لاهور کلا

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

د لاهور کلا چې په سیمه يیزه توګه د شاهي کلا په نوم هم پېژندل کیږي، د پاکستان د پنجاب ایالت په لاهور ښار کې موقعیت لري. دا کلا د ښار په شمال لوېدیځ کونج کې موقعیت لري. که څه هم د دې کلا تاریخ پخوانیو وختونو پورې اړه لري، دا د مغل امپراتور اکبر اعظم ( 1605-1556 ) له خوا جوړه شوې وه ، په داسې حال کې چې د اکبر څخه وروسته نسلونو بیا رغولو ته دوام ورکړ. له همدې امله، دې کلا ته د مغلو د دود د خورا ښه مثال په توګه کتل کیږي. [۱] د کلا دننه ځینې مشهور ځایونه د شیش محل، عالمګیري دروازه ، نولکھا محل او موتي مسجد شامل دي. په 1981 کې، یونیسکو دا کلا د شالامار باغ سره یوځای د نړیوال میراث ځای په توګه اعلان کړه.

تاریخ[سمول]

د لاهور د کلا د جوړولو په اړه بېلابېل مبهم او دوديز روايتونه شته. [۲] هرصورت، د 1959 د دیوان عام مخې ته د ریاست له خوا د کیندنې په ترڅ کې، د محمود غزنوي د دورې 1025 د سرو زرو سکه وموندل شوه. کوم چې د باغ د خاورې څخه د 62.7 مترو په ژوروالي کې وموندل شو. په داسې حال کې چې د پنځو مترو په اوږدوالي د نورې کيندلو له لارې موندل شوي قوي شواهد ښيي چې د1021 ميلادي کال په شاوخوا کې د محمود غزنوي له خوا د لاهور تر فتحې مخکې هم دلته نفوس موجود وو. سربېره پردې، د [۳] کلا نښې د شهاب الدین غوري له دورې څخه موندل کیدی شي، کله چې هغه د 1180 څخه تر 1186 پورې په لاهور برید وکړ.

د لاهور د کلا ودانۍ[سمول]

د ذواربعه شاه برج ودانۍ[سمول]

د دېوال انځورګري[سمول]

د د یوال انځورګري

تور برج[سمول]

د کلا برج داخلي ودانۍ

د ودانۍ شاه جهاني جوړښت[سمول]

دېوان خاص شاهجهاني[سمول]

دیوان خاص په شاه جهاني کې، د مغل امپراتور شاه جهان له خوا جوړه شوې ودانۍ

موتي جومات[سمول]

بشپړې ليکنې لپاره ولولئ: موتی مسجد

موتي جومات

د لاهور د کلا دروازې[سمول]

عالمګيري دروازه[سمول]

بشپړې ليکنې لپاره ولولئ: عالمگیری دروازہ

عالمګيري دروازه
عالم ګيري دروازه

د عالمګيري دروازه د کلا اصلي دروازه ده. دا دروازه په لاهور کې د بادشاهي جومات لویدیځ ته جوړه شوې وه او د مغل امپراتور اورنګزیب عالمګیر لخوا جوړه شوې وه. د دې دروازې اصلي دروازه ډېره لوړه او پراخه جوړه شوې وه، چې د ځانګړي شاهي پوځ اړوند هاتیانو د تېرېدو لپاره هم کارول کېده. له دې دروازې څخه د ننوتلو سره، ختیځ لوري ته یو مربع تالار جوړ شوی و او پورتنۍ پوړ ته یې زینې جوړې شوې وې. سویل ته د ننوتلو دا دروازه د کلا داخلي برخو ته ځي.

ناګ مندر[سمول]

ناګ مندر

حویلی مايي جندان[سمول]

  • نور ولولئ: مهاراني جند کور ، مهاراني چاند کور

حویلی مايي جندان د سیکه امپراتورۍ وروستی مهاراجا دلیپ سینګ د واکمنۍ پرمهال جوړ شوی و. د وخت په تیریدو سره، دا ماڼۍ نور شتون نلري او اوس د هغې موقعیت نشي ټاکل کیدی. دا دوه پوړیزه ماڼۍ وه چیرې چې مهاراني چند کور ووژل شو. څیړونکي پدې باور دي چې دا هماغه ودانۍ ده چې اوس د سکه امپراتورۍ لرغوني اثار لري او د سکه ګالري په نوم پیژندل کیږي.

د لاهور کلا په بېلابېلو وختونو او شرايطو کې[سمول]

دا په یقین سره نه شي ویل کیدی چې د لاهور قلعه کله او د چا لخوا تاسیس شوې ځکه چې دا معلومات د تاریخ په پاڼو کې ښخ شوي دي، شاید د تل لپاره، مګر د ِ څانګې لخوا د کیندنو په ترڅ کې موندل شوي نښې څرګندوي چې دا د 1025 میلادي کال څخه ډیر وخت مخکې جوړ شوی و. ، چې جزئیات یې په لاندې ډول دي:

  • 1241 - د منګولانو لخوا ویجاړ شو.
  • 1267 - د سلطان غیاث الدین بلبن لخوا بیا جوړ شو.
  • ۱۳۹۸ هـ ش – د امیر تیمور د ځواکونو له خوا ویجاړ شو.
  • 1421ع – سلطان مبارک شاه سید په خټو سره بیا ودان کړ.
  • ۱۴۳۲ زیږدیز کال – د کابل د شیخ علي له خوا کلا ونیول شوه او د شیخ کھوکھر د واکمنۍ پر مهال یې د کلا هغه زیانونه ترمیم کړل.
  • ۱۵۶۶ – د مغل امپراتور اکبر دا په خپلو پخوانیو بنسټونو کې د خښتو په جوړولو سره بیا جوړ کړ او شاید په ورته وخت کې یې د راوی سیند په لور پراخ کړ. ( تر ً ، راوي د لاهور د کلا د شمالي دېوال په اوږدو کې بهېدل.) اکبر هم د دولت کده خاص وعام جوړ کړی و، چې د جهروکه درشن په نوم مشهور دی او د دروازي جومات او داسې نور هم جوړ کړي وو.
  • 1618 - جهانګیر "دولت کدا جهانګیر" اضافه کړه.
  • ۱۶۳۱ – شاه جهان شیش محل جوړ کړ.
  • ۱۶۳۳ – شاه جهان “خوابګاه”، “حمام”، “خلوت خانه” او “موتی مسجد” جوړ کړل. [۴]
  • ۱۶۴۵ زیږدیز کال – شاه جهان "دیوان خاص" جوړ کړ.
  • په 1674 میلادي کال کې اورنګ زیب تر ټولو لویه عالمګیري دروازه جوړه کړه.
  • 1799 یا 1839 - په دې دوره کې، شمالي دیوال چې د خندق په څنګ کې موقعیت لري، د مرمر "هت دیره"، "حویلی مای جندان"، "د باړه دری راجا دیان سینګ" د رنجیت سنګ لخوا جوړ شوی و، یو سکه واکمن چې له 1799 څخه یې حکومت کاوه. تر 1839 پورې
  • ۱۸۴۶ – د برتانیې اشغال
  • 1927 - د کلا سویلي دیوال ړنګ شو ، د یوې قوي کلا په توګه یې خپل حیثیت پای ته ورساوه او د انګلیس لخوا د ِ څانګې ته وسپارل شو.
  • یو روایت وايي چې دا کلا د ملک ایاز لخوا جوړه شوې وه چې د لاهور والي سلطان محمود غزنوي لخوا ټاکل شوی و.[سرچينه پکارده]

د لاهور د کلا ښکلي انځورونه[سمول]

جوړښت[سمول]

د مغلو په امپراتورۍ کې د کابل، ملتان او کشمیر د واکمنانو د یرغل له امله د لاهور جغرافیایي اهمیت ته په د لاهور قلعه د خښتو په کارونې سره یوه قوي کلا جوړه شوې وه. [۵] د دې معمارۍ پارسي رنګ لري چې د مختلفو پاچاهانو له فتوحاتو سره ژور شو. [۶] کلا په ښکاره توګه په دوو برخو ویشل شوې، اداري برخه چې د ټولو دروازو سره ښه تړلې ده او ټول باغونه او د شاهي لیدونکو لپاره عام دیوان لري. په داسې حال کې چې دویمه برخه د شخصي او پټو استوګنځایونو څخه جوړه ده چې په شمالي لوري کې د انګړونو او دهلیزونو په اوږدو کې خپره شوې، چې د "فیل دروازې" له لارې ورته رسیدلي. پدې کې شیش محل، پراخه آرامۍ خونې او کوچني باغونه هم شامل دي. [۷] بهرنۍ دیوالونه د نیلي پارسي ټایلنګ یوه ښه بیلګه ده. د هغې اصلي دروازه د "مریم زمانی جومات" مخې ته ده پداسې حال کې چې د عالمګیر لویه دروازه د حضوري باغ په لور پرانیزي، چیرې چې لوی بادشاهي مسجد هم موقعیت لري. [۸]

سرچينې[سمول]

  1. محمد طاہر(1997) اسلامی ثقافت کا تجزیاتی جائزہ۔ انمول پبلیکیشنز۔ ISBN 81-7488-487-4
  2. جی جانسن، سی اے بیلے اور جے ایف رچرڈ (1988) نئی کیمبرج تاریخ کينډۍ:زیر انڈیا، ناشر جامعہ کیمبرج ISBN 0-521-40027-9
  3. قلعہ لاہور کی تین فرشی تہوں کا انکشاف۔ روزنامہ ڈان 28 اپریل 2007
  4. ناتھ ر۔(1982) تاریخ مغلیہ فن تعمیر، ناشرابھینیو ISBN 81-7017-414-7. p. 422
  5. قلعہ لاہور کی عمارت Archived 2008-05-07 at the Wayback Machine. کينډۍ:Wayback۔ آرک نیٹ ڈیجیٹل لائبریری۔
  6. این اے چوہدری (1999) قلعہ لاہور- تاریخ کا گواہ، ناشر سنگ میل ISBN 969-35-1040-2
  7. کیتھرین ای جی اصغر (1992) انڈیا میں مغلیہ فن تعمیر، ناشرجامعہ کیمبرج ISBN 0-521-26728-5
  8. اے این خان (1997)پاکستان کے اسلامی آثارکينډۍ:زیر قدیمہ کا مطالعہ، ناشر سنگ میل