ګرو ګرنت صاحب

ګرو ګرنت صاحب ګرانت صاحب د سکيزم مقدس کتاب دی. په پنجابي کې ګرنت د کتاب مانا لري او په اردو او په عربي کې صاحب د دوست، ملګري یا مالک په مانا ده. سیکهان دا یوازې یو مذهبي کتاب نه ګڼي بلکې دا د دوی لپاره ژوندی گرو دی. له همدې امله دې ته د گرو گرنت صاحب هم ویل کیږي. ترتيب پنځم سکه گرو ارجن دیو (1616-1581) په 1603 کې د ګرو ګرنت تالیف پیل کړ. په هغه وخت کې د پنجاب په فکري حلقو کې د ګرنت صاحب د چمتو کولو په اړه ډېرې خبرې وشوې، د ګورو ارجن دیو جي نه علاوه د ګورو ګرنت صاحب د لومړنیو څلورو سکه ګروانو، مسلمانانو، هندوانو صوفیانو او بهګاتونو وینااو کلام و، چې په 1604 کې بشپړ شو. د کلمې یوځای کول له دې وروسته د پاتې پنځو ګورو کلمې هم ورسره اضافه شوې. د لسم گرو ګوبند جی جلا کار د دسم گران په نوم پیژندل شوی. وروستي گرو، ګوبند سینګ جی، د خپل مرګ څخه یو کال دمخه په 1708 کې یو فرمان صادر کړ، چې بل گرو به د هغه ځای ناستی نشي. گرو گران صاحب به د لارښود په توګه وپیژندل شي او له همدې امله گرو گران صاحب د اوسني گرو په توګه پیژندل کیږي. د تعصب څخه بهر ګرو ارجن دیوجي هڅه وکړه چې ګرو ګرنت صاحب له مذهبي تعصب څخه پورته کړي او د ټول پنجاب د اجتماعي تفاهم ترجمان وي. دا موخه هم وه چې د موجوده مذهبي تعصب او د مغلو له ظالمانه نظام څخه د خلاصون لپاره موازي نظریه رامینځته کړي. له همدې امله، د ګورو گران صاحب یوه برخه د بهګت بني په نوم یادیږي چې د شیخ بابا فرید شکرګنج، بهګت کبیر او هندو سینټ سورداس کلمې لري. د بابا فريد خبرې يوازې د گرو گران صاحب له لارې مسلمانانو ته رسېدلې دي. د دې روایت په نظر کې نیولو سره، حتی په عصري وخت کې، د ډیرو مسلمانو صوفیانو (کلام شاه حسین) د کلامونو کشف او څېړنه هم د سکه محقق ډاکټر موهن سینګ په څېر د شخصیتونو د مهنت پايله ده. د مسلمانو صوفیانو نفوذ ګورورجان دیوجي له دې مخکې له مسلمان سوفیا سره خپل نږدېوالی ښودلی و. هغه په امرتسر کې حوض بشپړ کړی و مخکې له دې چې د گرو گران صاحب تدوین کړي کوم چې د هغه د پلار گرو رامداسجي لخوا پیل شوی و. د امرتسر په تالاب کې د طلایی معبد د بنسټ ایښودلو دمخه، هغه لاهور ته لاړ او د مسلمان صوفي میان میر (1635-1550) څخه یې وغوښتل چې په خپلو لاسونو یې د بنسټ ډبره کېږدي. د سکه نامتو تاریخپوه ګیان سینګ او مسلمان تاریخ پوه غلام محی الدین عرف بهټ شاه هم تاییدوي چې ګورو ارجنجي په دې موقع ډېر صوفیان رابللي وو او میان میر صاحب یې په څلورو خښتو سره د هغې بنسټ کېښود. نو ځکه د گران صاحب په ترتیب او تدوین کې د مسلمانو صوفي شاعرانو د کلام شاملول کومه نوې خبره نه وه. په هرصورت، د ټولو مسلمانو صوفیانو خبرې په دې کې ندي شاملې. داسې ښکاري چې کله ګرو ګرانت صاحب چمتو شوی و، دا د پنجاب د صوفي او سنت شاعرانو ترمنځ مشهور و. ډاکټر جيت سنګ سيټل (شاه حسين، ډاکټر جيت سينګ سيټل، پنجابي يونيورسټي پټيالا، 1995 مخ. 36) د گياني پرنپ سينګ په حواله وايي چې د لاهور څخه مادولال شاه عرف شاه حسين، بهګت چاجو، کهنه او پيلو هم د دوی کلام راوړی دی. د گرو صاحب په خدمت کې. ګورو صاحب د دې بهګت شاعرانو خبرې واورېدې خو په ګرانت صاحب کې یې د شاملولو نه توان څرګند کړ، چې شاه حسین ورته وویل "ایت بولان دی نه جاه وی اوریا" (دلته د خبرو کولو ځای نشته). د یو بل روایت له مخې کله چې ګورو صاحب لاهور ته راغی نو شاه حسین بیا د خپلې وینا سره راغی خو د هغه خبرې پکې شاملې نشوې. د شاه حسین د وینا نه شاملول د تاریخ پوهانو تر منځ د بحث موضوع وه. ځینې نقادان په دې باور دي چې د هغه یا د کوم بهګت یا سنت هغه خبرې چې د عادي انساني ژوند دنده یې نه وه ترسره کړې شاملې ندي. ویی رو گرانټ صاحب ۵۸۹۴ نظمونه لري چې د لسو گروانو او پنځلسو مسلمانو او هندوانو صوفیانو او بهګاتونو خبرې پکې شاملې دي. گران صاحب په 18 مختلفو راګونو ویشل شوی او تنظیم شوی دی. گرو گران صاحب ۹۷۴ سندرې لري چې د گرو نانکجي لخوا ترتیب شوي. په گرو گران صاحب کې ډیرې ژبې کارول شوي دي پشمول پنجابي، ملتاني یا سرائیکي سربیره د فارسي، پراکرت، هندي او مراټي وغيره. د هغه د اساسي پوهاوي لپاره، د هندي، پنجابي او فارسي پوهه لازمي ده. پیل ګورو گران صاحب د بابا ګورو نانک مشهور سندره جاپ جی سره پیل کیږي. په دې شعر کې، هغه د فلسفې په کچه د سکه مذهب د یووالي نظریه تشریح کوي. دا برخه خورا پیچلې او د پام وړ ده ځکه چې په دې کې بابا گرو نانک د نورو مذهبونو او فکرونو څخه د بحث طریقه اخلي. د هغه په پوهیدو کې مشکل هم ځکه رامنځ ته کیږي چې د فکري مکتبونو ډیری دلیلونه چې هغه ته خطاب شوي زموږ په مخ کې ندي. خو په دې کې شک نشته چې په دې کې گرو نانک د هندویزم د ډېرو خدایانو مفهوم ردوي او د خدای د یووالي مفکوره له ډېرو اړخونو بیانوي (نه له خټو را ایستل کېدای شي او نه د (انسان) له عمل څخه جوړېږي. دا بې عیب او په ځان کې شامل دی). ليکدود په دې توګه ګرو ګنت صاحب په ګورمکي ليکدود کې لیکل شوی او پیروان یې په دې رسم الخط کې لولي، خو د هغې ډېرې برخې (لکه جاپجي) هم د پنجاب تر وېش مخکې په اردو ژبه ژباړل شوې وې. په زاړه فارسي ليکدود کې ټول ګوروګرنت صاحب هم له لودیانا څخه خپور شوی چې څو کاله دمخه يې شتون درلود. نور وګوره ګرو ګرنت صاحب ګورو نانک سرچينې