سوېلي ويتنام

سوېلي ويتنام
بیرغ	نښان
	ملي ترانه:
ځمکه او استوګنه
کوارډينېټ	۱۰°۴۶′۳۷″شمال ۱۰۶°۴۱′۴۳″ختیځ / 10.776944444444°شمال 106.69527777778°ختيځ
پراخوالی	173809 کیلومتره مربع
رسمي ژبې	ويتنامي ژبه
مشرتابه
حکومت ډول	ولسمشريزه
بنسټ اېښودنه او واکمنۍ
خپلواکۍ نېټه	۲۶ اکتوبر ۱۹۵۵
د عمر محدودیتونه

سويلي يا جنوبي ویتنام د ویتنام جمهوریت رسمي نوم سره (په وېتنامي ژبه :Việt Nam Cộng hòa) دا یو هېواد و، چې د ویتنام په هغه برخه یې واکمني درلوده چې د 1954 او 1975 ترمنځ د 17 درجې سویل کې موقعیت لري. د دغه هېواد پلازمېنه سیګون وه.

د ویتنام د جګړې پر مهال دغه هېواد د شمالي ویتنام له حکومت او د ویتنام له ګوریلا سره ښکېل و او امریکا د سويلي ويتنام په ملاتړ دغې جګړې ته داخله شوه. ویتنام تر دویمې نړیوالې جګړې پورې د فرانسې مستعمره وه. له جګړې وروسته، د هو چی مین په مشرۍ کمونیستي ځواکونو په شمالي ویتنام کې د پلازمینې هانوي په توګه یو حکومت جوړ کړ. له بلې خوا، غیر کمونیست سیاستوال په 1949 کې د امپراتور باو دای په مشرۍ په سیګون کې حکومت جوړ کړ. په 1955 کې، باو دای د ویتنام د صدراعظم له خوا ګوښه شو او هېواد یو جمهوریت شو. د ویتنام جګړه په 1959 کې د ویت کانګو چریکانو له پاڅون وروسته پیل شوه چې د شمالي ویتنام له خوا یې ملاتړ کېده او ورو ورو پراخه او شدت یې زیات کړ. بالاخره، د اپرېل په 30مه، 1975 کال کې، د شمالي ویتنام پوځ سیګون ونیو او د جنوبي ویتنام واکمني یې پای ته ورسوله.

تاریخ

د ویتنام له خپلواکۍ وروسته په دوو برخو ووېشل شو، شمال او سويل او د دغه هېواد په شمال کې کمونیستي نظام او په سويل کې غیر کمونیستي نظام واکمن شو. په 1965 کې، متحده ایالاتو سويلي ویتنام ته سرتیري واستول ترڅو د شمال په وړاندې د سویل سره مرسته وکړي. هغه مرستې چې د ویتنام مشهورې جګړې لامل شو. دې جګړه امریکایانو ته ډېر زیانونه واړول او بالاخره په 1973 کې پای ته ورسېده. په 1975 کې د سويلي ویتنام حکومت ړنګ شو او په ویتنام کې کمونیستي حکومت تاسیس شو. په ورته وخت کې او د دې جګړې په تړاو، په لاوس او کمبوډیا کې د کمونیستي ځواکونو په وړاندې د امریکایي ځواکونو ترمنځ نیابتي جګړې رامنځ ته شوې. په پای کې، امریکا په دریو جبهو کې ښکېله او ناکامه شوه، د لاو کورنۍ جګړه، د کمبوډیا کورنۍ جګړه ، او د ویتنام جګړه ، او دا ټول هېوادونه کمونیستي حکومتونو ته لاسته ورغلل.

د سیګون سقوط

د ۱۹۷۵ کال د اپریل په ۳۰ نیټه د جنوبي ویتنام پلازمینه سایګون د شمالي ویتنام د ځواکونو او د ویتنام د انګریزانو لخوا ونیول شوه او جنوبي ویتنام ړنګ شو. د سایګون له سقوط یوه اونۍ مخکې، د امریکا هوايي ځواک او سمندري ځواکونو په جنوبي ویتنام کې وروستي امریکایان او ۷۰۰۰۰ ویتنامیان له سیګون څخه وایستل، چې په ویتنام کې یې د امریکا له لس کلن پوځي حضور پای ته ورساوه. وروستي کسان په چورلکو کې سپاره شول او د سیګون له نیول کیدو یوازې یوه ورځ مخکې د اپریل په 29 د امریکا د سفارت له چت څخه وتښتیدل. د شمالي ویتنام د ځواکونو او د ویت کانګ گوریلا لخوا د سایګون له نیولو وروسته، د جنوبي ویتنام د پلازمینې نوم د ویتنام د کمونیست مشر په یاد کې هو چی مین ویلی ته بدل شو. د کمونستانو بریا د ویتنام جګړه پای ته ورسوله. د فرانسې د استعمار په دوره کې او د فرانسې په وړاندې د هند چین د لومړۍ جګړې په ترڅ کې ویتنام په دوو هیوادونو وویشل شو، شمالي او جنوبي ویتنام او د سیګون په بیا نیولو سره، دا هیواد د تل لپاره خپل یووالی بیرته ترلاسه کړ.

پايڅوړ

سرچینې