Jump to content

تورکيه

تړنې سمول
د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
(له باتمان نه مخ گرځېدلی)
تورکيه
Script error: The function "Lang" does not exist. (تورکي)
اړوند
پلازمېنه
ترټولو لوړه څوکه
ټوليز مالومات
عمومي مالومات
  لړۍ...
خپلواک هېواد
transcontinental country (en) ژباړل
Mediterranean country (en) ژباړل
هېواد[۶]
social state (en) ژباړل
regional power (en) ژباړل
سيکولر حکومت
successor state (en) ژباړل ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
وګړو شمېر
  لړۍ...
۸۵٬۳۷۲٬۳۷۷[۷] — ۲۷٬۵۵۳٬۲۸۰[۸] — ۲۸٬۲۲۹٬۲۹۱[۸] — ۲۸٬۹۰۹٬۹۸۵[۸] — ۲۹٬۵۹۷٬۰۴۷[۸] — ۳۰٬۲۹۲٬۹۶۹[۸] — ۳۱٬۰۰۰٬۱۶۷[۸] — ۳۱٬۷۱۸٬۲۶۶[۸] — ۳۲٬۴۴۸٬۴۰۴[۸] — ۳۳٬۱۹۶٬۲۸۹[۸] — ۳۳٬۹۶۹٬۲۰۱[۸] — ۳۴٬۷۷۲٬۰۳۱[۸] — ۳۵٬۶۰۸٬۰۷۹[۸] — ۳۶٬۴۷۵٬۳۵۶[۸] — ۳۷٬۳۶۶٬۹۲۲[۸] — ۳۸٬۲۷۲٬۷۰۱[۸] — ۳۹٬۱۸۵٬۶۳۷[۸] — ۴۰٬۱۰۰٬۶۹۶[۸] — ۴۱٬۰۲۰٬۲۱۱[۸] — ۴۱٬۹۵۳٬۱۰۵[۸] — ۴۲٬۹۱۲٬۳۵۰[۸] — ۴۳٬۹۰۵٬۷۹۰[۸] — ۴۴٬۹۳۶٬۸۳۶[۸] — ۴۵٬۹۹۷٬۹۴۰[۸] — ۴۷٬۰۷۲٬۶۰۳[۸] — ۴۸٬۱۳۸٬۱۹۱[۸] — ۴۹٬۱۷۸٬۰۷۹[۸] — ۵۰٬۱۸۶٬۹۱۴[۸] — ۵۱٬۱۶۸٬۲۷۰[۸] — ۵۲٬۱۲۵٬۵۹۷[۸] — ۵۳٬۰۶۵٬۸۰۱[۸] — ۵۳٬۹۹۴٬۶۰۵[۸] — ۵۴٬۹۱۱٬۲۳۳[۸] — ۵۵٬۸۱۵٬۱۷۵[۸] — ۵۶٬۷۱۳٬۰۷۳[۸] — ۵۷٬۶۱۳٬۴۴۱[۸] — ۵۸٬۵۲۲٬۳۲۰[۸] — ۵۹٬۴۴۲٬۵۰۲[۸] — ۶۰٬۳۷۲٬۴۱۳[۸] — ۶۱٬۳۰۸٬۲۰۴[۸] — ۶۲٬۲۴۳٬۷۷۹[۸] — ۶۳٬۱۷۴٬۴۸۳[۸] — ۶۴٬۱۰۰٬۲۹۷[۸] — ۶۵٬۰۲۲٬۳۰۰[۸] — ۶۵٬۹۳۸٬۲۶۵[۸] — ۶۶٬۸۴۵٬۶۳۵[۸] — ۶۷٬۷۴۳٬۰۵۲[۸] — ۶۸٬۶۲۶٬۳۳۷[۸] — ۶۹٬۵۱۵٬۴۹۲[۸] — ۷۰٬۳۴۴٬۳۵۷[۸] — ۷۱٬۲۶۱٬۳۰۷[۸] — ۷۲٬۳۱۰٬۴۱۶[۸] — ۷۳٬۵۱۷٬۰۰۲[۸] — ۷۴٬۸۴۹٬۱۸۷[۸] — ۷۶٬۲۲۳٬۶۳۹[۸] — ۷۷٬۵۲۳٬۷۸۸[۸] — ۷۸٬۶۶۵٬۸۳۰[۸] — ۸۰٬۱۴۴٬۸۷۸[۹] — ۸۲٬۰۰۳٬۸۸۲[۱۰] — ۸۳٬۶۱۴٬۳۶۲[۱۱] — ۸۴٬۶۸۰٬۲۷۳[۱۲] — ۸۵٬۲۷۹٬۵۵۳ ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
پکي شاملې اداري سیمې
  لړۍ...
Adana Province (en) ژباړل — Adıyaman Province (en) ژباړل — Afyonkarahisar Province (en) ژباړل — Ağrı Province (en) ژباړل — Amasya Province (en) ژباړل — Ankara Province (en) ژباړل — Antalya Province (en) ژباړل — Artvin Province (en) ژباړل — Aydın Province (en) ژباړل — Balıkesir Province (en) ژباړل — Bilecik Province (en) ژباړل — Bingöl Province (en) ژباړل — Bitlis Province (en) ژباړل — Bolu Province (en) ژباړل — Burdur Province (en) ژباړل — Bursa Province (en) ژباړل — Çankırı Province (en) ژباړل — Çanakkale Province (en) ژباړل — Çorum Province (en) ژباړل — Denizli Province (en) ژباړل — Diyarbakır Province (en) ژباړل — Düzce Province (en) ژباړل — Edirne Province (en) ژباړل — Elazığ Province (en) ژباړل — Erzincan Province (en) ژباړل — Erzurum Province (en) ژباړل — Eskişehir Province (en) ژباړل — Gaziantep Province (en) ژباړل — Giresun Province (en) ژباړل — Gümüşhane Province (en) ژباړل — Hakkâri Province (en) ژباړل — Hatay Province (en) ژباړل — Isparta Province (en) ژباړل — Mersin Province (en) ژباړل — Istanbul Province (en) ژباړل — İzmir Province (en) ژباړل — Kars Province (en) ژباړل — Kastamonu Province (en) ژباړل — Kayseri Province (en) ژباړل — Kırklareli Province (en) ژباړل — Kırşehir Province (en) ژباړل — Kocaeli Province (en) ژباړل — Konya Province (en) ژباړل — Kütahya Province (en) ژباړل — Malatya Province (en) ژباړل — Manisa Province (en) ژباړل — Kahramanmaraş Province (en) ژباړل — Mardin Province (en) ژباړل — Muğla Province (en) ژباړل — Muş Province (en) ژباړل — Nevşehir Province (en) ژباړل — Niğde Province (en) ژباړل — Ordu Province (en) ژباړل — Rize Province (en) ژباړل — Sakarya Province (en) ژباړل — Samsun Province (en) ژباړل — Siirt Province (en) ژباړل — Sinop Province (en) ژباړل — Sivas Province (en) ژباړل — Tekirdağ Province (en) ژباړل — Tokat Province (en) ژباړل — Trabzon Province (en) ژباړل — Tunceli Province (en) ژباړل — Şanlıurfa Province (en) ژباړل — Uşak Province (en) ژباړل — Van Province (en) ژباړل — Yozgat Province (en) ژباړل — Zonguldak Province (en) ژباړل — Aksaray Province (en) ژباړل — Bayburt Province (en) ژباړل — Karaman Province (en) ژباړل — Kırıkkale Province (en) ژباړل — Batman Province (en) ژباړل — Şırnak Province (en) ژباړل — Bartın Province (en) ژباړل — Ardahan Province (en) ژباړل — ايګدير — Yalova Province (en) ژباړل — Karabük Province (en) ژباړل — Kilis Province (en) ژباړل — Osmaniye Province (en) ژباړل ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
رسمي ژبه
ځايي ژبې
  لړۍ...
تورکي ژبه — کورمانجي ژبه — Western Armenian (en) ژباړل — Laz (en) ژباړل — روملي ژبه — North Mesopotamian Arabic (en) ژباړل — Domari (en) ژباړل — بلغاريايي ژبه — ګورجي ژبه — Pontic Greek (en) ژباړل — Ubykh (en) ژباړل — Turkish Sign Language (en) ژباړل — Zazaki (en) ژباړل — Hértevin (en) ژباړل — سرياني ژبه — Turoyo (en) ژباړل — South Azerbaijani (en) ژباړل — Northern Zazaki (en) ژباړل — North Levantine Arabic (en) ژباړل — Judaeo-Spanish (en) ژباړل ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
د حکومت مشر
کورونو شمېر
۲۶٬۰۷۵٬۳۶۵[۱۴] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
قومي ډلې
وګړنوم
  لړۍ...
türkisch — Türke — Türkin — Turk — Turkish — török — Τούρκος — Τουρκάλα — Turkiano — turko — Türkänan — Türk — تركي — تركية — أترك — турки — турок — турчанка — טורקי — טורקייה — turci — turc — turcoaică — তুর্কি — turco — turca — turchi — turche — თურქი — turces — turcu[۱۶][۱۷] — turca[۱۸][۱۷] — Turc[۱۹] — Turque[۱۹] — turca — turche — turchi — turco — Turek — Turkyně — turques[۱۷] — turco[۱۷] — turcos[۱۷] — турци — توركي — توركية — تواركا — توركيات — Turcach[۲۰] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
فزیکي ځای
غړی د
  لړۍ...
د اقتصادي همکارۍ او پراختیا سازمان OECD
اروپايي شورا (CoE) (۱۹۴۹ – )
د سوداګرۍ نړيوال سازمان (۱۹۹۵ – )
جي۲۰ (G20)
Organization of the Black Sea Economic Cooperation (en) ژباړل
ملگري ملتونه (۱۹۴۵ – )
ناټو (۱۹۵۲ – )
Organization for Security and Co-operation in Europe (en) ژباړل (۱۹۷۳ – )
د بيارغونې او پراختيا نړيوال بانک (۱۹۴۷ – )
نړيواله پرمختياېې ټولنه (۱۹۶۰ – )
نړيواله مالي مؤسسه (۱۹۵۶ – )
د پانګونې څواړخيز تضمين نړيوال اژانس (۱۹۸۸ – )
International Centre for Settlement of Investment Disputes (en) ژباړل (۱۹۸۹ – )
African Development Bank (en) ژباړل
Asian Development Bank (en) ژباړل (۱۹۹۱ – )
Australia Group (en) ژباړل (۲۰۰۰ – )
د اسلامي همکاريو سازمان[۲۱] (۱۹۶۹ – )
European Payments Union (en) ژباړل
United Nations–African Union Hybrid Operation in Darfur (en) ژباړل
Eurocontrol (en) ژباړل (۱۹۸۹ – )
Treaty on Open Skies (en) ژباړل
Missile Technology Control Regime (en) ژباړل[۲۲] (۱۹۹۷ – )
نړيوال پوليس[۲۳][۲۴] (۱۹۵۶ – )
Nuclear Suppliers Group (en) ژباړل[۲۵]
کېميايي وسلو نه د کار اخيستلو د مخنيوي سازمان[۲۶][۲۷] (۱۹۹۷ – )
Movement Coordination Centre Europe (en) ژباړل[۲۸][۲۹]
International Hydrographic Organization (en) ژباړل[۳۰]
International Energy Agency (en) ژباړل[۳۱]
يونيسکو[۳۲] (۱۹۴۶ – )
Group on Earth Observations (en) ژباړل
پوست نړيواله ټولنه[۳۳][۳۴] (۱۸۷۵ – )
مخابراتو نړيواله ټولنه[۳۵] (۱۸۶۶ – )
هواپېژندنې نړيوال سازمان[۳۶] (۱۹۴۹ – )
د روغتيا نړيوال سازمان[۳۷]
MIKTA (en) ژباړل
Organization of Turkic States (en) ژباړل (۲۰۰۹ – )
International Centre for Migration Policy Development (en) ژباړل (۲۰۱۸ – )
ګومرک نړيوال سازمان[۳۸] (۱۹۵۱ – ) ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
هېواد
ځایناستی د
کچه او لوړوالی
د ځای کچه
۷۸۳٬۵۶۲ كيلومتر مربع[۴۰]
۷۸۳٬۵۶۲٫۰۵۲۹۶ كيلومتر مربع
۷۸۳٬۳۵۶ كيلومتر مربع ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
نور اړين مالومات
برخه د
  لړۍ...
بالکان — لويديځه اسيا[۴۱] — منځنی ختيځ — Mediterranean Basin (en) ژباړل — Black Sea Basin (en) ژباړل — اوراسيا ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
نور مالومات
وېب‌پاڼه
[www.turkiye.gov.tr]
کورډي‌نېشن
۳۹°شمال ۳۶°ختیځ / 39°شمال 36°ختيځ / 39; 36 ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
Map

سمول - سرچینه سمول - ويکي‌ډېټا سموللاسوند وګورئ

ترکيه چې رسمي نوم یې د ترکیې جمهوريت دی، عمدتاً د اسيا په لويديځ کې په اناتوليا او ډېره کمه برخه يې په سويل ختيځه اروپا د بالکان په سيمه کې پرته ده. شمال لويديځ لور ته له يونان او بلغاريې، شمال لور ته له تور سمندر، شمال ختيځ ته له ګرجستان، ختيځ ته له ارمنستان، اذربايجان او ايران، شمال ختيځ ته له عراق، سويل لور ته له سوريې او مديترانې سمندر او لويديځ لور ته له ايجين سمندر سره ګډه پوله لري. د دې هېواد غوڅ اکثريت وګړي ترکان دي، کردان يې ستر لږکي دي. انقره د ترکيې پلازمېنه، استانبول يې شاهي پلازمېنه، ستر ښار او مالي مرکز دی.

اوسنۍ ترکيه، کوم ځای چې د نړۍ په کچه د انسانانو د لومړيو ميشت ځايونو له ډلې دی، د ګوبکلي تپې په څېر د مهمو نوي ډبرين عصر د سيمو کور دی، همدا راز د هيتيانو، د اناتوليا د نورو خلکو او مسيني يونانيانو  په څېر لرغوني تمدنونه دلته ميشت شوي دي. د ستر سکندر له فتوحاتو وروسته چا چې هلينستي پړاو پيل کړ، په اوسنۍ ترکيه کې ډېرې لرغونې سيمې له کلتوري اړخه يونانې شوې چې د بيزانس په پير کې يې هم دوام وموند. په يوولسمه پېړۍ کې سلجوقي ترکانو کوچ پيل کړ، په ۱۲۴۳ز کال کې د مغولو تر بريدونو پورې د روم سلطنت په اناتوليا واکمني وکړه او له دې وروسته دا سيمه په کوچنيو ترکي واکمنيو ووېشل شوه. د ديارلسمې پېړۍ په وروستيو کې عثمانيانو د دې کوچنيو واکمنيو په يو ځای کولو پيل وکړ، بالکان يې ونيو  او د عثماني پړاو پر مهال د اناتوليا ترکي کېدلو وده وکړه.  دويم محمد په ۱۴۵۳ز کال کې قسطنطنيه (استانبول) ونيوه او د لومړي سليم د واکمنۍ پر مهال هم د عثماني پراختيا دوام پيدا کړ. د سليمان القانوني د واکمنۍ پر مهال عثماني سترواکي په نړيوال ځواک بدله شوه. د اتلسمې پېړۍ له وروستيو څخه راپدېخوا، د ډېرو سيمو په له لاسه ورکولو سره د سترواکۍ ځواک مخ پر کمېدو شو. دويم محمود د نولسمې پېړۍ په لومړيو کې د نويتابه بهير پيل کړ. د ۱۹۰۸ز کال د ځوانو ترکانو انقلاب د سلطان واک محدود کړ، د دېرش کلونو ځنډ وروسته یې عثماني پارلمان بيا راژوندی کړ او  دا سترواکي يې د څو ګونديز پړاو ته داخله کړه. د ۱۹۱۳ز کال کودتا دا هېواد د درې پاشاګانو تر واک لاندې راوست، دوی په ۱۹۱۴ز کال کې د مرکزي قوتونو د برخې په توګه په لومړۍ نړيواله جګړه کې د سترواکۍ له داخلېدو سره مرسته وکړه. د جګړې پر مهال، عثماني حکومت د ارمنيانو او اشوريانو په وړاندې ټولوژنه تر سره کړه. په جګړه کې له ماتې وروسته، عثماني سترواکي ووېشل شوه.[۴۲][۴۳][۴۴][۴۵][۴۶][۴۷][۴۸][۴۹][۵۰][۵۱][۵۲][۵۳][۵۴][۵۵]

د متحده ځواکونو پر ضد د ترکيې د خپلواکۍ جګړې په پايله کې د ۱۹۲۲ز کال د نومبر په لومړۍ نېټه سلطنت منحل شو، د ۱۹۲۳ز کال د جولای په څلور وېشتمه نېټه د لوزان تړون لاسليک شو (چې د سور Sèvres د تړون ځای يې ونيو) او د ۱۹۲۳ز کال د اکتوبر مياشتې په نهه ويشتمه نېټه جمهوريت اعلان شو. د هېواد د لومړي ولسمشر مصطفی کمال اتاترک له خوا د پيل شويو سمونونو له مخې، ترکيه سيکولر، واحد او پارلماني جمهوري هېواد شو. ترکيې د کوريا په جګړ کې د پام وړ ونډه تر سره کړه او په ۱۹۵۲ز کال کې له ناټو سره يو ځای شوه. د شلمې پېړۍ په وروستۍ نيمايي کې ترکيه له ګڼو پوځي کودتاګانو سره مخ شوه. په ۱۹۸۰ز کال کې اقتصاد ازاد شو چې د پياوړي اقتصاد د ودې او سياسي ثبات لامل وګرځېد. په ۲۰۱۷ز کال کې د يوې ټولپوښتنې په پايله کې پارلماني جمهوري نظام په ولسمشري نظام بدل شو. له هماغه وخته د ولسمشر رجب طيب اردوغان او د هغه د ګوند د عدالت او پراختيا ګوند، تر واکمنۍ لاندې د ترکيې نوی حکومت اسلام پاله او واک خوښوونکی بلل کېږي. په هېواد کې د اردوغان واکمني د دې هېواد د پيسو د کړکېچ، د پړسوب او اقتصادي کمښت او د بې وزلۍ د زياتېدو لامل شو.[۵۶][۵۷][۵۸][۵۹][۶۰]

ترکيه د جيوپوليټيک ستراتيژيک موقعيت له مخې يو سيمه ییز ځواک او تازه په تازه صنعتي شوی هېواد دی. د ترکيې اقتصاد، کوم چې د پورته کېدونکي او د ودې په حال کې اقتصادونو کې ډلبندي شوی، د ناخالص کورني اسمي توليد له نظره د نړۍ شلم ستر اقتصاد او د PPP له اړخه د نړۍ  يوولسم ستر اقتصاد دی. ترکيه د ملګرو ملتونو د منشور غړی دی، د ناټو، پيسو نړيوال صندوق، نړيوال بانک لومړنی غړی دی، د OECD, OSCE, BSEC, OIC او G20 بنسټ اېښودونکی غړی دی. په ۱۹۵۰ز کال کې د اروپايي شورا د لومړي غړي په توګه، ترکيه په ۱۹۶۳ز کال کې د اروپا د اقتصادي کمېټې شريک غړی شو، په ۱۹۹۵ز کال کې د اروپا د ګمرکي اتحاديې سره يو ځای شو او په ۲۰۰۵ز کال کې يې د اروپايي اتحاديې سره د الحاق مذاکرات پيل کړل.[۶۱][۶۲]

نوم

په انګليسي ژبه د ترکيې نوم « Turkey» (د منځنيو پېړيو لاتيني بڼه یې دا ده: Turchia/Turquia» معنا ده «د ترکانو ځمکه». په منځنۍ انګليسي ژبه کې د Turkye ټکي کارول «د ډوشس کتاب» په نوم د «چاسر» په لومړي اثر کې شوي (شاو خوا ۱۳۶۹). د ترکانو ځمکه اصطلاح د پنځلسمې پېړۍ په اثر «ډګبي رازونه» کې کارول شوې ده. وروستۍ کارونه يې د ډانبار په شعرونو، د شپاړسمې پېړۍ د Manipulus  په لغاتو (Turkie)  او د فرانسيس بيکن سيلوا سيلواروم کې د (Turky) په ډول شوې دي. د اوسنۍ ترکیې انګليسي ليکنې (Turkey) تاريځ ۱۷۱۹ز کال ته ورګرځي. [۶۳][۶۴]

له صليبي جګړو وروسته په لويديځو سرچينو کې د ترکيې نوم راڅرګند شوی. د څوارلسمې پېړۍ په عربي سرچينو کې، ترکيه عموماً د ترکمانيه په مقابل کې ياده شوې چې شونې ده په پراخه معنا سره يې مطلب اغوز وي. ابن بطوطة د ۱۳۳۰ کلونو کې دې سيمې ته د «بر الترکية المعروف ببلد الروم» نوم اخستی يعنې (د ترکانو ځمکه چې د روم په ځمکو هم پېژندل کېږي). له لومړۍ نړيوالې جګړې وروسته د دې هېواد تجزيې ترکي ملتپالنه بيا راژوندۍ کړه او د «ترکيه د ترکانو لپاره» احساسات لوړ شول. د الکسندروپل په تړون کې په لومړي ځل د ترکيې نوم په نړيوالو اسنادو کې داخل شو چې دا تړون د ستر ملي مجلس دولت له خوا له ارمينيا سره لاسليک شوی و. له افغانستان سره په لاسلیک شوي تړون کې، د «دولت عليای ترکي» (د ترکیې عالي دولت) اصطلاح کارول شوې او په دې ډول له عثماني سترواکۍ د نوم سره تشبيه ورکړل شوې.[۶۵][۶۶][۶۷][۶۸]

د ممالیکو سلطنت ته هم تلکي دولت ويل کېدل. [۶۹]

تاريخ

له تاريخ مخکې د اناتولي تاريخ او ختيځه تراکيه

د اناتولي ټاپووزمه چې د اوسنۍ ترکيې ډېره برخه په بر کې نيسي، د نړۍ يو له لرغونو دايمي استوکنيزو سيمو څخه ده. ګڼ لرغوني اناتولي خلکو په اناتوليا کې ژوند کړی، لږ تر لږه د نوي ډبرين پير څخه تر هلنيستي پړاو پورې. ډېريو دې خلکو په اناتوليايي ژبه خبرې کولې، کومه چې د سترې اندو-اروپايي ژبې د کورنۍ يوه څانګه ده؛ او د هيتي او لويي اندو-اروپايي ژبو لرغونتيا ته په کتنې سره، ځينې علماء اناتوليا د يو فرضي مرکز په توګه وړانديز کوي، له کوم مرکز څخه چې اندو-اروپايي ژبې خپرې شوي دي. د ترکيې اروپايي برخه، چې ختيځه تراکيه ورته ويل کېږې، کې هم لږ تر لږه څلوېښت زره کاله مخکې انسانانو ژوند کړی او معلومه شوې چې له زېږد نږدې شپږ زره کاله مخکې په نوي ډبرين پير کې وه.[۷۰][۷۱][۷۲][۷۳]

د ګوبکلي تپه د انسان په لاس تر ټولو لرغونې جوړه شوې مذهبي ودانۍ ده، هغه عبادتځای چې لرغونتيا يې له زېږد مخکې نږدې لس زره کلونو ته رسېږي، په داسې حال کې چې Çatalhöyük په سويلي اناتوليا کې د نوي ډبرين او د مسو د پير ډېر ستر استوګنځای دی، کوم چې له زېږد مخکې له نږدې ۷۵۰۰ څخه تر ۵۷۰۰ پورې موجود و. دا تر دې د مه د نوي ډبرين پير يوه لويه او ښه خوندی موندل شوې سیمه ده او د یونسکو د نړيوال ميراث په نوملړ کې شامله ده. د ټرای استوګنځای په نوي ډبرين پړاو کې پيل او د وسپنې تر پير پورې يې دوام پیدا کړ.[۷۴][۷۵][۷۶]

ایداري وېش

چپ

د ترکې هیواد ایداري وېش (د ترکیه هیواد ولایتونه) ترکیه ټول ۸۱ ولایتونه لري، بغیر له دري ولایتونو چې مرکزي نومونه یې د ولایت نوم سره توپیر لري نور ټول ولایتي مرکزونه د ولایت له نوم سره یو دي. یاد دري ولایتونه عبارت دي له ختای مرکز انتاکیه) قوجا ایلي مرکز ایزمیت) او سقاریه مرکز آداپازاري).

تور سمندر سیمه

مرمره سیمه

مرکزي آناتولیا

اژه سیمه

ختیځه آناتولیا

مدیترانه سیمه

سویل ختیځه آناتولیا

جغرافیه

سیاسی خپلواکی

کلتور

اقتصاد

د ترکې اقتصاد په وروستیو دوه لسیزو کې د پام وړ پرمختګ کړی دی اوس مهال ترکیه د صنعتي هیوادونو سازمان غړیتوب هم لري.

تاریخ

د ترکې تاریخ زرګونه کلونو ته رسیږي یوه ښه بیلګه یې عثماني واکمني ده چې کابو ۶۵۰ کاله واکمني یې وکړه.

نور ولولئ

د ترکي ښارونه

سرچينې

  1. ↑ "Motto". Gov.tr. 23 February 2013. بياځلي په 23 February 2013.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ "The Results of Address Based Population Registration System, ۲۰۱۴". Turkish Statistical Institute. ۲۹ جنورې ۲۰۱۵. بياځلي په ۲۹ جنورې ۲۰۱۵.{{cite web}}: CS1 errors: dates (link)
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ "Turkey". International Monetary Fund. بياځلي په ۲ نوامبر ۲۰۱۴.{{cite web}}: CS1 errors: dates (link)
  4. ↑ "Gini Index". CIA. بياځلي په 28 May 2014.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)
  5. ↑ "۲۰۱۴ Human Development Report" (PDF). ۱۴ مارچ ۲۰۱۳. pp. 21–25. بياځلي په ۲۷ جون ۲۰۱۴.{{cite web}}: CS1 errors: dates (link)
  6. ↑ سرچينې تړی: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html. Retrieved: ۲ جون ۲۰۱۵.
  7. ↑ سرچينې تړی: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2023-49684&dil=1.
  8. ↑ ۸٫۰۰ ۸٫۰۱ ۸٫۰۲ ۸٫۰۳ ۸٫۰۴ ۸٫۰۵ ۸٫۰۶ ۸٫۰۷ ۸٫۰۸ ۸٫۰۹ ۸٫۱۰ ۸٫۱۱ ۸٫۱۲ ۸٫۱۳ ۸٫۱۴ ۸٫۱۵ ۸٫۱۶ ۸٫۱۷ ۸٫۱۸ ۸٫۱۹ ۸٫۲۰ ۸٫۲۱ ۸٫۲۲ ۸٫۲۳ ۸٫۲۴ ۸٫۲۵ ۸٫۲۶ ۸٫۲۷ ۸٫۲۸ ۸٫۲۹ ۸٫۳۰ ۸٫۳۱ ۸٫۳۲ ۸٫۳۳ ۸٫۳۴ ۸٫۳۵ ۸٫۳۶ ۸٫۳۷ ۸٫۳۸ ۸٫۳۹ ۸٫۴۰ ۸٫۴۱ ۸٫۴۲ ۸٫۴۳ ۸٫۴۴ ۸٫۴۵ ۸٫۴۶ ۸٫۴۷ ۸٫۴۸ ۸٫۴۹ ۸٫۵۰ ۸٫۵۱ ۸٫۵۲ ۸٫۵۳ ۸٫۵۴ ۸٫۵۵ ذکر کېدنه: World Bank Open Data. Publisher: نړیوال بانک.
  9. ↑ سرچينې تړی: http://www.worldometers.info/world-population/turkey-population/.
  10. ↑ سرچينې تړی: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30709.
  11. ↑ سرچينې تړی: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2020-37210.
  12. ↑ سرچينې تړی: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayal%C4%B1-N%C3%BCfus-Kay%C4%B1t-Sistemi-Sonu%C3%A7lar%C4%B1-2021-45500&dil=1. Retrieved: ۱۷ سپټمبر ۲۰۲۲.
  13. ↑ ذکر کېدنه: Constitution of Turkey. Section, verse, paragraph, or clause: 3.
  14. ↑ سرچينې تړی: https://nip.tuik.gov.tr/?value=HanehalkiBuyukluguneGoreHs.
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ ذکر کېدنه: The World Factbook. Retrieved: ۲۸ سپټمبر ۲۰۱۷. Publisher: د مرکزي استخباراتو اداره (CIA). اثر ژبه: انګرېزي ژبه. ليکوال: د مرکزي استخباراتو اداره (CIA). ISSN: 0277-1527.
  16. ↑ Applies to part: masculine singular.
  17. ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ۱۷٫۲ ۱۷٫۳ ۱۷٫۴ "Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana" (in استوریايي ژبه). ۱۵ ډيسمبر ۲۰۰۰. بياځلي په ۲۸ سپټمبر ۲۰۲۲.{{cite web}}: CS1 errors: dates (link) CS1 maint: unrecognized language (link)
  18. ↑ Applies to part: feminine singular.
  19. ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ سرچينې تړی: http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf.
  20. ↑ ذکر کېدنه: The National Terminology Database for Irish. اثر ژبه: ايرلينډي ژبه.
  21. ↑ سرچينې تړی: http://www.mfa.gov.tr/the-islamic-conference--_oic_.en.mfa.
  22. ↑ سرچينې تړی: http://mtcr.info/partners/. Retrieved: ۴ ډيسمبر ۲۰۱۷.
  23. ↑ سرچينې تړی: https://www.interpol.int/Member-countries/World. Publisher: نړيوال پوليس. Retrieved: ۷ ډيسمبر ۲۰۱۷.
  24. ↑ سرچينې تړی: https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Europe/TUeRKIYE. Retrieved: ۲۳ اکتوبر ۲۰۲۲. Type of reference: official member page. Supports qualifier: پيل نېټه.
  25. ↑ سرچينې تړی: http://www.nuclearsuppliersgroup.org/en/participants1. Publisher: Nuclear Suppliers Group. Retrieved: ۷ ډيسمبر ۲۰۱۷.
  26. ↑ سرچينې تړی: https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/. Publisher: کېميايي وسلو نه د کار اخيستلو د مخنيوي سازمان. Retrieved: ۷ ډيسمبر ۲۰۱۷.
  27. ↑ سرچينې تړی: https://www.opcw.org/about-us/member-states/turkiye. Retrieved: ۲۹ اکتوبر ۲۰۲۲. Type of reference: official member page. Supports qualifier: پيل نېټه.
  28. ↑ سرچينې تړی: http://mcce-mil.com/wp-content/uploads/glance/MCCE-AT-A-Glance-September-2017.pdf. Retrieved: ۸ ډيسمبر ۲۰۱۷.
  29. ↑ سرچينې تړی: http://mcce-mil.com/wp-content/uploads/glance/MCCE-AT-A-Glance-September-2017.pdf. Publisher: Movement Coordination Centre Europe. Retrieved: ۸ ډيسمبر ۲۰۱۷.
  30. ↑ سرچينې تړی: https://www.iho.int/srv1/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=452&lang=en. Publisher: International Hydrographic Organization. Retrieved: ۸ ډيسمبر ۲۰۱۷.
  31. ↑ سرچينې تړی: https://www.iea.org/countries/membercountries/. Publisher: International Energy Agency. Retrieved: ۸ ډيسمبر ۲۰۱۷.
  32. ↑ سرچينې تړی: http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp.
  33. ↑ سرچينې تړی: http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html. Retrieved: ۴ مې ۲۰۱۹.
  34. ↑ سرچينې تړی: https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=308. Retrieved: ۲۸ اکتوبر ۲۰۲۲. Type of reference: official member page. Supports qualifier: پيل نېټه.
  35. ↑ سرچينې تړی: https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8. Retrieved: ۴ مې ۲۰۱۹.
  36. ↑ سرچينې تړی: https://public.wmo.int/en/members/turkey. Retrieved: ۲۶ مې ۲۰۲۰.
  37. ↑ سرچينې تړی: https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/. Retrieved: ۲۱ جولای ۲۰۲۰.
  38. ↑ سرچينې تړی: https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf. Retrieved: ۱۶ مارچ ۲۰۲۴. Page(s): 5. Supports qualifier: پيل نېټه.
  39. ↑ ذکر کېدنه: انټرنېټ ادارې دوتنه. دوتنې ټوليزه پېژندنه: 4061163-2. اثر ژبه: جرمني ژبه. Retrieved: ۳۱ مې ۲۰۲۱. ليکوال: جرمن ملي کتابتون.
  40. ↑ ذکر کېدنه: The World Factbook. Retrieved: ۲۱ جولای ۲۰۲۱. Publisher: د مرکزي استخباراتو اداره (CIA). اثر ژبه: انګرېزي ژبه. ليکوال: د مرکزي استخباراتو اداره (CIA). ISSN: 0277-1527.
  41. ↑ سرچينې تړی: https://www.workwithdata.com/place/turkey. Retrieved: ۱۱ اکتوبر ۲۰۲۴.
  42. ↑ Howard, Douglas Arthur (2001). The History of Turkey. Greenwood Publishing Group. p. 43. ISBN 978-0-313-30708-9.
  43. ↑ Sharon R. Steadman; Gregory McMahon (2011). [[[:کينډۍ:Google books]] The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000–323 BC)]. Oxford University Press. pp. 3–11, 37. ISBN 978-0-19-537614-2. بياځلي په 23 March 2013. {{cite book}}: Check |url= value (help)
  44. ↑ Casson, Lionel (1977). "The Thracians" (PDF). The Metropolitan Museum of Art Bulletin. 35 (1): 2–6. doi:10.2307/3258667. JSTOR 3258667.
  45. ↑ Edwards, Iorwerth Eiddon Stephen (1977). The Cambridge Ancient History (in انګليسي). Cambridge University Press. pp. 184, 787. ISBN 978-0-521-08691-2.
  46. ↑ David Noel Freedman; Allen C. Myers; Astrid Biles Beck (2000). [[[:کينډۍ:Google books]] Eerdmans Dictionary of the Bible]. Wm. B. Eerdmans Publishing. p. 61. ISBN 978-0-8028-2400-4. بياځلي په 24 March 2013. {{cite book}}: Check |url= value (help)
  47. ↑ Mehmet Fuat Köprülü&Gary Leiser. The origins of the Ottoman Empire. p. 33.
  48. ↑ Masters, Bruce (2013). The Arabs of the Ottoman Empire, 1516–1918: A Social and Cultural History (in انګليسي). Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-03363-4.
  49. ↑ Somel, Selcuk Aksin (2010). The A to Z of the Ottoman Empire (in انګليسي). Scarecrow Press. ISBN 978-1-4617-3176-4.
  50. ↑ Marushiakova, Elena; Popov, Veselin Zakhariev; Popov, Veselin; Descartes), Centre de recherches tsiganes (Université René (2001). Gypsies in the Ottoman Empire: A Contribution to the History of the Balkans (in انګليسي). Univ of Hertfordshire Press. ISBN 978-1-902806-02-0.
  51. ↑ Roderic. H. Davison, Essays in Ottoman and Turkish History, 1774-1923 – The Impact of West, Texas 1990, pp. 115-116.
  52. ↑ Zürcher, Erik Jan (2004). Turkey: A Modern History. London: I. B. Tauris. pp. 93–5.
  53. ↑ Shaw and Shaw, Stanford J. and Ezel Kural (1977). History of The Ottoman Empire and Modern Turkey Vol. II. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 274–9, 282–7.
  54. ↑ Schaller, Dominik J.; Zimmerer, Jürgen (2008). "Late Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination policies—introduction". Journal of Genocide Research. 10 (1): 7–14. doi:10.1080/14623520801950820. ISSN 1462-3528. S2CID 71515470.
  55. ↑ Roderic H. Davison; Review "From Paris to Sèvres: The Partition of the Ottoman Empire at the Peace Conference of 1919–1920" by Paul C. Helmreich in Slavic Review, Vol. 34, No. 1 (March 1975), pp. 186–187
  56. ↑ Peter S. Goodman (18 August 2018). "The West Hoped for Democracy in Turkey. Erdogan Had Other Ideas". The New York Times. بياځلي په 18 April 2021.
  57. ↑ "Recep Tayyip Erdogan: Turkey's pugnacious president". BBC News. 27 October 2020. بياځلي په 18 April 2021.
  58. ↑ Turak, Natasha (13 December 2021). "Turkish lira plunges to fresh low ahead of anticipated interest rate cut". CNBC. بياځلي په 15 December 2021.
  59. ↑ Cohen, Patricia (14 December 2021). "How Did Turkey's Economy Go So Wrong". The New York Times. خوندي شوی له the original on 28 December 2021. بياځلي په 15 December 2021.
  60. ↑ Elliott, Larry (13 December 2021). "Turkey faces threat of financial crisis after lira plunges against dollar". The Guardian. بياځلي په 16 December 2021.
  61. ↑ "From Rep. of Turkey Ministry of Foreign Affairs". Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs.
  62. ↑ "The Political Economy of Regional Power: Turkey" (PDF). giga-hamburg.de (PDF). بياځلي په 18 February 2015.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)
  63. ↑ Michael J. Arlen (2006). Passage to Ararat. MacMillan. p. 159. ISBN 978-0-374-53012-9.
  64. ↑ "Turkey", د آکسفورډ انګلیسي قاموس (3rd ed.), د آکسفورډ پوهنتون چاپ, September 2005 {{citation}}: Invalid |mode=CS1 (help) (Subscription or UK public library membership required.)
  65. ↑ کينډۍ:TDV İslâm Ansiklopedisi
  66. ↑ History of the Language Sciences. 2000. p. 327.{{cite book}}: CS1 errors: unsupported parameter (link)
  67. ↑ Gülru Necipoglu, ed. (2007). Muqarnas: History and Ideology: Architectural Heritage of the "Lands of Rum". Vol. 24. p. 9.
  68. ↑ کينډۍ:TDV İslâm Ansiklopedisi
  69. ↑ Moše Šārôn (1986). Studies in Islamic History and Civilization: In Honour of Professor David Ayalon. p. 316.
  70. ↑ Sharon R. Steadman; Gregory McMahon (2011). [[[:کينډۍ:Google books]] The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000–323 BC)]. Oxford University Press. pp. 3–11, 37. ISBN 978-0-19-537614-2. بياځلي په 23 March 2013. {{cite book}}: Check |url= value (help)
  71. ↑ "The Position of Anatolian" (PDF). خوندي شوی له the original (PDF) on 5 May 2013. بياځلي په 4 May 2013.
  72. ↑ Balter, Michael (27 February 2004). "Search for the Indo-Europeans: Were Kurgan horsemen or Anatolian farmers responsible for creating and spreading the world's most far-flung language family?". Science. 303 (5662): 1323. doi:10.1126/science.303.5662.1323. PMID 14988549. S2CID 28212584.
  73. ↑ Casson, Lionel (1977). "The Thracians" (PDF). The Metropolitan Museum of Art Bulletin. 35 (1): 2–6. doi:10.2307/3258667. JSTOR 3258667.
  74. ↑ "The World's First Temple". Archaeology magazine. November–December 2008. p. 23.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)
  75. ↑ "Çatalhöyük added to UNESCO World Heritage List". Global Heritage Fund. 3 July 2012. خوندي شوی له the original on 17 January 2013. بياځلي په 9 February 2013.
  76. ↑ "Troy". World History Encyclopedia. بياځلي په 9 August 2014.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=تورکيه&oldid=335229" نه اخيستل شوی