. د هغه په شعرونو کې د هغه الهامونه شامل وو. توکارام له ۳۰۰۰ څخه زیات ابهامونه یا دیني سندرې لیکلي دي. [۱۰]

مراټي د سلطنت په دوره کې په پراخه کچه کارول کیده. که څه هم واکمنان مسلمانان وو، خو محلي جاگیرداران او د عوایدو راټولونکي هندوان وو او د نفوسو اکثریت هم وو. د ادارې او عوایدو راټولولو ساده کولو لپاره، سلطانانو په رسمي اسنادو کې د مراټي کارولو ته وده ورکړه. په هرصورت، د دورې څخه مراټي ژبه په خپل لغت کې ډیره فارسي ده. د فارسي اثر تر نن ورځې پورې دوام لري چې د فارسي ژبې ډیری کلمې په ورځني خبرو کې کارول کیږي لکه باګ (باغ)، کارخانه (کارخانه)، شهر (ښار)، بازار (بازار)، دکان (دوکان)، حشر (هوښیار)، کاد (. کاغذ)، خرچي (کرسۍ)، جامین (ځمکه)، جاهرات (اعتراض)، او هزار (زره) [۱۱] مراټي هم د احمد نگر سلطنت په وخت کې د ادارې ژبه شوه. [۱۲] د بیجاپور عادلشاهي هم د ادارې او ریکارډ ساتلو لپاره مراټي کاروي.

د ماراته امپراتورۍ[سمول]

مراټي د مراٹھا امپراتورۍ له عروج سره شهرت ترلاسه کړ چې د شیواجي له واکمنۍ سره پیل شو. د هغه په مشرۍ، په اداري اسنادو کې کارول شوې ژبه لږ فارسي شوه . پداسې حال کې چې په 1630 کې، 80٪ لغتونه فارسي وو، په 1677 کې 37٪ ته راټیټ شول [۱۳] سمرت رامداس د شیواجي معاصر و. هغه د هندو مذهب د تبلیغ لپاره د ماراتا د یووالي ملاتړ وکړ. [۱۰] د ورکاري سنتونو برعکس، د هغه لیکنه د ظلم ضد قوي بیان لري. ورپسې د ماراته واکمنانو امپراتورۍ له شماله تر پېښوره ، له ختیځه تر اوډیشا پورې او په سویل کې په تامل ناډو کې له تنجاور پورې وغځوله. د ماراتیانو لخوا دې سفرونو په پراخه جغرافیایي سیمو کې د مراټي په خپریدو کې مرسته وکړه. پدې دوره کې د ځمکې او نورو سوداګرۍ په معاملو کې د مراټي کارول هم لیدل شوي. له همدې امله د دې دورې اسناد د عامو خلکو د ژوند ښه انځور وړاندې کوي. د دې دورې څخه په مراټي او مودي رسم الخط کې ډیری بخاري لیکل شوي. مګر د اتلسمې پېړۍ په وروستیو کې، د ماراتا امپراتورۍ نفوذ د هیواد په لویه برخه کې د کمښت په حال کې و.

د برهادیشورا معبد کمپلیکس کې د مراټي لیکنه، تانجاور

په اتلسمه پیړۍ کې د پیشوا د واکمنۍ پرمهال، ځینې مشهور اثار لکه د وامان پانډیت یتارتادیپیکا، د رګونات پنډت لخوا نالادامینتي سویاموار، پانډوا پرتاپ، هریویجي، د شریدار پنډت لخوا رامویجي او د موروپانت لخوا مهابھارت تولید شوي. کرشنادیارناوا او سریدار د پیشوا په دوره کې شاعران وو. د دورې په جریان کې نوي ادبي ډولونه په بریالیتوب سره تجربه شوي او کلاسیک سټایلونه بیا راژوندي شوي، په ځانګړې توګه د مهاکاویا او پرابندا شکلونه. د ورکاري بهکتي سنتانو تر ټولو مهم هګیوګرافي په اتلسمه پیړۍ کې د مهاپتي لخوا لیکل شوي. [۱۴] [۱۰] د 17 پیړۍ نور مشهور ادبي پوهان مکتیشور او شریدر وو. [۱۵] مکتیشور د ایکناتھ لمسی و او په اووی متر کې ترټولو مشهور شاعر دی. هغه په مراټي ژبه د مهابھارت او راماینا ژباړلو لپاره خورا پیژندل شوی مګر د مهابھارت ژباړې یوازې یوه برخه شتون لري او د رامایان ټوله ژباړه ورکه شوې ده. شریدار کلکرني د پانډارپور سیمې څخه راغلی و او ویل کیږي چې د هغه اثار تر یوې اندازې پورې د سنسکرت افسانې ځای په ځای کړي. په دې دوره کې د پوواډا (د جنګیالیو په ویاړ سندرې ویل شوي)، او لاواني (رومانټیک سندرې چې د نڅا او وسایلو لکه طبلا سره وړاندې کیږي) پراختیا هم ولیدله. د 17 او 18 پیړۍ د پوواډا او لواني سندرو لوی شاعران اننت فاندي، رام جوشي او هوناجي بالا وو. [۱۵]

د برتانوي استعمار دوره[سمول]

د برتانوي استعمار دوره د 1800s په پیل کې پیل شوه د مراټي ګرامر معیاري کول د عیسوي مشنري ویلیم کیري د هڅو له لارې. د کیري په قاموس کې کمې لیکنې وې او مراټي کلمې په دیوناگري کې وې. د انجیل ژباړې لومړني کتابونه وو چې په مراټي ژبه چاپ شول. د ویلیم کیري لخوا د امریکایی مراټي ماموریت او سکاټلینډ مشنریانو لخوا دا ژباړې د 1800 لسیزې په لومړیو کې د "مشنري مراټي" په نوم د ځانګړي پیډګین شوي مراټي پراختیا لامل شوې [۱۶] تر ټولو هراړخیز مراټي-انګلیسي قاموس په ۱۸۳۱ کې د کپتان جیمز توماس مولسورت او میجر توماس کینډي لخوا تالیف شوی و. دا کتاب له خپرېدو نږدې دوه پېړۍ وروسته اوس هم د چاپ په حال کې دی. [۱۷] استعماري چارواکو د مولسورت او کینډي په مشرۍ د مراټي معیاري کولو لپاره هم کار وکړ. دوی د دې کار لپاره د پوني برهمنانو څخه کار واخیست او د سنسکرت تسلط لرونکې بولۍ یې چې په ښار کې د اشرافو لخوا ویل کیږي د مراټي لپاره د معیاري ژبې په توګه ومنله. [۱۸] [۱۹] [۲۰] [۲۱]


د transl. ژبې ورځمراټي دین / مراټي دیواس هر کال د فبروري په 27 د هند په مهاراشترا او ګوا ایالتونو کې لمانځل کیږي. دا ورځ د مراټي ژبې وزارت لخوا تنظیمیږي. دا د مشهور مراټي شاعر وی د زیږون ورځ لمانځل کیږي. وا. شیرواډکر چې د کوسوماګراج په نوم مشهور دی.

په ښوونځیو او کالجونو کې د مقالو سیالۍ او سیمینارونه ترتیب شوي، او حکومتي چارواکو ته د بیلابیلو پیښو ترسره کولو غوښتنه کیږي.

مراټي کلمې د وینایک ساورکر لخوا رامینځته شوي[سمول]

وینااک دامودر ساورکر ، د خپلواکۍ فعال، د هندوتوا ایډیالوژیک، لیکوال او شاعر یادونه وکړه، د نورو ژبو، ډیری انګریزي کلمو لپاره د نوي مراټي معادل په جوړولو سره د مراټي ژبې سره مرسته وکړه. د دې مراټي معادلاتو څخه دمخه، د پارسي، ترکي ژبو کلمې په پراخه کچه کارول کیده، چې ساورکر ته د منلو وړ نه وه. [۲۲] هغه په دې نظر و چې بهرني کلمې د مراټي ژبه ککړه کړې او اصلي مراټي کلمې یې د ورته معنی سره ناپاک کړي. [۲۲] د دیشپانډي په وینا، د هندي برعکس، د ساورکر د بها شدهي کمپاین له مراټي څخه د عربي، فارسي او ترکي کلمو د لرې کولو لپاره ناکامه وه. [۲۳]

  1. ↑
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱
  3. ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, المحررون (2013). "Marathi". Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)صيانة CS1: عرض-المحررون (link)
  4. ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, المحررون (2013). "Old Marathi". Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)صيانة CS1: عرض-المحررون (link)
  5. ↑ Laurie Bauer, 2007, The Linguistics Student's Handbook, Edinburgh
  6. ↑ "arts, South Asian". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica 2007 Ultimate Reference Suite.
  7. ↑ "Marathi". John Benjamins Publishing Company. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة); Cite journal requires |journal= (مساعدة)
  8. ↑ Cynthia Talbot (20 September 2001). Precolonial India in Practice: Society, Region, and Identity in Medieval Andhra. Oxford University Press. د کتاب پاڼي 211–213. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-19-803123-9. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  9. ↑ Keune, Jon Milton (2011). Eknāth Remembered and Reformed: Bhakti, Brahmans, and Untouchables in Marathi Historiography. New York, NY, USA: Columbia University press. د کتاب پاڼې 32. د لاسرسي‌نېټه ۰۹ مارچ ۲۰۱۶. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ Natarajan, المحرر (1996). Handbook of twentieth century literatures of India (الطبعة 1. publ.). Westport, Conn. [u.a.]: Greenwood Press. د کتاب پاڼې 209. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0313287787. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  11. ↑ Pathan, Y. M. (2006). Farsi-Marathi Anubandh (फारसी मराठी अनुबंध) (PDF). Mumbai: महाराष्ट्र राज्य साहित्य आणि संस्कृती मंडळ. د لاسرسي‌نېټه ۱۳ فبروري ۲۰۲۲. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  12. ↑ Gordon, Stewart (1993). Cambridge History of India: The Marathas 1600-1818. Cambridge, UK: Cambridge University press. د کتاب پاڼې 16. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-521-26883-7. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  13. ↑ Eaton, Richard M. (2005). The new Cambridge history of India (الطبعة 1. publ.). Cambridge: Cambridge University Press. د کتاب پاڼې 154. د کتاب نړيواله کره شمېره 0-521-25484-1. د لاسرسي‌نېټه ۲۵ مارچ ۲۰۱۶. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  14. ↑ Callewaert, Winand M.; Snell, Rupert; Tulpule, S G (1994). According to Tradition: Hagiographical Writing in India. Wiesbaden, Germany: Harrassowitz Verlag. د کتاب پاڼې 166. د کتاب نړيواله کره شمېره 3-447-03524-2. د لاسرسي‌نېټه ۰۹ اپرېل ۲۰۱۵. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ Ranade, Ashok D. (2000). Kosambi (المحرر). Intersections : socio-cultural trends in Maharashtra. London: Sangam. د کتاب پاڼي 194–210. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0863118241. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  16. ↑ Sawant, Sunil (2008). Ray (المحرر). Studies in translation (الطبعة 2nd rev. and enl.). New Delhi: Atlantic Publishers & Distributors. د کتاب پاڼي 134–135. د کتاب نړيواله کره شمېره 9788126909223. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  17. ↑ Molesworth, James; Candy, Thomas (1857). Molesworth's, Marathi-English dictionary. Narayan G Kalelkar (preface) (الطبعة 2nd). Pune: J.C. Furla, Shubhada Saraswat Prakashan. د کتاب نړيواله کره شمېره 81-86411-57-7. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  18. ↑ Chavan, Dilip (2013). Language politics under colonialism : caste, class and language pedagogy in western India. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars. د کتاب پاڼې 174. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1443842501. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  19. ↑ Chavan, Dilip (2013). Language politics under colonialism : caste, class and language pedagogy in western India (الطبعة first). Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars. د کتاب پاڼي 136–184. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1443842501. د لاسرسي‌نېټه ۱۳ ډيسمبر ۲۰۱۶. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  20. ↑ Deo, Shripad D. (1996). Natarajan (المحرر). Handbook of twentieth century literatures of India (الطبعة 1. publ.). Westport, Conn. [u.a.]: Greenwood Press. د کتاب پاڼې 212. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0313287787. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  21. ↑ Rajyashree (1994). Goparaju Sambasiva Rao (المحرر). Language Change: Lexical Diffusion and Literacy. Academic Foundation. د کتاب پاڼي 45–58. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-81-7188-057-7. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  22. ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱
  23. ↑ Reddy, N. Manohar. "Vernacular Discourse as Politics of Liberation: An Interview with Professor G.P. Deshpande." Social Scientist 42, no. 9/10 (2014): 85-98. Accessed 9 April 2021. http://www.jstor.org/stable/24372978
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=مراټي_ژبه&oldid=297358" نه اخيستل شوی