Jump to content

سوېلي ويتنام

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
  
سوېلي ويتنام
سوېلي ويتنامبیرغ سوېلي ويتنامنښان

سوېلي ويتنام

ملي ترانه:
ځمکه او استوګنه
کوارډينېټ ۱۰°۴۶′۳۷″شمال ۱۰۶°۴۱′۴۳″ختیځ / 10.776944444444°شمال 106.69527777778°ختيځ / 10.776944444444; 106.69527777778   ويکيډاټا کې (P625) ځانګړنې بدلې کړئ
پراخوالی 173809 کیلومتره مربع   ويکيډاټا کې (P2046) ځانګړنې بدلې کړئ
رسمي ژبې ويتنامي ژبه   ويکيډاټا کې (P37) ځانګړنې بدلې کړئ
مشرتابه
حکومت ډول ولسمشريزه   ويکيډاټا کې (P122) ځانګړنې بدلې کړئ
بنسټ اېښودنه او واکمنۍ
خپلواکۍ نېټه ۲۶ اکتوبر ۱۹۵۵  ويکيډاټا کې (P571) ځانګړنې بدلې کړئ
د عمر محدودیتونه
Map

سويلي يا جنوبي ویتنام د ویتنام جمهوریت رسمي نوم سره (په وېتنامي ژبه :Việt Nam Cộng hòa) دا یو هېواد و، چې د ویتنام په هغه برخه یې واکمني درلوده چې د 1954 او 1975 ترمنځ د 17 درجې سویل کې موقعیت لري. د دغه هېواد پلازمېنه سیګون وه.

د ویتنام د جګړې پر مهال دغه هېواد د شمالي ویتنام له حکومت او د ویتنام له ګوریلا سره ښکېل و او امریکا د سويلي ويتنام په ملاتړ دغې جګړې ته داخله شوه. ویتنام تر دویمې نړیوالې جګړې پورې د فرانسې مستعمره وه. له جګړې وروسته، د هو چی مین په مشرۍ کمونیستي ځواکونو په شمالي ویتنام کې د پلازمینې هانوي په توګه یو حکومت جوړ کړ. له بلې خوا، غیر کمونیست سیاستوال په 1949 کې د امپراتور باو دای په مشرۍ په سیګون کې حکومت جوړ کړ. په 1955 کې، باو دای د ویتنام د صدراعظم له خوا ګوښه شو او هېواد یو جمهوریت شو. د ویتنام جګړه په 1959 کې د ویت کانګو چریکانو له پاڅون وروسته پیل شوه چې د شمالي ویتنام له خوا یې ملاتړ کېده او ورو ورو پراخه او شدت یې زیات کړ. بالاخره، د اپرېل په 30مه، 1975 کال کې، د شمالي ویتنام پوځ سیګون ونیو او د جنوبي ویتنام واکمني یې پای ته ورسوله.

تاریخ

[سمول]

د ویتنام له خپلواکۍ وروسته په دوو برخو ووېشل شو، شمال او سويل او د دغه هېواد په شمال کې کمونیستي نظام او په سويل کې غیر کمونیستي نظام واکمن شو. په 1965 کې، متحده ایالاتو سويلي ویتنام ته سرتیري واستول ترڅو د شمال په وړاندې د سویل سره مرسته وکړي. هغه مرستې چې د ویتنام مشهورې جګړې لامل شو. دې جګړه امریکایانو ته ډېر زیانونه واړول او بالاخره په 1973 کې پای ته ورسېده. په 1975 کې د سويلي ویتنام حکومت ړنګ شو او په ویتنام کې کمونیستي حکومت تاسیس شو. په ورته وخت کې او د دې جګړې په تړاو، په لاوس او کمبوډیا کې د کمونیستي ځواکونو په وړاندې د امریکایي ځواکونو ترمنځ نیابتي جګړې رامنځ ته شوې. په پای کې، امریکا په دریو جبهو کې ښکېله او ناکامه شوه، د لاو کورنۍ جګړه، د کمبوډیا کورنۍ جګړه ، او د ویتنام جګړه ، او دا ټول هېوادونه کمونیستي حکومتونو ته لاسته ورغلل.

د سیګون سقوط

[سمول]
وروسته له سقوطه د سيګون يو انځور

د ۱۹۷۵ کال د اپریل په ۳۰ نیټه د جنوبي ویتنام پلازمینه سایګون د شمالي ویتنام د ځواکونو او د ویتنام د انګریزانو لخوا ونیول شوه او جنوبي ویتنام ړنګ شو. د سایګون له سقوط یوه اونۍ مخکې، د امریکا هوايي ځواک او سمندري ځواکونو په جنوبي ویتنام کې وروستي امریکایان او ۷۰۰۰۰ ویتنامیان له سیګون څخه وایستل، چې په ویتنام کې یې د امریکا له لس کلن پوځي حضور پای ته ورساوه. وروستي کسان په چورلکو کې سپاره شول او د سیګون له نیول کیدو یوازې یوه ورځ مخکې د اپریل په 29 د امریکا د سفارت له چت څخه وتښتیدل. د شمالي ویتنام د ځواکونو او د ویت کانګ گوریلا لخوا د سایګون له نیولو وروسته، د جنوبي ویتنام د پلازمینې نوم د ویتنام د کمونیست مشر په یاد کې هو چی مین ویلی ته بدل شو. د کمونستانو بریا د ویتنام جګړه پای ته ورسوله. د فرانسې د استعمار په دوره کې او د فرانسې په وړاندې د هند چین د لومړۍ جګړې په ترڅ کې ویتنام په دوو هیوادونو وویشل شو، شمالي او جنوبي ویتنام او د سیګون په بیا نیولو سره، دا هیواد د تل لپاره خپل یووالی بیرته ترلاسه کړ.

پايڅوړ

[سمول]

سرچینې

[سمول]