ګیرت سمیت
| ګیرت سمیت | |
|---|---|
 | |
| د شخص مالومات | |
| پيدايښت | |
| مړینه | نيويارک |
| تابعیت | .svg){kind=small} د امریکا متحده ایالات
|
| ګوند | جمهوري غوښتونکی ګوند (متحده ایالات) |
| عملي ژوند | |
| کار/مسلک | |
| کاروونکي ژبه | انګرېزي ژبه |
سمول  |
|
ګیرت سمیت ( د ۱۷۹۷ م کال د مارچ له شپـږمې د ۱۸۷۴ م کال د ډسمبر تر ۲۸ نېټې پورې ژوند وکړ)، چې ګیرتت سمیت هم ورته ویل کېـږي، یو ټولنیز امریکايي اصلاح کوونکي، د غلامۍ خلاف، سیاست پوه او یو د بشردوستۍ پلوی و. چې د ان کارول فیتژو خاوند و، سمیت په ۱۸۴۸، ۱۸۵۶ او ۱۸۶۰ م کلونو کې د متحده ایالتونو د جمهوري ریاست لپاره کاندید و. خو یوازې یو ځل یې ټاکنې په یوه دوره کې د ۱۹۵۳ م کال څخه تر ۱۹۵۴ م کال پورې د استازو په جرګه کې وګټلي. [۱]
هاغه یو ښه ذهن او ورسره یي قوي ادبیات درلودل او په عامه خبرو کې یې ډېر ښه استعداد درلود. [۲]
سمیت، چې په نیویارک کې تر ټولو شتمن او د هېواد یو بډای شخص و، د خپل ژوند په اوږدو کې د ازادۍ د ګوند او د جمهوریت پلوه ګوند لپاره یو مهم مالي مرسته کوونکي شخص و. او خپل ډېر وخت او پیسې یې د ټولنيز پرمختګ لپاره مصرف کړي. د دې سربیره، د تیمبوکتو د جوړولو لپاره یې د ځمکې او پیسو له پلوه د پام وړ مرسته وکړه، یو امریکايي ــ افریقايي ټولنه چې د نیویارک په شمالي ایلبا کې وه. هاغه د الکولو ضد خوځښت او د افریقا ته بیرته ستنیدو خوځښت کې هم لاس درلود. استعمار پریښودل د غلامۍ خلاف په ګټه و ځکه د ټولو غلامانو ژر تر ژر ازادول و. سمیت په ۱۸۵۹ م کال کې په هارپر پیري کې د جوهان برون د برید د شپـږو پټو مالي ملاتړکوونکو څخه یو و. د برون سیمه هغه ځمکه و چې هاغه د سمیت څخه اخيستي وه. [۳][۴]
د ژوند لومړي کلونه
[سمول]نیکونه
[سمول]سمیت د نیویارک په یوتیکا کې زېـږديدلی و چې د پلار نوم یې پیټر ګیریټ سمیت و .د چا نیکونه چې د هالنډ څخه و (ګیریټ یو هالنډي نوم دی) همدراز الیزابت (لیونګسټون) سمیت، او الیزابت (سیمپسون) لیونګسټون د ډګرول جمیز لیونګسټون لور وه. پیټر په نیویارک ایالت کې تر ټولو ډېري ځمکې درلودي. هاغه د جوهان جوقاب اسټر سره په ګډه د څرمن په سوداګرۍ کې او په یوازې توګه یې د ځمکو په کاروبار کې، د پام وړ شتمنۍ تر لاسه کړه. هاغه د ۴۰۰۰۰۰ ډالرو څخه ډېره سوداګرۍ ( چې په ۲۰۲۱ م کال کې د ۷۰۸۰۸۷۰ ډالرو سره برابري وي ) خپل زوی ګریټ ته په ۱۸۱۹ م کال کې وسپارله، او ۸۰۰۰۰۰ نور ډالر یې ( چې په ۲۰۲۱ کال کې ۱۵۰۷۹۶۳۰ ډالرو سره برابري وي ) خپل اولادنو ته په ۱۸۳۷ م کال کې پريښودي. پیټر سمیت د ميډسون ښار قاضي و چې په اسانۍ سره د دې ښار د یو تکړه او مشهور وګړی په توګه پېژندل کېـږي. هاغه یو پرهیزګاره او په احساساتي ډول یو مذهبي شخص و. د ۱۸۲۲ م کال راهیسې، پیټر سمیت په ډېر شدت سره په مقدسو کارونو او د ټراکټ په ټولنو کې بوخت و. [۵][۶]
ګیریټ ته همدرانګه ۵۰۰۰۰ جریبه ځمکه ( ۲۰۰۰۰ هکتاره ) د هاغه د پلار څخه په میراث کې پاتې شوه، نو په دې ډول هغه ۷۵۰۰۰۰ جریبه ځمکه ( ۳۰۰۰۰۰ هکتاره ) ترلاسه کړه، دومره سیمه چې د روهود د ټاپو څخه هم لویه وه. د هاغه د ۱۸۴۶ م کال د ځمکو د پلورلو نوملړ کابو ۴۵ پاڼې و. [۷][۸]
د سمیت مورنۍ ترور کارګریټ لیونګسټون، د قاضي ډانیل کاډی سره واده کړی و. د دوی لور الیزابت کاډی سټونټون د ښځو د رایو د خوځښت مشره او جوړونکي وه، او د سمیت لومړنۍ د ترور لور وه. الیزابت کاډی د خپل راتلونکي خاوند هنري سټونټون سره ، چې د غلامۍ خلاف یو فعال کس هم و د نیویارک په پیټروبورو کې د سمیت په کورنۍ کور کې وليدل. دا ښارپه ۱۷۹۵ م کال کې د پیټر سمیت په نوم او د هغه لخوا جوړ شوی و، چا چې هلته په ۱۸۰۴ م کال کې خپل کورني کور جوړ کړ. ګیریټ دلته هغه وخت راغی کله چې هاغه نهه کلن و. [۹][۱۰]
ګیریټ د یوه ځوان په توګه
[سمول]ګیریټ د یو لوړ قد لرونکې، په ښکلي توګه جوړ شوي او په ښکلي تناسب سره ښودل شوی و. د هغه لوی سر د هاغه په اوږو په عالي توګه جوړ شوي و، هاغه ممکن په هغو ورځو کې کله چې انسان ښایست د خدایي په توګه پېژنده او د هاغه عبادت یې کاوه، د یوناني خدای د نمونې په توګه کار کړي وي. هاغه د نیویارک په کلینټون اونیډو ښار کې د هیملټون اونیډو اکاډمۍ کې ګډون وکړ او په ۱۸۱۸ م کال کې په بریالیتوب سره د هیملټون کالج څخه فارغ شو، هاغه په کالج کې د ډېرو ملګرو سره د ډېر فعال زده کوونکي په توګه په واضح ډول ښودل شوي دي. د ۱۸۱۹ م کال په جنورۍ کې هغه د ولتا ان بکیس (له ۱۸۰۰ م کال څخه ۱۸۱۹ م کال پورې) سره چې د هیملټون د کالج د مشر ازیل بکیس ډی ډي (له ۱۷۶۵ م کال څخه تر ۱۸۱۷ م کال پورې) لور وه او د فرډاریک ایف بکیس (له ۱۷۹۴ م څخه تر ۱۸۵۸ م کال پورې ) خور وه واده وکړ. ولتا د همدې کال په اګسټ کې مړه شوه. په ۱۸۲۲ م کال کې، ګیریټ د ان کارول فیتژوک (له ۱۸۰۵ م کال څخه تر ۱۸۷۹ م کال پورې) سره چې د هنري فیتژوک خور وه (له ۱۸۰۱ م کال څخه تر ۱۸۶۶ م کال پورې) واده وکړ، د دوي اړیکه د میني وه. دوی اته ماشومان درلودل، خو یوازې الیزابت سمیت میلر (له ۱۸۲۲ م کال څخه تر ۱۹۱۱ م کال پورې) او ګرایني سمیت (له ۱۸۴۱ م کال څخه تر ۱۸۸۰ م کال پورې) تر اوږد عمر پورې ژوند وکړ. [۱۱][۱۲][۱۳]
د ګیریټ د فراغت په کال کې، د هاغه د مور مړینې د هغه د پلار پیټر د ډېر سخت خفګان لامل شوه. هاغه له ټولو کارونو څخه شاته شو او خپل دویم زوی ګیریټ ته یې وسپارل، چا چې باید د قانوني مقام لپاره خپل پلانونه پریښي وای. د هغه د ټولې شتمنۍ لګښتونه ډېر و.
هاغه د الکولو ضد یو فعال کمپاین کوونکي شو، او ادعا کېـږي چې د الکولوضد لومړنۍ وینا یې په ۱۸۲۴ م کال کې د نیویارک ایالت د قانون جوړونې په مجلس کې ترسره کړه. په پیټروبورو کې د هاغه په زېـږنځای کې، هاغه د الکولو ضد یو لومړنۍ هوټل جوړ کړ. کوم چې په تجارتي توګه ناکام و او د ډېری محلي وګړو نه خوښولو. [۱۴]
سميت د خپل ځان په باره کې داسې لیکي:
خو د یوه ویاند او مناظره کوونکي په توګه بیا هم موږ د هغه په اوله درجه راتلو کومه نیوکه یا ډار نه لرو. دلته د هغه فصاحت د وخت او موقع پیاوړتیا ده. هاغه موضوع نوره هم ښکیله کوي، په تیره بیا کله چې مخالفت ورسره کېـږي، تر هغه چې اوج ته ورسېـږي. د هاغه لوی غږ په لوړ حجم سره خپريـږي او د هاغه پیاوړي وجود ځانګړي حرکات درلود او کله کله خو به د تندر به شان لړزنده و. [۱۴]
ګیریت په ۱۸۳۰ م لسیزه کې
[سمول]هاغه په ډېرو فعالو غونډو کې برخه واخیسته، او د یکشنبي په انستیتوت کې یې تدریس کاوه. هاغه د دې په لټه کې وه چې د تورپوستو زده کوونکو لپاره یو مذهبي ځای جوړ کړي. په ۱۹۳۴ م کال ګیرایت د اونیډیا د انستیتوت تر څنګ په پیټروبورو کې د تورپوستو زده کوونکو د لاسي کار ښوونځي جوړ کړ، چې یوازې یو استاد یې درلود او یوازې یو کار یې دوام وکړ. هاغه پخوا د امریکا د استعماره ټولنې پلوی و، همدراز په ۱۸۳۵ م کال کې ګیریت هغه وخت د غلامۍ خلاف شو کله چې هاغه په یوتیکا کې ، د نیویارک د کانګریس د غړی او د راتلونکې څارنوال سامویل بیرډسلي په ګډون د نیویارک د غلامۍ خلاف د ټولنې په لومړنۍ غونډه کې د خپلو ملګرو بیریا ګرین او الوان ستیورت په غوښتنه ګډون وکړ، د هاغه په بلنې سره دې غونډي ورپسې ورځ هم په پیټروبورو کې دوام وکړ. هاغه د هیملټون کالج د باوري شخص په توګه په دې دلیل استعفا ورکړه چې دا ښوونځي په کافي ډول د غلامۍ خلاف نه دي. ګیرایت د بورډ له غړو سره یوځای شو او د اونیډیا د انستیتوت سره یې مالي مرسته وکړه، (چې د غلامۍ خلاف د مبارزو سرچینه وه). هاغه ۹۰۰۰ ډالره (چې په ۲۰۲۱ م کال کې د ۲۳۶.۴۱۰ ډالرو سره برابري وي) مرسته وکړه تر څو په لیبریا کې د ښوونځیو ملاتړ وکړي. خو په ۱۸۳۵ م کال کې پوه شو چې د امریکا استعماري ټولنه کوم قصد نلري چې غلامۍ له منځه یوسي. [۱۱][۱۲][۱۵]
سمیت په هغو بدلونونو کې چې له استعمار څخه یې ملاتړ کاوو (ژر تر ژره ړنګول) یعنې په ټولیز ډول محوه کېدل، د لارښودونکي په توګه شاته پاتې شو. له جګړې وروسته د جفرسون ډیوس ملاتړ کول ، ګارسیون ډوګلس او نورو غلامۍ پر خلاف مشرانو ته له اټکله لیري وه.
سیاسي ژوند
[سمول]«دا باید ومنل شي چې په دې هېواد ډېر لږ داسې لوړ مقام ته څو ځله نوماند شوي دي او ډېري لږ رایې یې ترلاسه کړي دي.»[۱۶]
سرچينې
[سمول]- ↑ Back to Africa: Benjamin Coates and the colonization movement in America. Penn State Press. 2005. p. 88. ISBN 0-271-02684-7. خوندي شوی له اصلي څخه په 2014-01-11. بياځلي په 2016-03-07.
- ↑ Tanner, E. P. (January 1924). "Gerrit Smith: An Interpretation". Quarterly Journal of the New York State Historical Association. 5 (1): 21–39. JSTOR 43554023. خوندي شوی له اصلي څخه په 2022-04-14. بياځلي په 2022-04-14.
- ↑ Stauffer, The Black Hearts of Men, p. 265
- ↑ Renehan, Edward J. (1995). The Secret Six: The True Tale of the Men Who Conspired with John Brown. New York: Crown Publishers. ISBN 0-517-59028-X.
- ↑ Sorin, Gerald (1970). The New York Abolitionists. A Case Study of Political Radicalism. Westport, Connecticut: Greenwood Press. ISBN 0837133084.
- ↑ Dreaming of Timbuctoo [lesson plans], Adirondack History Museum, p. 7, خوندي شوی له اصلي څخه په April 24, 2022, بياځلي په April 3, 2022
- ↑ "Gerrit Smith at Home". Belvidere Standard (Belvidere, Illinois). November 26, 1867. p. 1. خوندي شوی له اصلي څخه په April 26, 2022. بياځلي په September 30, 2020 – via newspapers.com.
- ↑ Smith, Gerrit (1846). Gerrit Smith's land auction. For sale, and the far greater share at public auction, about three quarters of a million of acres of land, lying in the State of New-York. Peterboro, New York.
- ↑ Griffith, Elizabeth (1984). In Her Own Right: The Life of Elizabeth Cady Stanton. New York: Oxford University Press. p. 26. ISBN 0-19-503729-4.
- ↑ Historic Peterboro
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ Sernett, Milton C. (1986). Abolition's axe : Beriah Green, Oneida Institute, and the Black freedom struggle. Syracuse University Press. ISBN 9780815623700.
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ "Gerrit Smith. Biographical Information". New York History Net. 2012. خوندي شوی له اصلي څخه په August 16, 2019. بياځلي په August 15, 2019.
- ↑ Gunston Hall Plantation. "Descendants of George Mason, 1629-1686". p. 48. خوندي شوی له the original on 2009-01-15.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ Smith, Gerrit (2011). Autobiography. New York History Net. خوندي شوی له اصلي څخه په August 17, 2019. بياځلي په August 15, 2019.
- ↑ "Peterboro Manual Labor School". African Repository. 1834. pp. 312–313.
- ↑ Tanner, E. P. (January 1924). "Gerrit Smith: An Interpretation". Quarterly Journal of the New York State Historical Association. 5 (1): 21–39. JSTOR 43554023. خوندي شوی له اصلي څخه په 2022-04-14. بياځلي په 2022-04-14.