جیرالد رودولف فورډ

جیرالد رودولف فورډ
(انګلیسي: Gerald Ford)
جیرالد رودولف فورډ
د شخص معلومات
زیږون نوم	(انګلیسي: Leslie Lynch King Jr.)
پيدايښت	۱۴ جولای ۱۹۱۳
مړینه	26 ډيسمبر 2006 (93 کاله)
هديره	میشیګان
تابعیت	د امریکا متحده ایالات
ګوند	جمهوري غوښتونکی ګوند (متحده ایالات)
طبی کیفیت	سینه بغل
واک
د متحده ایالاتو ولسمشر (38  )
د واکمنۍ دوران ۹ اگسټ ۱۹۷۴  – ۲۰ جنوري ۱۹۷۷
ریچارډ میلهوس نیکسون   جیمس ایرل کارټر
عملي ژوند
کار/مسلک	سياستوال پوځي افسر
مورنۍ ژبه	انگليسي
کاروونکي ژبه(ي)	انگليسي
کار ورکوونکی	هروارد پوهنتون
پوځي خدمت
برخه	د امریکا متحده آیالاتونو سمندري ځواک (۱۹۴۲–۱۹۴۶)
جګړه/جګړې	دويمه نړېواله جګړه د ویتنام جګړه
لاسليک
جیرالد رودولف فورډ
ويبپاڼه
	مخ پر IMDB باندې

جیرالد رودولف فورډ (د ۱۹۱۳ز کال جولای ۱۴مې نه تر د ۲۰۰۶ز کال د ډسمبر۲۶مې) یو امریکایيسیاستوال و، چې له ۱۹۷۴ز کال نه تر ۱۹۷۷ز کال پورې یې د متحده ایالاتو د ۳۸م ولسمشر په توګه دنده ترسره کړه. تر دې مخکې یې په ولسي جرګه کې د جمهوري غوښتونکو ګوند د مشر په توګه او بیا له ۱۹۷۳ز نه تر ۱۹۷۴ز کال پورې د امریکا د ۴۰م مرستیال ولسمشر په توګه دنده ترسره کړه. کله چې  پخواني ولسمشر ریچارډ نیکسن په ۱۹۷۴ز کال کې استعفا وکړه، فورډ د نیکسون پر ځای د ولسمشر په توګه وټاکل شو.

فورډ د نبراسکا په اوماها کې زېږېدلی او د میشیګان په ګرینډ ریپډز کې ستر شوی و. فورډ د میشیګان په پوهنتون کې زده کړې وکړې او هلته د ښوونځي د فوټبال ډلې ​​​​غړی شو، چې دوه ملي اتلولۍ یې هم وګټلې. فورډ خپل سیاسي فعالیت په ۱۹۴۹ز کال کې د متحده ایالاتو د میشیګان د کانګرس له پینځمې ناحیې نه د استازي په توګه پیل کړ، چې د ۲۵کلونو لپاره یې د استازي په توګه دنده ترسره کړه او وروستي نهه کاله د ولسي جرګې د اقلیت مشر په توګه پاتې شو. د ۱۹۷۴ز کال په اګست کې د ولسمشر نیکسون له استعفا وروسته، فورډ سملاسي ولسمشر شو.

فوړډ د ولسمشر په توګه د هیلسینکي تړون لاسلیک کړ، چې په سړه جګړه کې د کړکېچ کمولو پر لور یو حرکت وبلل شو. د فورډ له ولسمشرۍ نه ۹میاشتې وروسته سویلي ویتنام سقوط وکړ او د ویتنام په جګړه کې د متحده ایالاتو ښکېلتیا په اساسي ډول پای ته ورسېده. په هېواد دننه، فورډ په خپلو څلورو لسیزو کې د مخ پر زیاتېدوونکي انفلاسیون او اقتصادي کړکېچ په شتون کې د ډېر خراب اقتصاد مشري وکړه. هغه په خپل ​​یوخورا جنجالي عمل کې، د واټر ګیټ په قضیه کې د ریچارډ نیکسون د ونډې لپاره هغه ته بښنه وکړه. په ۱۹۷۶ز کال د جمهوري غوښتونکو د ولسمشرۍ د ټاکنوپه لومړي کمپاین کې، فورډ د جمهوري غوښتونکو نوماندۍ لپاره د کالیفورنیا پخوانی والي رونالډ ریګن ته ماته ورکړه. هغه د ولسمشرۍ په ټاکنو کې د ډیموکرات ګوند سیال جیمي کارټر پر وړاندې، چې د جورجیا پخواني والي و، د لږو رایو په توپیر ماته ومنله. د تاریخپوهانو او سیاست پوهانو سروې فورډ د ټیټ اوسط ولسمشر په توګه درجه بندي کړې.

لومړنی ژوند

فورډ د ۱۹۱۳ز کال د جولای په ۱۴مه د نیبراسکا  په اوماها کې وزېږېد. هغه د ډوروتي ایر ګارډنر او لیسلي لینچ کینګ سینیر یوازینی بچی و، چې پلار یې د وړیو سوداګري کوله. ګارډنر د خپل زوی له زېږون نه  شپاړس ورځې وروسته له کینګ نه جلا شوه. ګارډنر او کینګ د ډسمبر په ۱۹۱۳ز کال کې طلاق واخېست او هغې د خپل زوی بشپړه پالنه وکړه. د فورډ پلرنی نيکه چارلس هنري کینګ تر ۱۹۳۰ز کال پورې د هغه له مرګ نه لږ وخت دمخه هم د فوړډ ملاتړ کاوه.

فورډ وروسته وویل چې: پلار یې خپله مېرمن وهله. جیمز ایم کینن د فورډ د ژوندلیک په اړه لیکلي دي چې: د فورډ د مور او پلار جلا کېدل او طلاق هغه وخت رامنځته شو ،کله چې د فورډ له زېږون نه څو ورځې وروسته، د هغه پلار لیسلي کینګ د قصابي چاړه واخیسته او د خپلې مېرمنې، زوی او د فورډ نرسې د وژلو ګواښ یې وکړ. د ۱۹۱۷ز کال د  فبروري په لومړۍ د فورډ مور ګارډنر له ګیرالډ روډولف فورډ سره واده وکړ.

د جیرالډ فورډ ولسمشرۍ (۱۹۷۴ز کال نه تر ۱۹۷۷ز کال پورې)

بهرنۍ تګلاره

فورډ له شوروي اتحاد او چین سره د کړکېچ کمولو تګلارې ته دوام ورکړ او د سړې جګړې کړکېچونه یې هم لږ کړل. د نیکسون د ولسمشرۍ د وخت د ستراتیژیکو وسلو د محدودیت تړون (SALT) لا هم شتون درلود. د چین او امریکا ترمنځ ترینګلې اړیکې چې د نیکسون د سفر له امله منځته راغلې وې، د۱۹۷۵ز کال په ډسمبر کې  فورډ د خپل سفر له لارې بیا پیاوړې کړې.  نوموړي په ۱۹۷۵ز کال کې له شوروي اتحاد سره د هیلسینکي تړونونه لاسلیک کړل، دا یو خپلواک نا دولتي سازمان و چې د اطاعت او نظارت لپاره رامنځته شوی و، چې وروسته د بشري حقونو څار ادارې ته بدله شوه.

فورډ په ۱۹۷۵ز کال کې د (G7) صنعتي هېوادونو (په پیل کېG5 ) په پرانست غونډه کې ګډون وکړ او د کاناډا غړیتوب یې تضمین کړ. هغه په ​​۱۹۷۴ز کال کې په یوه وینا کې وویل: «مونږ په یوه تړلې نړۍ کې ژوند کوو، نوباید د ګډو اقتصادي ستونزو د حل لپاره په ګډه کار وکړو».

ویتنام

د فورډ د ولسمشرۍ پر مهال د ویتنام اوږده جګړه  یوه له سترو ګواښونو نه وه. د شمالي ویتنام پر وړاندې د امریکا یرغلیز عملیات د پاریس د سولې تړون سره سم،چې د ۱۹۷۳ز کال د جنوري په ۲۷مه لاسلیک شو، پای ته ورسېدل. دغه تړون په شمالي او سویلي ویتنام کې اوربند اعلان کړ او د امریکا د جنګي بندیانو خوشې کولو غوښتنه یې کوله. همداراز دغه تړون د ویتنام ځمکنۍ بشپړتیا تضمین کړه او د ۱۹۵۴ز کال د جنیوا کنفرانس په څېر، په شمال او سویل کې د ملي ټاکنو غوښتنه وشوه. د پاریس د سولې تړون له ویتنام نه د امریکايي ځواکونو د وتلو لپاره شپېته ورځې وخت وټاکه. دغه تړون د متحده ایالاتو د ملي امنیت سلاکار هنري کیسنجر او د شمالي ویتنام د پولیټ بیورو د غړي لی دیک تو له خوا لاسلیک شو.

کله چې د شمالي ویتنام ځواکونو د پرمختګ تګلاره غوره کړه، په دغه وخت کې فورډ د امریکا له کانګرس نه غوښتنه وکړه، چې د سویلي ویتنام لپاره د ۷۲۲میلیونه ډالرو مرستې کڅوړه تصویب کړي دا هغه فنډونه وو، چې د نیکسون دولت یې ژمنه کړې وه، خوکانګرس په پراخه کچه د دغې مرستې پر ضد منفي رایه ورکړې وه. د شمالي ویتنام ولسمشر، تیو د۱۹۷۵ز کال د اپریل په ۲۱مه استعفا ورکړه او د خپل هېواد د سقوط لامل یې د متحده ایالاتو د ملاتړ نشتوالی په ګوته کړ. فورډ دوه ورځې وروسته د اپریل په ۲۳مه په ټیولاني پوهنتون کې وینا وکړه. په دې وینا کې هغه اعلان وکړ،چې: «د ویتنام جګړه تر هغه ځایه، چې په امریکا پورې تړلې وه، پای ته رسېدلې ده».

د یو لړ نظامي عملیاتو په ترڅ کې ۱۳۷۳ امریکايي اتباع او۵۵۹۵ ویتنامي او د نورو هېوادونو اتباع د سویلي ویتنام پلازمېنې سیګون نه وایستل شول. په دې عملیاتو کې د امریکا پوځي او هوايي چورلکو د سیګون له سقوط سره سمدلاسه د اپرېل له ۲۹نه تر ۳۰پورې د شاوخوا ۲۴ساعتونو په موده کې د متحده ایالاتو سمندري بېړیو ته د ساحل نه بهر وایستل شو. د عملیاتو په لړ کې د سویلي ویتنام ډېرې چورلکې په بېړیو کې راښکته شوې او خلک یې واېستل، تر څو په بېړیو کې د نورو خلکو د ځای پر ځای کولو لپاره هم ځای پیدا شي.

ډېری ویتنامي اېستل شوو اتباعو ته اجازه ورکړل شوه، چې د اندوچین د کډوالۍ او پناه غوښتونکو د مرستې قانون له مخې متحده ایالاتو ته داخل شي. د ۱۹۷۵زکال قانون ۴۵۵میلیونه ډالره د اندوچینی کډوالو د ځای پر ځای کولو د لګښتونو لپاره اختصاص کړل. په ټولیز ډول په۱۹۷۵زکال کې ۱۳۰۰۰۰ویتنامیان امریکا ته ولاړل.

د فوړډ مړینه

فورډ د ۲۰۰۶ز کال د ډسمبر په ۲۶مه نېټه د کالیفورنیا په رانچو میراج سیمه کې په خپل کور کې د ۹۳کلونو او ۱۶۵ورځو په عمر د شریانونو د بندښت له امله مړ شو او په دې ډول فورډ د متحده ایالاتو تر ټولو د اوږد عمر لرونکيولسمشر په توګه وپېژندل شو. هغه د ولسمشر هیري ایس ټرومن د۳۴م تلین پر مهال مړ شو.