Jump to content

جان ستورات میل

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
جان ستورات میل
جان ستورات میل
د شخص مالومات
پيدايښت
مړینه
تابعیت د برېتانيا او ايرلينډ متحده پاچايي   ويکيډاټا کې (P27) ځانګړنې بدلې کړئ
ګوند لیبرال ګوند (لویه بریتانیا)   ويکيډاټا کې (P102) ځانګړنې بدلې کړئ
رکن د امریکا د هنرونو او پوهنې اکاډمي   ويکيډاټا کې (P463) ځانګړنې بدلې کړئ
عملي ژوند
استاد جرمي بینتام   ويکيډاټا کې (P1066) ځانګړنې بدلې کړئ
کار/مسلک
مورنۍ ژبه انګرېزي ژبه   ويکيډاټا کې (P103) ځانګړنې بدلې کړئ
کاروونکي ژبه
کار ورکوونکی
خوځښت اتيزم ،  مساوات غوښتنه ،  د ګټې اصالت ،  لېبراليزم   ويکيډاټا کې (P135) ځانګړنې بدلې کړئ
لاسليک
جان ستورات میل
  ويکيډاټا کې (P935) ځانګړنې بدلې کړئ
سمول کينډۍ لاسوند وګورئ

جان ستورات میل (۲۰ می ۱۸۰۶ – ۷ می ۱۸۷۳ زکال) انګلیسي فیلسوف، سیاستوال، اقتصاد پوه، د پارلمان غړی او دولتي ملکي کارکوونکی و. د کلاسیک لیبرالېزم په تاریخ کې دغه تر ټولو اغېزمن متفکر په پراخه کچه له ټولنیزو، سیاسي او اقتصادي نظریاتو سره مرسته وکړه. هغه چې «د نولسمې پېړۍ د اغېزمن انګلیسي فیلسوف لقب خپل کړ»؛ د نامحدود دولتي او ټولنیز کنټرول پر خلاف یې آزادي د فردي آزادیو په توګه انګېرله. [۲][۳][۴]

میل د ګټې پالنې پلوی و، هغه اخلاقي نظریه چې د هغه د مخکښ جرمي بنټام له خوا رامنځته شوې وه. هغه د علمي میتودولوژي له ارزونې سره مرسته وکړه؛ په داسې حال کې چې په دې اړه د نوموړي پوهه د یو شمېر نورو متفکرینو د لیکنو په ځانګړې توګه د ویلیام ویول، جان هرشل، اګوست کنت او د هغو څېړنو پر بنسټ چې الکساندر بین د میل لپاره ترسره کړې وې؛ وه. هغه له ویوېل سره لیکلې مناظره ترسره کړه. [۵]

میل چې د لیبرال ګوند یو له غړو او د ښځو د انقیاد (The Subjection of Women) په نامه د لومړني فیمینسستي کتاب لیکوال و؛ دویم پارلمانی استازی و چې له هنري هانت وروسته یې په ۱۸۳۲ زکال کې ښځو ته د رایو ورکولو د حق د ورکړې غوښتنه وکړه. [۶][۷]

آثار او نظریات

[سمول]

د آزادۍ تیوري

[سمول]

میل د آزادۍ په اړه (On Liberty) نومي خپله رساله کې د واک هغه محدودیتونه او ماهیت تشرېح کوي چې کېدلای شي، په مشروع توګه د ټولنې له خوا په فرد پلي شي. د میل نظریه دا ده چې یوازې هغه مهال چې یوه دیموکراتیکه ټولنه د آزادۍ له اصل څخه پیروي وکړي، د هغو سیاسي او ټولنیز بنسټونه بیا کولای شي، د ملي شخصیت په جوړولو کې رول ولوبوي؛ بیا نو وګړي کولای شي، د مترقي موجوداتو په توګه د وګړو دایمي ګټې تصور کړي (رالز، د فلسفې په سیاسي تاریخ کې وینا، ۲۸۹ پاڼه). [۸]

میل د آزادۍ اصل په دې ډول بیانوي: «د بشریت یوازنۍ موخه چې په فردی یا ټولیزه توګه د آزادۍ په ټولو چارو کې خوندي کېږي، د ځان خوندیتوب دی». «یوازنۍ هغه موخه چې اړوند یې کېدلای شي، د یوې متمدنې ټولنې د هر غړي لپاره د هغو د میل پر خلاف په سمه توګه له قدرت څخه ګټنه وشي، نورو ته له زیان اړولو څخه مخه نیول دي. دا د هغوی په خپله ګټه دي، آن که دا ګټه فزیکي او یا هم اخلاقي وي، خو دا کافي تضمین نه شي کېدلای». [۹][۱۰]

ټولنیزه آزادي او د اکثریت استبداد

[سمول]

میل باوري و چې:«د آزادۍ او اقتدار ترمنځ مبارزه د تاریخ د څانګو یو له پام وړ ځانګړنو نه ده». د هغه لپاره په لرغونې زمانه کې «سیالي ... د دولت او رعیت یا هم د رعیت د یو شمېر طبقاتو ترمنځ» آزادي وه. [۱۱]

میل ټولنیزه آزادي د «سیاسي واکمنانو د استبداد» پر وړاندې د خوندیتوب په معنا تعریف کوي. هغه د استبداد څو بېلابېل مفاهیم تعریف کړل چې د ټولنیز استبداد او اکثریت استبداد په توګه یادېږي. د میل لپاره ټولنیزه آزادي د حاکم ځواک محدود کول و؛ څو و نه شي کولای، له خپل ځواک څخه د خپلو غوښتونو لپاره ګټنه وکړي او له امله یې داسې پرېکړې وکړي چې کولای شي، ټولنې ته زیان واړوي. وګړي باید د دولتي پرېکړو اړوند د نظر ورکولو حق ولري. هغه څرګنده کړې چې ټولنیزه آزادي «د قدرت هغه حدود او ماهیت دی ،چې کېدلای شي، په مشروع توګه د ټولنې له خوا په فرد پلې شي». د دغې چارې هڅه له دوو لارو وشوه: لومړی، د یو شمېر خوندیتوبونو (لکه د سیاسي آزادیو او حقونو) په رسمیت پېژندل او دویم ، د «اساسي قانون د لارښوونو له مخې» د نظام رامنځته کېدل. [۱۲]

آزادي

[سمول]

د آزادۍ په اړه د میل نظر چې د جوزف پریسټلي او جوزیا وارن تر اغېز لاندې و، دا دی چې: وګړي باید آزاد وي او هر کار یې چې زړه غواړي ترسره کړي، خو تر دې بریده چې نورو ته زیان وه نه رسوي. افراد په کافي کچه د دې منطق لري، څو د خپلې هوساینې پرېکړه وکړي. دولت باید هغه وخت لاسوهنه وکړي چې د ټولنې د خوندیتوب موضوع وي. [۱۳]

د بیان آزادي

[سمول]

دآازادۍ په اړه نومې رساله کې د بیان له آزادۍ څخه پیاوړې دفاع شتون لري. میل استدلال کوي چې: ازاد بحثونه د فکري او ټولنیزې ودې لپاره اړین دي. هغه باور لري چې موږ هېڅکله ډاډمن کېدلای نه شو چې هغه نظریات چې خاموش شوي؛ حقیقې عناصر دې و نه لري. هغه استدلال کوي چې: وګړو ته د دې اجازه ورکول چې خپل ناسم نظریات خپاره کړي، د دوو لاملونو له امله ګټمن دي: لومړی دا چې، ښکېل کسان که چېرې په آزاده توګه خپل عقاید بیان کړي، کېدای شي، خپل ناسم عقاید پرېږدي. دویم دا چې، د بحث په بهیر کې د اړوندو کسانو دې ته متقاعد کول چې خپل عقاید ارزیابي او یا هم بیاځلي تائید کړي، د دې لامل کېږي، څو د هغوی باورونه په تعصب ډکو باورونو بدل نه شي.[۱۴][۱۵][۱۶]

د مطبوعاتو آزادي
[سمول]

دآازادۍ په اړه نومې رساله کې میل څرګندوي چې: اړینه ده هغه د مطبوعاتو د آزادۍ موضوع څرګنده کړي. هغه څرګندوي چې: دغه استدلال لا له وړاندې بریالی دی. د نولسمې پېړۍ په نیمايي کې نږدې هېڅ یو سیاستوال یا مفسر نه غوښتل، د تودور او ستورات له خوا دې د غوښتل شوي مطبوعاتي سانسور غوندې سانسور شتون ولري. له دې سره میل خبرداری ورکړ چې کیدای شي، د سانسور نوي ډولونه په راتلونکي کې رامنځته شي. [۱۷][۱۸][۱۹]

کلونیالېزم

[سمول]

له ۱۸۲۳ زکال څخه تر ۱۸۵۸ زکال پورې د ختیځ هند د کمپنۍ کارکوونکي میل له هېواده بهر د مستعمراتو د اداره کولو په اړه د خیر غوښتونکي استبداد څخه په ملاتړ استدلال کاوه. میل استدلال وکړ:[۲۰][۲۱][۲۲]

دا ډېره لویه تېروتنه ده چې د یوه متمدن ملت او نورو ترمنځ یا د یو متمدن ملت او بربریانو ترمنځ نړیوال رسوم یا آداب او یا دې هم د اخلاقو نړیوال قواعد پلي شي.... خو دا چې له بربرو او وحشي وګړو سره چلن دې ځانګړی وي، دا نو بیا د ملتونو له قوانینو څخه سرغړونه ده او د دې څرګندويي کوي چې هغوی چې په دې اړه خبرې کوي، هېڅکله یې دغه موضوع په پام کې نه ده نیولې.

میل په هند کې د یاد شرکت له حاکمیت څخه کلک ملاتړ وکړ، خو د دغه شرکت د یو شمېر هغو سیاستونو په اړه چې ورسره مخالف و، یو شمېر ملاحظات یې څرګند کړل.[۲۳]

غلامي او نژادي مساوات

[سمول]

په ۱۸۵۰ زکال کې، میل فریزر مجلې ته د توماس کارلایل د نامعلوم لیک په غبرګون کې چې د غلامۍ په اړه یې په کې بحث کړی و، یو نامعلوم لیک ولېږه (هغه چې د «سیاه پوستانو د مسئلې» تر عنوان لاندې پېژندل کېږي). میل په متحده ایالاتو کې د غلامۍ له ختمېدو ملاتړ وکړ او له غلامۍ سره یې خپل مخالفت په ۱۸۶۹ زکال کې د The Subjection of Women تر عنوان لاندې مقاله کې څرګند کړ. [۲۴][۲۵]

د ښځو حقونه

[سمول]

له تاریخ څخه د میل لید دا و چې: د هغه تر مهاله «ټولې ښځې» او «ډېری نارینه» یوازې «غلامان» و. هغه له مخالفو استدلالونو سره مخالفت وکړ او استدلال یې وکړ چې: د جنسونو ترمنځ اړیکې یوازې «د جنسیتونو ترمنځ د قانوني فرمانبردارۍ له مخې دي – [هغه] چې خپله غلط دي او اوس د انسان د ودې پر وړاندې یو له اصلي خنډونو جوړوي؛ چې دا باید په بشپړ مساوات سره بدل شي».

سرچينې

[سمول]
  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ پیوستون : 118582461  — د نشر نېټه: ۹ اپرېل ۲۰۱۴ — منښتلیک: Creative Commons CC0 License
  2. ↑ Thouverez, Emile. 1908. Stuart Mill (4th ed.) Paris: Bloud & Cie. p. 23.
  3. ↑ Macleod, Christopher (14 November 2017). Zalta, Edward N. (ed.). The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab, Stanford University – via Stanford Encyclopedia of Philosophy.
  4. ↑ "John Stuart Mill's On Liberty". victorianweb. نه اخيستل شوی 23 July 2009. On Liberty is a rational justification of the freedom of the individual in opposition to the claims of the state to impose unlimited control and is thus a defense of the rights of the individual against the state.
  5. ↑ "John Stuart Mill's On Liberty". victorianweb. نه اخيستل شوی 23 July 2009. On Liberty is a rational justification of the freedom of the individual in opposition to the claims of the state to impose unlimited control and is thus a defense of the rights of the individual against the state.
  6. ↑ "Orator Hunt and the first suffrage petition 1832". UK Parliament.
  7. ↑ "John Stuart Mill and the 1866 petition". UK Parliament.
  8. ↑ Halevy, Elie (1966). The Growth of Philosophic Radicalism. Beacon Press. pp. 282–284. ISBN 978-0191010200.
  9. ↑ "Cornell University Library Making of America Collection". collections.library.cornell.edu.
  10. ↑ Murray N. Rothbard (1 February 2006). An Austrian Perspective on the History of Economic Thought. Ludwig von Mises Institute. p. 105. ISBN 978-0945466482. نه اخيستل شوی 21 January 2011.
  11. ↑ "I. Introductory. Mill, John Stuart. 1869. On Liberty". www.bartleby.com. نه اخيستل شوی 16 July 2018.
  12. ↑ Mill, John Stuart. [1859] 2006. On Liberty. Penguin Classics. ISBN 978-0141441474. pp. 10–11.
  13. ↑ Mill, John Stuart. [1859] 1869. On Liberty (4th ed.). London: Longmans, Green, Reader, and Dyer. pp. 21–22.
  14. ↑ Mill, John Stuart. [1859] 1909. "On Liberty". pp. 195–290 in Harvard Classics 25, edited by C. W. Eliot. New York: PF Collier & Son. p. 248.
  15. ↑ Mill, John Stuart. [1859] 2001. On Liberty Archived 2019-11-14 at the Wayback Machine.. Kitchener, ON: Batoche Books. Retrieved 17 June 2020.
  16. ↑ Mill, John Stuart. [1859] 1985. On Liberty, edited by G. Himmelfarb, UK: Penguin. pp. 83–84.
  17. ↑ John Stuart Mill’s On Liberty: A Translation into Modern English, Kindle edition, 2013. . 38. ISBN 978-0906321638
  18. ↑ "British Press Freedom under Threat", New York Times, 14 November 2013.
  19. ↑ Abbott, Lewis F. Defending Liberty: the Case for a New Bill of Rights. ISR/Google Books, 2019. p. 22. ISBN 978-0906321737
  20. ↑ "J. S. Mill's Career at the East India Company". www.victorianweb.org.
  21. ↑ Theo Goldberg, David (2000). ""Liberalism's limits: Carlyle and Mill on "the negro question". Nineteenth-Century Contexts. 22 (2): 203–216. doi:10.1080/08905490008583508. S2CID 194002917.
  22. ↑ John Stuart Mill, Dissertations and Discussions: Political, Philosophical, and Historical (New York 1874) Vol. 3, pp. 252–253.
  23. ↑ Williams, David (7 February 2020). "John Stuart Mill and the practice of colonial rule in India". Journal of International Political Theory (په انګليسي). 17 (3): 412–428. doi:10.1177/1755088220903349. ISSN 1755-0882. S2CID 214445850.
  24. ↑ Mill, John Stuart. 1850. "The Negro Question". Fraser's Magazine for Town and Country 41:25–31.
  25. ↑ Mill, John Stuart. 1869. The Subjection of Women. ch. 1.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=جان_ستورات_میل&oldid=334401" نه اخيستل شوی